Energiehuishouding en energiebalans
Energiehuishouding en energiebalans: je bent er primair zelf verantwoordelijk voor. Maar wat houdt het in: energieniveau, energiehuishouding en energiebalans?
Het juiste energieniveau
Wat is dat het juiste energieniveau? Allereerst dit: je hebt inzicht in jouw eigen energieniveau en je weet precies hoe het bij jou werkt:
- Je kunt jouw energie verdelen over een dag, een week, een maand een jaar
- Je hebt uithoudingsvermogen en je kunt geconcentreerd werken
- Je kunt gedurende een langere periode werken zonder dat je de aandacht verliest
- Je bent voldoende vitaal om een extra inspanning te leveren indien dat van je gevraagd wordt
- Ook na een langdurige inspanning ben je niet opgebrand
- Je straalt enthousiasme en veerkracht uit
- Je bent niet snel van de leg wanneer er ingewikkelde vraagstukken voorbijkomen en je blijft zoeken naar een oplossing
- Bij tegenslagen beschik je over voldoende incasseringsvermogen
- Ook na teleurstellingen krabbel je weer snel overeind
- Je gaat fluitend naar je werk
Grenzen en behoefte aan rust
Verantwoordelijkheid nemen voor jouw eigen energiehuishouding betekent ook dat je jouw grenzen kent en onderkent. Je begrijpt jouw eigen behoefte aan rust en ontspanning en je handelt ernaar. Dit omvat een aantal zaken:
- Je zorgt zelf voor een gezonde balans tussen privé en werk
- Je zorgt voor voldoende beweging, nachtrust, gezond eten, afwisseling in activiteiten
- Je begrijpt dat ontspanning een voorwaarde is voor de juiste energiehuishouding en je weet welke activiteiten je ontspanning bieden
- Zowel werkgever als werknemer dragen bij aan de werk energiebalans
Verstoorde energiebalans
Een verstoorde energiebalans: hoe ontstaat het en wat zijn de kenmerken? Ik noem een aantal zaken:
- Je hebt altijd haast en je bent altijd gejaagd: je weet van geen ophouden en je jaagt door van het ene festijn naar het andere
- Werken kost je teveel energie
- Je hebt nooit genoeg: het meer is nooit vol
- Je bent veeleisend en legt de lat te hoog voor jezelf
- Je ervaart werk of taken als: moeten in plaats van mogen
- Je werkt maar door en je werkt maar door: eigenlijk ben je een workaholic
- Je hebt het altijd druk, druk, druk
- Je leeft bij de waan van de dag en je bent de regie totaal kwijt
- Je voelt je overal verantwoordelijk voor, je bent vaak overbetrokken en je kunt moeilijk met grenzen omgaan
- Er is een onbalans tussen hoofd, hart en handen
- Je hebt het altijd druk
- Je staat 'altijd aan'
- Vakantiestress
- Je kunt moeilijk stilzitten
Gevolgen
Gevolgen van een verstoorde energiehuishouding kunnen ingrijpend zijn:
- Je kunt je lusteloos, futloos voelen of energieloos
- Je krijgt verschijnselen van oververmoeidheid
- Je bent sneller prikkelbaar of geïrriteerd
- Je zit er doorheen
- Je hebt minder incasseringsvermogen of relativeringsvermogen
- Je voelt je minder vitaal
- Je voelt je overbelast of overbeladen
- Je krijgt fysieke klachten: nekpijn, migraine, hoofdpijn, rugpijn etc.
- Je loopt voor verantwoordelijkheden weg en je alles en iedereen willen ontvluchten
- De burn-out dreigt
Wat kun je eraan doen?
Het eerste heet bewustwording:
- Wanneer is jouw primetime oftewel op welk moment van de dag voel je de meeste energie en ben je het meest productief: kun je daar jouw activiteiten op afstemmen?
- Heb je inzicht in hoeveel je werkt?
- Heb je andere activiteiten die je energie kosten of energie opleveren? Hoe zit dat precies? Ken je jouw eigen energielekken?
- Wat ontspant jou?
- Heb je hobby’s? Doe je ook iets aan sport of beweging?
- Heb je een plan met jouw werk en baan? Wat wil je in de toekomst?
- Past jouw baan bij jou? Is er voldoende uitdaging? Of vraagt het werk te veel van jou?
- Van welke taken in jouw baan krijg je energie en welke taken kosten je energie?
- Zijn er problemen? Heb je werkgerelateerde problemen: conflicten met collega’s of jouw leidinggevende, zijn er (onderhuidse) spanningen op het werk? Of zijn er privéproblemen?
- Zijn er verslavingen die een beroep doen op jouw energiehuishouding? Roken, drinken, facebook, internet?
- Zijn er zaken die je stress geven?
- Zijn er personen in jouw omgeving die je leegzuigen qua energie?
Manage je energie, niet je tijd
Als mensen aangeven dat ze het te druk hebben wordt vaak een cursus timemanagement aanbevolen. Tijd is echter beperkt. Als je het te druk hebt kun je beter een cursus energiemanagement volgen. Energie is onbeperkt, je kunt het echter wel verkeerd gebruiken. Meer lezen?
- Lanterfanten als vorm van onthaasten
- Even bijtanken: hoe doe je dat?
Is jouw energiebankrekening op orde?
Soms kost werk meer energie dan het oplevert. Dan zou het goed zijn om een energievoorraad beschikbaar te hebben. Als die voorraad op is en je blijft toch meer energie gebruiken, kom je rood te staan. Niet erg als je het maar op tijd weer aanvult. Maar let op rood staan kost energie, dus je moet meer aanvullen dan je gebruikt hebt.
Is het meetbaar?
Menselijke energie is lastig om te meten of om in harde eenheden uit te drukken. Toch kan iedereen op een zeker moment wel voelen of hij veel, weinig, positieve of negatieve energie heeft. Al zijn sommigen heel goed in het onderdrukken of ontkennen van dat gevoel. Mocht je in een beetje een empathische omgeving werken dan kan het zijn dat anderen eerder jouw energie zien dan je het zelf voelt.
Energieverbruik
Om een beetje een idee te geven van energieverbruik kun je het vergelijken met geld. Als je geld hebt, kun je het uitgeven anders niet. Als je geld uitgeeft terwijl je het niet hebt, kom je rood te staan en zoals je weet, rood staan kost geld. Je zou ook geld kunnen lenen maar rente is duur en uiteindelijk moet je het geld toch weer terugbetalen. Om niet failliet te gaan moet je gemiddeld positief staan. Dat geldt ook voor energie. Om te overleven moet je gemiddeld meer energie hebben dan je uitgeeft.
Waar een bank je helpt met rekeningoverzichten moet je bij energie vooral jouw lichaam goed in de gaten houden. Lichamelijke reacties, ten gevolge van interne processen zijn namelijk uitstekende signalen voor jouw energiehuishouding. Die reacties zijn onder andere te zien in jouw lichaamshouding en gezichtsuitdrukking maar je kunt ze ook voelen.
Lichamelijke reacties
Je kunt lichamelijke reacties gebruiken om jouw energiebankrekening te verhogen of te verlagen. Je moet ze echter wel leren kennen en op waarde schatten. Dat doe je door het herkennen van emoties, gevoelens en gedachten die bij die lichamelijke reacties horen. Je kunt jouw energiebankrekening vullen door jouw lichaamshouding, gezichtsuitdrukking, ademhaling, gevoelens of gedachten te veranderen.
Wat kost het en wat levert het op?
Energie ontstaat als gevolg van fysiologische processen in het lichaam. Globaal zijn er aan de ene kant processen die energie kosten waardoor je in staat bent om bijvoorbeeld je lichaam op temperatuur te houden of om arbeid te verrichten. Aan de andere zijn er processen die energie opleveren waardoor je kunt herstellen na inspanning, bijvoorbeeld door te ontspannen, eten of slapen. De processen vinden plaats als een reactie op gebeurtenissen in de omgeving. Bijvoorbeeld je schrikt ergens van, dan komt er op hetzelfde moment energie beschikbaar om weg te rennen. Als je weer in een veilige omgeving bent wordt de energievoorraad weer aangevuld. Deze processen van vrijkomen en aanvullen van energie gebeuren onbewust en automatisch. Met gerichte aandacht kun je sommige processen wel voelen en sommige zijn ook te meten. Je kunt bijvoorbeeld jouw ademhaling voelen, de hartslag, warmte of koude en je kunt spanning voelen in spieren. Lichamelijke reacties ten gevolge van deze processen zijn ook te zien in lichaamshouding, ademhaling en gezichtsuitdrukking.
Je kunt deze processen bij jezelf ook waarnemen en er betekenis aangeven. Dat begint in de vorm van emoties. Emoties kunnen twee kanten opgaan: positieve of negatieve emoties. Vervolgens ontstaan gevoelens door rationalisaties van die emoties. Middels denken geef je een betekenis aan emoties en ontstaan gevoelens. Emoties zijn dus de tussenstap tussen fysieke reacties en gedachten.
Lichamelijke reacties, emoties, gevoelens en gedachten
Deze stappen: lichamelijk reacties, emoties, gevoelens en gedachten beïnvloeden elkaar. Samen komen ze tot uiting in het gedrag wat iemand laat zien. Als iemand zijn gedrag moet veranderen moet hij dus iets aanpassen in een van deze stappen.
Dat kan bijvoorbeeld door anders te gaan denken. Bekend is dat onze gedachten invloed hebben op onze houding, gezichtsuitdrukking, emoties en onze gevoelens. Maar als we echter in een spannende of angstige situatie terecht komen gaat het krijgen van een verstandige gedachte nauwelijks lukken.
Onze emoties en gevoelens hebben op hun beurt ook invloed op fysieke houding en gedachten. Maar het is lastig rechtstreeks je gevoelens te beïnvloeden. Met enig voorstellingsvermogen is het wel mogelijk om positieve gevoelens op te roepen. (bijvoorbeeld een vakantiegevoel) maar in stressvolle situaties werkt dit niet.
Wat wel werkt is je fysieke houding, je ademhaling en gezichtsuitdrukking inzetten om je emoties en gedachten te beïnvloeden. Via het aanpassen van je houding, ademhaling en focus kun je emotioneel en mentaal weer in balans komen. Door je fysieke houding en gezichtsuitdrukking te veranderen kun je jouw energiebankrekening vullen.
Energie en werk
Een van de doelen van werk is om jouw financiële bankrekening te vullen. Maar draagt het werk ook bij aan jouw energiebankrekening?
Zoals gezegd ontstaan in jouw lichaam fysiologische processen in reactie op jouw omgeving. Werk is een omgeving waar velen meerdere uren per dag doorbrengen. Jouw werkomgeving heeft invloed op jouw fysiologische processen en dus op jouw energie. Dat kan vier kanten opgaan: werk kan energie kosten of opleveren maar belangrijker is of werk positieve energie of negatieve energie oplevert.
Ik schets de kenmerken van:
- Werk dat bijdraagt aan positieve energie en daarmee jouw energiebankrekening vult.
- Werk dat bijdraagt aan negatieve energie en daarmee jouw energiebankrekening leegrooft.
-
Kenmerken van werk dat positieve energie oplevert
- Je hebt werk wat goed bij je past, waar je gemotiveerd voor bent en waar je talent voor hebt
- Je hebt prettige collega’s bij wie je, indien nodig, terecht kunt voor hulp of ondersteuning
- Je wordt door het werk uitgedaagd om nieuwe dingen te proberen
- Jouw taken zijn in overeenstemming tussen jouw werkgever en jou afgesproken
- Jouw taken zijn behapbaar; niet te veel maar zeker niet te weinig
- Je krijgt zo nu en dan taken waar flinke uitdaging voor je inzit
- Je hebt werk dat daadwerkelijk bijdraagt aan de bedoeling van de organisatie
- Je voelt dat jouw werk een zinvolle bijdrage is
- Je krijgt regelmatig waardering voor jouw bijdrage
- Je hebt de vrijheid om jouw taken naar eigen goeddunken uit te voeren
- Je krijgt op tijd en op de juiste wijze feedback
Het gevolg voor jou is positieve energie. Je bent bevlogen en je hebt veel plezier in jouw werk. De gevolgen voor jouw organisatie zijn hoge productiviteit, werkplezier, creativiteit en een laag ziekteverzuim.
-
Kenmerken van werk dat negatieve energie oplevert en energie kost
- Je hebt meer werk dan je aankunt
- Het werk vraagt andere kennis en vaardigheden dan je hebt
- Er zijn geen duidelijke afspraken over de inhoud van het werk
- Het werk is eentonig en biedt nauwelijks variatie
- Je wordt ondervraagt
- Het werk doet geen beroep op jouw unieke kwaliteiten
- Je hebt vervelende collega’s
- Je hebt een baas die er nooit is
- Je krijgt vooral feedback als het niet goed gaat, nooit als het wel goed gaat
Het gevolg is: negatieve energie. Je bent vaak gestrest, voelt vooral angst en tekortkoming. De gevolgen voor jouw organisatie zijn lage productiviteit, lage medewerkerstevredenheid en hoog ziekteverzuim.
Eigen regie nemen
Ik heb hierboven twee uitersten geschetst. Veel werk is nog niet ingericht op het bereiken van positieve energie en bevlogenheid. Tot die tijd moet je het doen met werk dat je hebt. Maar er is nog een optie: de eigen regie. De meest drastische vorm van eigen regie is een andere baan zoeken. Maar in een andere baan heb je ook altijd te maken met variabelen buiten jezelf. Collega´s, leidinggevenden, inrichting van het werk enzovoort.
Je collega’s, je baas of omgeving veranderen omdat het werk je veel energie kost gaat meestal niet lukken. Als je dat toch probeert levert het vaak weerstand op en dat kost je nog meer energie. Toch moet je ervoor zorgen dat jouw werkomgeving jouw energiebankrekening niet leegrooft.
Als je stress ervaart, kun je met verandering van lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en rustig ademhalen de stress omzetten in positieve energie. Vanuit die positieve energie ben je in staat om slimme en creatieve oplossingen te bedenken en kun je vanuit een volwassen rol jouw collega´s en leidinggevenden meenemen om het werk in te richten op het bereiken van bevlogenheid en positieve energie.
Lukt dat dan stijgt jouw energiebankrekening. Lukt dat niet dan heb je in ieder geval jouw eigen energiebankrekening beschermd.
Stress en burn-out
Wil je meer weten over coaching gericht op vermindering van stress of begeleiding bij burn-out?
