Wat is autonomie en persoonlijk leiderschap?
Onderstaand tref je een aantal leerdoelen die ik uitgewerkt heb voor de training autonomie en persoonlijk leiderschap.
In dit artikel benoem ik ijkpunten van autonomie namelijk:
- verantwoordelijkheid
- in eigen behoeften voorzien en de behoeften van de ander onderkennen
- gevoelens
- vertrouwen
- keuzes maken en respecteren
- kritiek geven en ontvangen
- zelfreflectie
- hulp geven en ontvangen
- respect geven en ontvangen
- waardering geven en ontvangen
- regie en zelfregie nemen
Uiteraard zijn er meerde thema's te bedenken. Ik meen de belangrijkste thema's onder de aandacht te brengen.
Training en coaching
Bekijk onze trainingen gericht op:
- autonomie
- persoonlijk leiderschap
- persoonlijke ontwikkeling
Leerdoelen autonomie
Wat zijn de leerdoelen gericht op autonomie of persoonlijk leiderschap?
Bekijk ze hier!
Keuzes maken en respecteren
Keuzes maken op basis van eigen behoeften is een belangrijk onderwerp in het autonomieproces. De keuzes van de ander respecteren is minstens zo belangrijk.
-
Keuzes leren maken
Mensen kunnen soms oneindig worstelen om in hun leven de juiste keuzes te maken. Dat komt vooral omdat ze het zicht zijn kwijtgeraakt op eigen behoeften. Wie keuzes maakt op basis van eigen behoeften maakt positieve keuzes. Wie zijn keuzes laat afhangen van de behoeften van de ander maakt negatieve keuzes.
-
Keuzes van de ander respecteren
Soms maken anderen keuzes die wij niet begrijpen, delen of zelfs moeilijk vinden. Wellicht zelfs keuzes waar we niet achter kunnen staan. Toch is het belangrijk om de keuzes van de ander te leren respecteren. En daar komt een heel stuk bij wat loslaten heet. Een ander heeft het volste recht om keuzes te maken op basis van zijn/haar eigen behoeften. Wij zijn geen eigenaar van het leven van de ander. Uiteraard kan mij als mens dat raken, pijn doen. En autonomie is nu juist: kunnen we het over die pijn hebben met elkaar (zonder de ander tot andere keuzes te willen brengen)?
-
Keuzes maken heeft ook met grenzen te maken
Wie keuzes maakt, stelt grenzen. Wie kiest voor koffie, zegt nee tegen een kopje thee. Wie kiest om vandaag naar het strand te gaan, heeft nee gezegd tegen een boswandeling. Keuzes maken heeft ook alles te maken met prioriteiten stellen. Lees meer over keuzes maken en respecteren.
Kritiek geven en ontvangen
Een pijler uit het autonomieproces is kritiek geven en ontvangen in de juiste balans. Een autonoom mens kan zowel kritiek geven op de juiste wijze maar ook kritiek ontvangen.
-
Kritiek geven
Kritiek geven op de juiste wijze zonder dat ik de ander kleineer, onderuithaal is een kunst. Kritiek leren geven zonder het op de man of vrouw te spelen is een kunst. Sommige mensen vinden kritiek geven moeilijk. Ze durven hun mening niet te zeggen omdat ze bang zijn dat ze de ander pijn doen of omdat ze niet willen dat de ander boos wordt.
-
Kritiek ontvangen
Ook kritiek ontvangen is vaak niet gemakkelijk. De één kruipt meteen onder de tafel wanneer hij/zij kritiek ontvangt terwijl de ander meteen terugslaat en in de verdediging schiet. Veel leerdoelen op het persoonlijke vlak hebben te maken met het onderwerp kritiek geven en ontvangen.
-
Kritiek geven in balans
Leren om kritiek te geven en te ontvangen in de juiste balans. Lees meer over het onderwerp kritiek.
Behoeften
Alles in de wereld draait om behoeften: marktbehoeften, organisatiebehoeften, teambehoeften, klantbehoeften. Maar uiteindelijk begint het autonomieproces bij de persoonlijke en individuele behoefte van de mens. En dan begin ik bij verantwoordelijkheid. Ieder mens is zelf verantwoordelijk voor de vervulling van zijn eigen behoeften. Vanuit het eigen behoeftenpatroon komen de drijfveren en motivatoren naar boven. Twee dingen die een mens op aarde doet: hij vervult zijn behoeften en hij doet zijn behoefte. Maar dat is een erg korte samenvatting van het mens-zijn. Een uitgebreidere omschrijving zou interresanter zijn wellicht.
-
Voorzien in eigen behoeften
Voorzien in eigen behoeften. Dat is dus verantwoordelijk zijn voor. Oog krijgen voor de eigen behoefte is in het autonomieproces een leerpunt wat vaak voorkomt. Op de één of andere manier zijn we deze basale vraagstukken kwijtgeraakt.
-
Jezelf verwaarlozen
Wat we vaak zien is dat mensen weinig aandacht hebben voor de eigen behoefte of voor de werkelijke behoefte die ze hebben en met van alles en nog bezig zijn wat niets met eigen behoefte te maken heeft.
-
Overmatige vervulling van behoeften
Een ander punt is de overmatige vervulling van de eigen behoeften. Wie zijn eigen behoeften overmatig vervult, krijgt negatieve gevoelens en derhalve knelpunten. Wie teveel eet, krijgt overgewicht, wie teveel hangt naar waardering en aandacht krijgt verslavingsproblematieken.
-
Teveel oog voor de behoeften van de ander
Een ander vraagstuk dient zich aan wanneer mensen teveel oog hebben voor de behoeften van de ander. Op deze wijze compenseren ze de behoefte aan eigen waardering en aandacht. Ze maken er een soort ruilhandel van. Door de behoeften van de buurman te vervullen krijgen ze waardering en aandacht en worden ze afhankelijk van de ander. Valkuilen die hieruit voorkomen zijn:
- te gericht op de ander
- overzorgzaamheid
- overbetrokkenheid
- te meegaand
- moeilijk om kunnen gaan met eigen grenzen
-
-
Behoeften van de ander onderkennen en respecteren
Ook de ander heeft behoeften en ook jouw medemens is zelf verantwoordelijk voor de vervulling van zijn eigen behoeften. Daar hoef je niet achteraan: daarin moet ieder zelf zijn verantwoordelijkheid nemen.
-
Behoeften en gevoelens
Wie zijn behoefte vervult, krijgt positieve gevoelens. Wie zijn behoefte niet, onvoldoende of overmatig vervult krijgt negatieve gevoelens. Lees meer over: behoeften en gevoelens.
-
Grenzen
Behoeften hebben alles te maken met grenzen. Wie zijn behoeften niet vervult, gaat over een grens heen. Wie de eigen behoefte overmatig vervult, gaat ook over een grens heen. En wie bezig is de behoeften van de ander te vervullen, ontneemt de ander de mogelijkheid om in eigen behoeften te voorzien.
-
In eigen behoeften voorzien
Het vraagstuk omtrent behoeften in het autonomieproces is tweeledig:
- leren om in eigen behoeften te voorzien en hiervoor de verantwoordelijkheid te nemen
- behoeften van de ander onderkennen en de verantwoordelijkheid hiervoor bij de ander laten liggen
-
Respect geven en ontvangen
Respect geven aan jouw medemens en respect ontvangen van de ander is een pijler in het autonomieproces. Het is snel gezegd dat we de ander kunnen respecteren in zijn/haar mening en keuzes. Maar de vraag is of dat respecteren is of gedogen. Respect voor de ander begint bij ZELF-respect. En dat verbind ik graag aan ZELF-vertrouwen en aan ZELF-kennis. Zonder ZELF-kennis en ZELF-vertrouwen is het onmogelijk om zelfrespect te hebben. En weer komt die wisselwerking: wanneer ik respect toon, ontvang ik ook respect. Dat is de balans.
-
De ander respecteren
De ander respecteren is wat anders dan de ander gedogen. De ander respecteren is oprecht respect hebben voor:
- de keuzes van de ander
- de mening van een ander
- de gevoelens van de ander
- de behoeften van de ander (ook al zijn ze anders dan die van mij)
- de verantwoordelijkheid van de ander
-
Zelfrespect
Zelfrespect is wat anders dan jezelf overwaarderen of onderschatten. Mezelf respecteren is:
- eigen gevoelens serieus nemen
- de eigen behoeften serieus nemen
- keuzes maken op basis van de eigen behoeften
- grenzen kennen en onderkennen maar ook de eigen grens bij de ander aangeven
Gevoelens toestaan en ervaren
Gevoelens toestaan en ervaren is een belangrijk aspect in het persoonlijk ontwikkelproces. Dat begint met het besef dat ikzelf verantwoordelijkheid neem voor de eigen gevoelens. Ook bij gevoelens gaat het over tweeledigheid: geven en ontvangen is in balans.
-
Gevoelens tonen
Wanneer ik mijn gevoelens toon aan de ander dan is dat waardevol. Daarmee ondersteun ik mijn communicatie richting mijn medemens en ik laat iets van mezelf zien. Mensen vinden het soms moeilijk om hun gevoelens aan de ander te tonen.
-
Aan eigen gevoelens voorbijgaan
Toch is gevoelens tonen alweer een stapje verder. Want daarvoor zit nog een stap namelijk dat ik niet aan mijn eigen gevoelens voorbij ga en ze dus serieus neem. Gevoelens hebben alles met mijn grenzen te maken en daarom zijn ze van belang.
-
Negatieve gevoelens zijn positief
Ook negatieve gevoelens zijn belangrijk. Ze zijn positief. Ze wijzen je de weg naar jouw behoeften en juist ook naar jouw onvervulde behoeften.
-
-
Gevoelens van de ander
In het autonomieproces zijn de gevoelens van de ander ook belangrijk. Het is een basis voor grenzen tussen jou en de ander maar ook een basis voor de communicatie tussen jou en de ander.
-
De ander serieus nemen
De ander neem ik serieus en respecteer ik als ik zijn gevoelens ontvang. Ook de negatieve gevoelens zoals boosheid of irritatie. Wie gevoelens kan delen met de ander bouwt een relatie op voor de toekomst.
-
Gehoord worden
Wanneer ik de gevoelens van de ander ontvang, draag ik bij aan zijn/haar gevoel dat hij/zij gehoord wordt.
-
Gevoelens tonen en gevoelens van de ander ontvangen
In het autonomieproces is het tonen van eigen gevoelens van belang evenals de gevoelens van de ander ontvangen.
Belemmeringen om autonoom te zijn
Er bestaan een aantal belemmeringen om autonoom in het leven te staan. Zo hebben we vanuit onze opvoeding sterk geleerd om te luisteren naar wat onze ouders zeggen (en op zich is daar niks mis mee), maar we hebben ook geleerd om onze emoties en gevoelens weg te drukken. Wellicht dat het uit de tijd van de Verlichting ontstaan is maar we argumenteren en redeneren in onze samenleving nu eenmaal gemakkelijker dan dat we voelen en ervaren.
- In onze cultuur hebben we sterk geleerd om onze emoties en gevoelens weg te moffelen. Lees meer over gevoelens en emoties.
- We zijn het zicht op onze behoeften verloren en hebben onvoldoende geleerd om in eigen behoeften te voorzien. Lees verder: drijfveren en behoeften
- We nemen onszelf onvoldoende serieus nemen
Verantwoordelijkheid
Autonomie begint met het woord verantwoordelijkheid. Ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen behoeften, gevoelens, motivatie, verwachtingen etc.
-
Verantwoordelijkheid nemen
Een eerste stap in persoonlijke ontwikkeling is dat ik mij bewust ben van deze verantwoordelijkheid. Ik noem het: verantwoordelijkheid nemen. Misschien denk je: dat is toch vanzelfsprekend. Maar dat blijkt echt niet zo te zijn. Mensen die hun verantwoordelijkheid niet nemen vertonen het volgende gedrag:
- Ze voelen zich vervelend of niet fijn maar wijzen de buurman aan als veroorzaker voor dit gevoel
- Ze hebben te weinig oog voor hun eigen behoeften of geven te weinig aandacht aan hun persoonlijke behoeften
- Ze maken geen keuzes op basis van de eigen behoeften of ze laten hun keuzes afhangen wat de ander (de buurman) ervan vindt
-
Verantwoordelijkheid bij de ander laten liggen
Een tweede stap is: ik laat de verantwoordelijkheid van de buurman ook daadwerkelijk bij de buurman liggen. Dat wordt in tal van woorden aangeduid als loslaten. Loslaten is heel wat anders dan: hij bekijkt het maar. Loslaten is: ik geef de ander de ruimte om zijn eigen behoeften te vervullen, keuzes te maken op basis van eigen behoeften. Loslaten is ook: ik laat de verantwoordelijkheid voor de gevoelens van de buurman bij de buurman liggen. Ik wil en kan niet verantwoordelijk zijn voor de gevoelens van de buurman. Dat is hij zelf ook als hij teleurgesteld is of boos. Ook als hij verdrietig is, geïrriteerd, gefrustreerd, jaloers, achterdochtig, wantrouwend of gespannen.
Zelfs al vind ik het jammer of vervelend dat buurman boos is dan weet ik dat ik er nog niet verantwoordelijk voor ben.
Wie de verantwoordelijkheid niet bij de ander kan laten liggen en wie niet kan loslaten:
- Ontneemt de buurman zijn keuzevrijheid en bemoeit zich daar teveel mee (valkuilen als oververantwoordelijk, overbetrokken, bemoeizuchtig, opdringerig komen hier snel om de hoek kijken)
- Gaat zich verantwoordelijk voelen voor de gevoelens van de buurman: voelt zich schuldig als buurman boos of gefrustreerd is, stelt alles in het werk om nare gevoelens bij de buurman weg te nemen (pleasegedrag)
- Gaat met dit gedrag voortdurend over de grens van de ander
-
Onbalans in verantwoordelijkheid
Als er onbalans ontstaat in verantwoordelijkheid nemen en verantwoordelijkheid bij de ander laten, heeft dat invloed op mijzelf, mijn eigen goede gevoel, de relatie met de ander etc.
Verantwoordelijkheid nemen en loslaten
Enerzijds verantwoordelijkheid nemen voor eigen behoeften, energiehuishouding, gevoelens, gedachten en motivatie en anderzijds loslaten van alle zaken waarop ik geen invloed heb. Het is een belangrijk thema in een persoonlijk ontwikkeltraject. Lees meer over verantwoordelijkheid.
Hulp geven en ontvangen
Hulp geven en ontvangen is een volgende pijler bij het autonomieproces. Een autonoom mens kan zowel hulp geven (daar waar hulpvragen worden gesteld) en durft ook hulp te vragen (als er behoefte is aan hulp).
-
Hulp geven
De ander helpen en hulp bieden is best een bijzonder proces. Uit het oogpunt van communicatie is dit vaak nog een lastig punt. De vraag is namelijk: wat voor hulp heeft de ander nodig?
-
De juiste vraag stellen
Of: wat voor hulpvraag wordt gesteld? Zoekt de ander steun of een luisterend oor? Of wil de ander advies? Of zoekt de ander een praktische oplossing voor een vraagstuk? Vaak bieden mensen hulp waar niet om gevraagd is. Iemand wil zijn verhaal kwijt maar gaat met tal van praktische tips weer naar huis.
-
Overbehulpzaam
Voor veel mensen is de valkuil van overbehulpzaam erg bekend. Dat is ingaan op hulpvragen die niet gesteld zijn of vanuit een soort gevoel van over-verantwoordelijkheid hulp bieden waar niemand op zit te wachten. Daarmee ga je over jouw eigen grenzen heen en ook over de grens van de ander.
-
Hulp leren vragen
Hulp leren vragen of aanvaarden dat je hulp nodig hebt is ook voor veel mensen moeilijk. Of ze menen dat ze het allemaal zelf moeten doen en moeten kunnen. Of ze vinden dat ze het zelf beter kunnen. Lees verder: hulp leren vragen.
Vertrouwen geven en ontvangen
Vertrouwen geven en ontvangen is een belangrijk issue in het autonomieproces. Vertrouwen geven aan de ander betekent dat ik de ander respecteer en als volwaardig zie. Vertrouwen ontvangen van de ander betekent dat de ander mij serieus neemt en mij ziet staan.
-
Vertrouwen komt te voet en gaat te paard
Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Een bekende aloude uitspraak die zeker waar is. Vertrouwen moet je ook verdienen en er is niet een groene knop ergens waar je op drukt en het vertrouwen is er opeens.
-
Vertrouwen geven
Vertrouwen geven aan de ander heeft ook te maken met loslaten. Ik waardeer en respecteer dat de ander zijn eigen weg gaat, zijn/haar leven invult op de wijze zoals hij/zij het zelf wil en voor ogen heeft. Ik vertrouw dat de ander keuzes maakt op basis van eigen behoeften. Overigens heeft vertrouwen geven niets te maken met: ze bekijken maar wat ze doen of het interesseert mij verder niet hoe de ander zijn/haar leven invult.
-
Vertrouwen ontvangen
Vertrouwen ontvangen van de ander noemen wij een cadeau waar je zuinig op moet zijn. Het vertrouwen van de ander beschamen kan ook veel nare gevoelens opleveren. De ander kan teleurgesteld in mij raken. Dat zegt wellicht iets over de ander maar het kan ook iets vertellen over de verwachtingen die wij samen hebben.
-
Basis voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling
Vertrouwen is een belangrijke pijler bij teamontwikkeling en organisatieontwikkeling. Wanneer er geen vertrouwen is binnen jouw team of organisatie dan is er iets aan de hand wat erg nadelig kan zijn voor de prestaties van teamleden en wellicht zelfs voor de resultaten van de organisatie. Wantrouwen en achterdocht zijn funest binnen ieder team.
Zelfreflectie en reflectie op de ander
Een volgende thema in het autonomieproces is het onderwerp zelfreflectie. Een autonoom mens kan naar zichzelf kijken in twee opzichten:
-
Zelfinzicht
Zelfinzicht is belangrijk en uiteindelijk nog weer omvangrijker dan zelfreflectie. Zelfinzicht is ook een realistisch beeld hebben van eigen kunnen, mogelijkheden, kwaliteiten en vaardigheden maar evenzeer van eigen valkuilen. een mens met zelfinzicht is zich bewust van de impact van eigen gedrag op anderen maar ook van de impact van het gedrag van anderen op zichzelf.
-
Overmatig reflecteren op jezelf
Wie overmatig reflecteert op eigen gedrag kan snel in tal van valkuilen terecht komen zoals: kritiek teveel op zichzelf betrekken, jezelf beschuldigen van, jezelf kleiner maken dan noodzakelijk en de rol van de ander geheel uit het oog verliezen.
-
Te weinig zelfreflectie
Wanneer mensen moeilijk naar zichzelf kunnen kijken, passen ze te weinig zelfreflectie toe. Ze schrijven hun ongenoegen, vervelende gevoelens snel toe aan het gedrag van anderen en blijven in de beschuldiging hangen.
Waardering geven en ontvangen
Waardering geven en ontvangen. Een volgende pijler voor het autonomieproces. Een autonoom mens kan waardering geven aan de ander en kan ook waardering van de ander ontvangen.
-
Waardering geven
Waardering geven begint met zelfwaardering en dat is uiteindelijk jezelf op de juiste waarde schatten. Wie te weinig eigenwaarde heeft, vindt het vaak moeilijk om waardering te geven aan de ander op de juiste wijze. Waardering geven aan jouw medemens is nog wat anders dan iedere dag met de fanfare rondlopen om te vertellen hoe je de ander waardeert. Waardering is ook: de ander benutten in zijn kwaliteiten, de ander respecteren, laten uitpraten, serieus nemen, luisteren naar de ander. Soms hebben mensen moeite om de ander waardering te geven. Sterker nog:
- ze maken zichzelf groter dan de ander of ze kleineren de ander
- ze weten het altijd zo te versieren dat zij zelf de waardering krijgen, ook al behoort die aan een ander toe
- soms vinden mensen het moeilijk om complimenten te ontvangen
-
Waardering ontvangen
Waardering ontvangen is een cadeau van jouw medemens. De ander neemt je serieus, luistert naar jou of is bereid gevoelens en gedachten met je te delen. De ander vraagt jou om raad en advies. Soms vinden mensen het moeilijk om waardering te ontvangen.
- ze kleineren zichzelf voortdurend en maken de ander groter dan noodzakelijk
- ze overdrijven de prestaties van de ander en verkleinen de eigen prestatie
- ze voelen zich minder dan de ander
-
Behoefte aan waardering
Ieder mens heeft behoefte aan waardering. We zouden ook kunnen zeggen: ieder mens heeft behoefte aan waardering, aandacht, ergens bij horen, gezien worden, serieus genomen worden, gehoord worden. Lees meer over de menselijke behoefte aan waardering.
Gevolgen van onbalans
Wanneer er onbalans is tussen geven en ontvangen, ontstaan er knelpunten. Deze knelpunten uiten zich in het buitenste deel van de cirkel. En zo ontstaan trainingsbehoeften of coachingvraagstukken. Een aantal voorbeelden heb ik uitgewerkt:
- afhankelijk worden van de ander
- de reddingsdriehoek of dramadriehoek
- sociaal wenseljk gedrag
- egoïsme
Training en coaching
Bekijk onze trainingen gericht op autonomie of bestel het e-book: persoonlijke ontwikkeling dat doe jezelf!
Bestel de online training: autonomie en persoonlijk leiderschap!
In onze webshop kun je de training autonomie en persoonlijk leiderschap aanschaffen!
