Grensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag is een actueel onderwerp in deze tijd. Ik schrijf dit artikel in de serie over macht en manipulatie binnen organisaties. En ik besef dat het een groot en breed onderwerp is. Tegelijkertijd ook een ingewikkeld onderwerp. Eerst omschrijf ik wat grensoverschrijdend gedrag is en daarna noem ik voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag te beginnen bij een klein en subtiel voorbeeld cumulerend naar ernstige vormen.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Als ik grensoverschrijdend gedrag mag omschrijven doe ik het eenvoudig. In eenvoud schuilt kracht immers! De definitie van grensoverschrijdend gedrag is wat mij betreft: Er is iets of iemand die over jouw grens heen gaat en dat kan tweeledig zijn, door:
- Iets te doen wat jij niet wilt
- Iets van jou te vragen waaraan jij niet wilt meewerken
Wat kun je er tegen doen?
Nu is de volgende vraag: wat eraan te doen is? Dat antwoord ligt voor de hand. Je moet je grenzen aangeven. Dat klopt! Aangeven dat je iets niet wilt. Weigeren om eraan mee te werken. Maar als ik dit schrijf dan weet ik dat dit te eenvoudig is. Anders zou er geen grensoverschrijdend gedrag zijn immers!
Hij gaf zijn grens aan maar de ander luisterde niet
Een redelijk onschuldig voorbeeld van grensoverschrijdend gedrag maakte ik mee tijdens de verbouwing van mijn woning. De coronacrisis was net een beetje aan de gang en één van de bouwvakkers gaf bij herhaling aan dat hij graag 1,5 meter afstand hield omdat hij bang was besmet te raken. Zijn collega had daar echt maling aan en presteerde het bij herhaling om toch steeds bij hem in de buurt te komen. Nou, lijkt onschuldig toch? Redelijk onschuldig! Daar hoeft de pers niet voor te komen. Maar het is wel een voorbeeld van disrespect voor andermans grenzen.
Op een lieve manier de grens overschrijden
Er zijn trouwens ook zogenaamd lieve manieren om over andermans grenzen te gaan. Denk aan een serie valkuilen zoals:
- Overbehulpzaamheid: dat is hulp bieden waar niemand op zit te wachten
- Overzorgzaamheid: dat is niet vertroetelend maar verstikkend
- Oververantwoordelijkheid: de ander zijn/haar verantwoordelijkheid ontnemen door overmatige bemoeienis
Agressievere vormen
Naast de zogenaamd lieve vorm is er ook de agressieve vorm. Denk aan overmatige dominantie door te sturend te zijn, overmatige controle te willen hebben over andermans handelen of leven. Denk aan betuttelen, overrulen, overmatig bemoeien, betweterigheid, het forceren van conflicten, geen tegenspraak dulden, jouw zin doordrijven, jouw wil opleggen, op een ander neerkijken of minachtend praten over anderen.
Groepsdruk uitoefenen
Ik herinner me een personeelsfeestje in mijn eerste baan als trainer. We gingen samen karten. Bij ons was een meneer in dienst die niet zo goed binnen de groep lag om wat voor reden dan ook. En hij wilde beslist niet meedoen. Hij voelde zich niet thuis op de kartbaan, had daar angst voor. De groep ging door om hem aan te moedigen, te overtuigen om het toch te doen. Stimuleren en aanmoedigen werd uiteindelijk overreden en overrulen. En ja hoor, hij ging het doen. Maar hij snapte niet hoe ’t werkte. Dus hij reed bovenop een andere collega die daardoor jaren met whiplashklachten heeft rondgelopen. Ook dit vind ik grensoverschrijdend gedrag!
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een voorbeeld van grensoverschrijding. Het begint vaak klein en het groeit uit tot ongewenste situaties. Ik schreef er een artikel over.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Pesten op de werkvloer
Pesten en mobbing op de werkvloer is grensoverschrijdend gedrag. Met grote regelmaat worden wij daarover gebeld. Ik moet denken aan een mevrouw die vertelde dat collega’s bewust de ordners van haar bureau lieten vallen. Of iemand die iedere keer niet bij een overleg betrokken werd, terwijl alle collega’s van de afdeling bij dat overleg uitgenodigd zijn. Maar ook het structureel iemand buitensluiten of bewust iemand informatie onthouden die hij/zij wel nodig heeft voor zijn/haar werk. Pesten is grensoverschrijdend gedrag, maar wat gebeurt als je wèl je grens aangeeft en een ander verzoekt om daar rekening mee te houden, en dat verzoek wordt met opzet genegeerd? Dan kan dat snel overgaan in pessten! Denk aan die bouwvakker waar ik het hiervoor over had. Wanneer grensoverschrijdend gedrag met opzet herhaald wordt, kun je wel stellen dat het om pesten gaat.
Grensoverschrijdend gedrag door leidinggevenden
Vanuit de hiërarchie komt ook grensoverschrijdend gedrag voor. Ik schreef er al andere artikelen over bijvoorbeeld: leidinggeven en macht. Kijk, hiërarchie is niks mis mee! Dat betekent dat de leiding een verantwoordelijkheid en bevoegdheid heeft, waardoor hij/zij beslissingen kan nemen die impact hebben op de mensen waaraan leiding wordt gegeven. En dus is er sprake van een machtspositie. Ook daar is niets mis mee. Iedereen heeft macht. Ook de huisarts, HR-adviseur, coach, maatschappelijk werker, docent, trainer etc. Belangrijk is echter dat je dat weet en je daar terdege van bewust bent. We hebben het tegenwoordig over omgeving sensitiviteit en bestuurlijke sensitiviteit. Maar enige sensitiviteit en reflectie voor leidinggevenden is zeker op zijn plek wanneer het gaat over macht en misbruik. Want het ligt zo dicht bij elkaar en dan duid ik niet op hele extreme uitwassen. Maar het begint klein, zoals de inbreker begint met het stelen van een pakje sigaretten, zo kan machtsmisbruik beginnen met het overrulen van ondergeschikten, of het onjuist weergeven van feitelijkheden. Wil je mijn artikel lezen over grensoverschrijdend gedrag door leidinggevenden?
Verwante informatie:
Binnen kerk en religieuze kringen
Ook binnen kerk, religieuze groeperingen of sekten komt grensoverschrijdend gedrag voor. Ik schreef er twee artikelen over:
Wat kun je eraan doen?
Wat kun je als organisatie doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen? Daar wil ik wel met je over sparren, maar weet van mij dat ik geen pasklare onderwerpen heb. Het is een groot en breed begrip en ik vind dat iedere situatie individueel is.
Ik zie dat organisaties nu vooral te rade gaan bij voorschriften en protocollen. Daar wordt ook regelmatig op gezocht op deze website. En laat ik daar duidelijk over zijn: je hebt protocollen, regels en voorschriften wanneer het over grensoverschrijdend gedrag gaat. Je kunt er niet zonder! Maar ze zijn niet toereikend om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
Ik geloof niet in méér regels en wetten. Ik denk dat we daarvan alleen nog maar meer in de kramp schieten. Beter is om een open dialoog aan te gaan. En dat is leidinggeven aan de waarden van de organisatie maar ook aan de normen. Dat is wat anders dan een heide dag organiseren met een externe partij om vervolgens de geformuleerde resultaten daarna voor het personeel op een prikbord te hangen en er vervolgens nooit weer naar om te kijken.
Ziek worden van je werk
Kun je ziek worden van je werk? Nou en of! Lees onze artikelen over dit onderwerp.
Team- en organisatieontwikkeling
Bekijk onze interventies en trainingen voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling.
