Loading ...

Direct informatie? 0528 23 60 30

Of mail naar planning@desteven.nl

Oververantwoordelijk is een valkuil

Over-verantwoordelijkheid noem ik een valkuil. Voel jij je vaak over-verantwoordelijk? Merk je dat dit soms een zware last is die op jouw schouders drukt? Wellicht kan dit artikel jou helpen om er wat aan te doen. Ik ga in op over-verantwoordelijkheid als valkuil met daarbij de volgende onderwerpen:

  • Wat is over-verantwoordelijk en wanneer ben je dat? (kenmerken)
  • Overschrijden van grenzen
  • Te hoog verantwoordelijkheidsgevoel is een valkuil
  • Gevolgen van een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel
  • Over-verantwoordelijkheid in een leidinggevende functie

Oververantwoordelijkheid

Training kwaliteiten en valkuilen

Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen vermijd? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden: 

  • individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
  • teamtraining kernkwaliteiten

Training kwaliteiten ontdekken

Training en coaching

Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen kunt vermijden? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden: 

  • individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
  • teamtraining kernkwaliteiten

Training kwaliteiten ontdekken

Kenmerken

Ik noem een aantal kenmerken die bij over-verantwoordelijkheid horen:

  • Je voelt je overal verantwoordelijk voor
  • Je voelt je altijd verantwoordelijk
  • Je voelt je voor iedereen verantwoordelijk
  • Je wilt dat het goed komt of dat het goed gaat en daarom trek je werkzaamheden snel naar je toe
  • Nee zeggen vind je moeilijk want je weet dat het goed komt wanneer je zelf de taak uitvoert
  • Je voelt je schuldig wanneer iets verkeerd gaat
  • Je zegt snel sorry of je excuseert je bij bepaalde ongemakken
  • Je bent erop gericht om de situatie zo goed mogelijk te laten verlopen en als dat niet lukt voel jij je ongemakkelijk, onhebbelijk of schuldig
  • Je voelt je verantwoordelijk voor zaken waar je geen invloed op hebt en dat geeft soms een machteloos gevoel
  • Je voelt je zelfs verantwoordelijk voor het gedrag van anderen: bij ongepast gedrag ben je vervuld van een soort plaatsvervangende schaamte omdat je het gênant vindt dat zoiets gebeurt
  • Je neemt je werk mee naar huis en ook buiten werktijd regel je tal van zaken: soms slaap je er niet van
  • Je ziet voortdurend haken en ogen bij vraagstukken die zich voordoen
  • Je geeft anderen te weinig vertrouwen en je kunt moeilijk loslaten
  • Regelmatig ben je gefrustreerd of geïrriteerd omdat het niet lukt, of omdat het anders gaat dan je had verwacht of gewild
  • Wanneer je kritiek krijgt, kun je dat enorm op jezelf betrekken, juist omdat je zo goed je best doet alles goed te laten verlopen
  • Je komt geen minuut te laat op jouw afspraken, maar je zit meest een kwartier van tevoren al te wachten
  • Je zit als eerste op de vergadering of op het werkoverleg terwijl de anderen op het allerlaatste moment nog komen binnenstrompelen
  • Je veegt de sneeuw van jouw eigen straatje maar je neemt het terrein van de buurvrouw ook mee: stel dat er iemand komt te vallen en buurvrouw doet er zelf niets aan

Je creëert luie mensen

Over-verantwoordelijkheid noem ik ´het gras van de buurman maaien´. Buurman gaat ondertussen op de luie stoel zitten en doet niets. Door jouw zorgende lieve over-verantwoordelijke benadering maak je de buurman nog luier. Je wilt niet dat het fout gaat maar je wilt dat het goed gaat. Maar daarmee ontneem je de ander (de buurman in mijn voorbeeld) de mogelijkheid om:

  • Zelf in beweging te komen
  • Zelf te zorgen dat de zaken goed verlopen
  • In eigen behoeften te voorzien
  • Keuzes te maken op basis van eigen inzichten

Je helpt een ander dus helemaal niet op deze manier. Sterker nog: je loopt de ander voor de voeten en je belemmert een ander in zijn persoonlijke ontwikkeling. Of om bij het grasmaaien te blijven: je maait een ander het gras voor de voeten weg. Kortom: je bereikt er niets mee. Een ander is er niet mee geholpen en jou kost het zinloze energie. Bovendien ga je over andermans grens heen.

Té hoog verantwoordelijkheidsgevoel

Over-verantwoordelijkheid betekent dat je over andermans grens heengaat. Lees ook mijn artikel hierover.

Over andermans grens heen gaan

Je bent niet meer te stoppen

Het kenmerk van grasmaaien bij de buurman is dat jij niet meer te stoppen bent, terwijl de ander niet in beweging komt. Je gaat maar door en je gaat maar door.

  • Jij maakt je zorgen of het wel goed komt (de ander maakt zich geen zorgen)
  • Jij vindt dat de ander keuzes moet maken (de ander is daar helemaal niet mee bezig)
  • Jij vindt dat de ander stappen moet nemen (de ander neemt geen stappen)
  • Jij bent bang dat er iets mis gaat en je kunt er wakker van liggen (de ander slaapt rustig verder)
  • Jij denkt na over van alles en nog wat (de ander bekommert zich nergens om)
  • Jij wilt de ander in beweging krijgen (de ander is niet in beweging te krijgen)

Over-verantwoordelijkheidsgevoel

Zie je dat het mechaniekje van over-verantwoordelijkheid niks brengt? Maar ja, als jij het niet doet, wie doet het dan? Hoe meer de ander verzaakt om de eigen verantwoordelijkheid te pakken, hoe harder jij gaat lopen. Een vicieuze cirkel noem ik dat. Nogmaals: hoe harder je loopt, hoe luier de ander wordt. Wat je zou willen bereiken, bereik je niet. Althans niet op deze manier. Het is nog erger: door jouw over-verantwoordelijke gedrag hou je het gedrag bij de ander in stand. Je maait het gras van de buurman en de buurman zegt: ‘hey fijn dat je er weer bent, maai jij het gras maar dan loop ik er de kantjes wel af’.

Machteloos gevoel: energievreter

Over-verantwoordelijkheid geeft vaak gevoelens van onmacht. Hoe je ook trekt, duwt of gaten dicht loopt: je krijgt de ander niet in beweging. Hoe minder de ander doet, hoe harder jij gaat lopen en werken. En hoe harder je loopt en werkt, hoe minder de ander doet! Het is een vicieuze cirkel die je zelf in stand houdt.
Het kan je leegzuigen, uitputten of jouw energie opvreten. Je komt ’s avonds weer uit je werk en je voelt je afgemat, uitgeput, lamlendig en leeggezogen. Je hebt veel te veel energie gegeven namelijk.
Het is niet voor niets dat over-verantwoordelijkheid een kernmerk is wat bij de persoonskenmerken van een burn-out hoort. Samen met kenmerken (valkuilen) als overbetrokken, overmatig gedreven, te loyaal en perfectionisme heb je de ingrediënten voor een burn-out goed in beeld. Oppassen geblazen dus? Inderdaad: bij je valkuil wegblijven. Verantwoordelijkheidsgevoel is mooi. Over-verantwoordelijkheid is niks waard.

Persoonskenmerken burn-out

Verschillende aspecten

Een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel is een valkuil van de kernkwaliteit verantwoordelijkheidsgevoel en omvat een aantal aspecten.

  • De hele dag achter een ander aansjokken

    Gedrag dat je herkent misschien. De hele dag achter iemand aansjokken. Ik noem het de heb-je-wel-dit en heb-je-wel-dat mentaliteit:

    • Zeg Piet, heb je de banden wel opgepompt van je fiets?
    • Heb je je brood gesmeerd?
    • Heb je de repetitie geleerd?
    • Heb je de gymschoenen bij je?
    • Denk je eraan dat je morgen een half uur eerder moet beginnen?

    Het leidt ertoe dat je de ander niet serieus neemt. Je beschouwt de ander als iemand die niet verantwoordelijk kan zijn voor zijn eigen leven.

  • De ander in bescherming nemen (doodknuffelen)

    Pijn en verdriet kun jij de ander niet besparen. Maar wanneer jij je erg verantwoordelijk voelt voor het wel en wee van anderen dan kan jouw gedrag erop gericht zijn om alles in het werk stellen om de ander pijn, moeite en verdriet te besparen. Bijvoorbeeld door bepaalde dingen niet te zeggen of door ze zo diplomatiek te verwoorden dat er eigenlijk niets gezegd wordt. Of door heel oplossingsgericht voor de ander aan de slag te gaan.

  • De patriarch: belerend of bemoederend

    Je bent er niet verantwoordelijk voor hoe de ander zijn leven inricht. Ook niet als hij/zij zijn/haar leven anders inricht dan jij zou willen zien. Maar nu kan het gebeuren dat je toch wel van mening bent dat de ander verkeerde keuzes maakt. Je ziet het als het ware verkeerd gaan. Voorbeelden?

    • Je zegt: ‘daar zal je vroeg of laat spijt van krijgen, let op mijn woorden’. Dat is de houding van ‘ik weet wat goed voor je is’.
    • Nog een mooie paternalistische opmerking? De ander maakt een keuze en komt er later op terug, heeft er spijt van en ziet dat het hem/haar niets heeft gebracht. Wat zeg jij: ‘tsja dat heb ik toen al tegen je gezegd’.
  • Als ik jou was dan………….

    Je wilt de ander graag onder controle hebben. Je zegt: als ik jou was dan……..
    • zou ik maar eens keuzes maken, anders kom je nergens
    • zou ik maar eens tot actie overgaan want……
    • zou ik maar eens stappen gaan ondernemen
    • zou ik maar eens eerder naar bed gaan

    Echter: jij bent die ander niet. Die ander moet zelf leren om keuzes te maken, tot actie over te gaan en stappen te ondernemen. Of die ander moet er zelf achter komen wat de gevolgen zijn als hij/zij geen stappen onderneemt en niet in actie komt. Lastig hé? Want ook al hebt je alle gelijk van de wereld, jouw gedrag van over-verantwoordelijkheid werkt averechts.

  • De oplosser: los jij het even op?

    Je wilt het nog even oplossen. Als jij het niet doet, dan is er niemand die het doet. Waar ieder verzaakt om na te denken over een oplossing daar neem jij het voortouw wel.

Uit de praktijk van alledag

Alice schreef me deze mail: 'Ligt er rommel dan ben ik degene die het opruimt.  Ga ik als laatste naar huis, dan ben ik degene die alles controleert. Zijn de ramen en deuren dicht, de lichten uit? Is het kantoor niet netjes en overzichtelijk opgeruimd dan word ik mopperig en ga in mijzelf lopen praten: Dit kan toch niet, wat moet bezoek hier wel niet van denken, we moeten ons schamen. De losse rommeltjes ruim ik op en met ergernis ga ik uiteindelijk naar huis. Wordt het bezoek niet op een correcte manier ontvangen dan voel ik plaatsvervangende schaamte opkomen en ga ik me lopen verontschuldigen voor de rommel of de ontvangst. Ik weet dat ik de persoon in kwestie moet aanspreken en dat is nu precies wat ik niet durf. Bang voor de reactie van de ander en niet wetende hoe ik het onder woorden zal brengen'.

Leer jouw kwaliteit verantwoordelijksgevoel benutten!

Je komt meer in je kracht door balans te vinden tussen 'verantwoordelijk' en 'afstand houden' of 'loslaten'. Jouw verantwoordelijkheidsgevoel krijgt dan meer effect en je creëert meer beweging bij anderen. Enerzijds: verantwoordelijkheid nemen voor jouw eigen behoeften, keuzes en motivatie. Anderzijds: loslaten en begrenzen. Wil je dit graag leren? Daar kunnen wij je uitstekend bij helpen. De Steven is specialist in persoonlijke ontwikkeling. Herken je veel zaken in dit artikel? Neem gerust contact met ons op!

Verantwoordelijkheidsgevoel

Gevolgen

Wat zijn de gevolgen?

  • Je creëert luie mensen

    Vaak weten mensen erg goed dat jij het wel oplost. En daar vertrouwen ze op. Soms nog onbewust ook. Door hen de verantwoordelijkheid te ontnemen creëer je luie mensen. Hoe meer je mensen pampert, hoe luier ze worden.

    Het leerpunt zit met name in het feit dat je op het erf van de ANDER (ik noem het even de buurman) zit. Je zit op het perceel van de Ander waar je niet verantwoordelijk voor bent. En door jouw gedrag van over-verantwoordelijkheid, ontneem je de ander zijn/haar verantwoordelijkheid.

    • ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes en ook voor de consequenties van zijn eigen keuzes
    • ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen gevoelens en behoeften
    • ieder mens is verantwoordelijk voor zijn eigen motivatie ook voor zijn eigen gebrek aan motivatie (en de consequenties daarvan)

Je creëert luie mensen

  • Wanneer jij je verantwoordelijk blijft voelen voor alles en iedereen zal er niets gaan veranderen. Je blijft problemen van anderen oplossen. Anderen heb je al zo ‘opgevoed’ dat ze op jou kunnen bouwen en vertrouwen in welke situatie ook. Dit zorgt ervoor dat zij zich minder verantwoordelijk gaan voelen, minder oplettend zullen zijn. Zij weten immers dat jij de reddende engel bent. Wil je deze situatie veranderen dan moet je eerst zelf veranderen en durven loslaten. Je geeft anderen hun verantwoordelijkheidsgevoel terug door zelf meer afstand te nemen.

  • Het kan jezelf maar ook de relatie schaden

    Over-verantwoordelijkheid schaadt de relatie op den duur. Je ontneemt de ander de vrijheid om zijn/haar leven in te vullen zoals hij/zij dat zelf wil. In feite ga je over de grens van de ander heen. Dat komt de relatie niet ten goede. En bovendien: het kost je veel tijd en energie. Wie voelt zich verantwoordelijk voor jou?

  • Energievreter

    Over-verantwoordelijkheid is een energievreter. En op het moment dat je overladen bent, kun je jezelf alleen nog maar in bescherming nemen. Je zegt: ‘ze zoeken het maar uit, het zal mijn tijd wel duren’. Of: ‘ze komen er vanzelf wel achter’. Je noemt dat misschien loslaten maar ik meen dat hier een ander woord beter op zijn plek is. Je voelt je zo overladen en jouw gedrag heeft je zoveel energie gekost dat je eigenlijk in een machteloos gebaar zegt: ‘stik er maar in’ of ‘als je toch niet wilt luisteren dan bekijk je het maar’. Het is eerder een uiting van frustratie en teleurstelling dan van loslaten. In feite schiet je uit zelfbescherming in allergie-gedrag; je laat het tegenovergestelde zien van wat je in wezen bent: verantwoordelijk en betrokken.

Reden tot verzuim

Over-verantwoordelijkheid is soms medeoorzaak van ziekte en dientengevolge verzuim. Ik noem dat roze verzuim. Vaak niet zo’n bekend begrip. Maar het kenmerk van roze verzuim is dat mensen nog aan het werk zijn, terwijl je ze eigenlijk naar huis zou moeten sturen. Twee varianten:

  • De eerste variant is als werknemers te veel doen – de zogenaamde workaholics
  • Een tweede variant is die waarbij werknemers toch komen werken hoewel ze ziek zijn

Misschien herken jij je daarin? Je voelt je ziek, belabberd of moe maar je meldt je niet ziek. In jouw gevoel van over-verantwoordelijkheid blijf je gewoon doorwerken. En wanneer je daarin volhardt, dan ligt langdurig verzuim op de loer.
Roze verzuim

Over-verantwoordelijkheid in een leidinggevende functie

Voel jij je als leidinggevende of manager regelmatig te verantwoordelijk of over-verantwoordelijk en kamp je dus met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel? Dat belemmert jouw functioneren en het functioneren van jouw medewerkers.

Kenmerken

Wat is het kenmerk van over-verantwoordelijkheid voor leidinggevenden? Ik noem er een paar. Je hebt de neiging:

  • Om gaten dicht te lopen binnen jouw team of organisatie
  • Zaken of knelpunten op te lossen die verkeerd dreigen te gaan (in plaats van: laten oplossen door jouw medewerkers)
  • Steeds harder te werken i.p.v. dat je mensen voor je laat werken
  • Te weinig de verantwoordelijkheid neer te leggen bij jouw medewerkers (waardoor ze zich ook niet verantwoordelijk gaan voelen)
  • Te weinig taken te delegeren
  • Te veel de controle en de regie te houden
  • Te veel te controleren hetgeen de taakvolwassenheid van jouw medewerkers niet ten goede komt
  • Te veel taken en werk naar je toe te trekken en te weinig los te laten
Oververantwoordelijk of te hoog verantwoordelijkheidsgevoel in leidinggevende functie

Waarom doe je het?

  • Je meent dat jij de beste bent: zonder jou komt er niets van terecht!
  • Je vindt jouw medewerkers niet capabel genoeg
  • Je bent een controlefreak en je kunt moeilijk loslaten
  • Je kunt moeilijk delegeren en loslaten en je beschikt over te weinig vaardigheden daarvoor
  • Je bent je niet bewust van eigen gedrag en van het feit dat over-verantwoordelijkheid nadelig is voor jezelf en jouw medewerkers
  • Je hebt het zo geleerd en het is een gewoonte van jou geworden.

Staat jouw reden er niet bij? Ik ben benieuwd!

Gevolgen

  • Je creëert passiviteit binnen jouw team
  • Door jouw gedrag zorg je ervoor dat medewerkers hun verantwoordelijkheid niet invullen (je lost het toch zelf wel op)
  • Medewerkers ontwikkelen zich te weinig door in hun functie
  • Het kost jou veel energie en wellicht soms irritatie omdat je niet begrijpt waarom medewerkers hun verantwoordelijkheid niet pakken
  • Je raakt overbelast door jouw werk of je bent gedwongen werk mee te nemen naar huis
  • Je staat taakvolwassenheid in de weg en je bent als leidinggevende een belemmerende factor in de ontwikkeling van taakvolwassen medewerkers.

Veranderen en ontwikkelen

Wil jij jezelf doorontwikkelen als leidinggevende dan is het zaak om te veranderen. Hoe geef je anderen de ruimte om hun verantwoordelijkheid te kunnen pakken? Lees ook:

Verantwoordelijkheidsgevoel

Dit artikel schreef ik een serie over verantwoordelijkheidsgevoel.

Verantwoordelijkheidsgevoel

Auteur

Dit artikel is geschreven door Jan Stevens.

Jan Stevens


Jezelf kwijtraken en jezelf hervinden

Bestel dit e-book (PDF) via de webshop! Titel: Jezelf kwijtraken & jezelf hervinden.

Ebook jezelf kwijtraken

Meer informatie

Webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaande!

Webinar burn-out

Schrijf je in voor de webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaand!

Meer informatie

Authentiek communiceren: dat kun je leren!

ebook communicatie

Je zendt wie je bent. Dat is authentiek communiceren. Dat betekent dat je communiceert zoals je van origine bent. Originaliteit dus en geen kopie of imitatie van anderen. Niet zoals de wereld om je heen verwacht dat het zou moeten. Maar gewoon: zoals jij bent!

Meer informatie

Onze nieuwsbrief

Ben jij leer- en nieuwsgierig? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!
Met jouw aanmelding ga je akkoord met onze privacyverklaring en het ontvangen van onze nieuwsbrief. Je kunt je natuurlijk op elk moment weer afmelden.

Telefonisch contact? Heb je vragen? Bel ons op 0528 23 60 30 en vraag naar Monique van Nuil.