home / persoonlijke ontwikkeling / persoonlijke effectiviteit / afstand nabijheid

Afstand en nabijheid

Wat betekent afstand en nabijheid?

• Te dichtbij komen

  Wanneer je te weinig distantie hebt tot de ander, ervaart de ander te weinig ruimte. Dat kan in tal van situaties maar ik noem wat voorbeelden:

  • Je bent bijvoorbeeld zo inlevend dat je je te veel in de wereld van de ander verplaatst zodanig dat je de gevoelens en de emoties van de ander overneemt
  • Je voelt je oververantwoordelijk voor de ander
  • Je wordt overzorgzaam of te zorgzaam voor de ander
  • Je raakt overbetrokken op de ander of op een situatie in het leven van de ander
  • Je wordt te begripvol of te inlevend en de pijn of het verdriet van de ander neem je nagenoeg over
  • Je bemoeit je te veel met het leven van anderen en je wordt bemoeizuchtig of bemoeiziek
  • Je gaat anderen voorschrijven hoe ze hun leven moeten invullen en je wordt  betuttelend
  • Je gaat je opdringen aan een ander en je wordt te opdringerig
  • Je raakt vanuit overgevoeligheid emotioneel verstrengeld met een ander
  • Je wordt te behulpzaam of te hulpvaardig en je kunt de grenzen niet meer goed bewaken
  • Je maakt je te veel zorgen en je wordt overbezorgd
  • Je wordt te loyaal en te aardig

  Een gevolg is dat je emotioneel verstrengeld raakt met de ander waarna de weg terug moeilijk c.q. onmogelijk is geworden en  dat je niet meer kunt loslaten. Je vereenzelvigt jezelf te veel met de ander. Je bent niet meer objectief. Je bent onvoldoende in staat om de situatie nog in juiste proporties te zien.

• Koud en koel

  De andere kant is er natuurlijk ook. De ander ervaart juist afstand. Je geeft de ander in dat gevoel zoveel ruimte:

  • dat het kan leiden tot onzekerheid of twijfel bij de ander
  • dat er (te) weinig verbinding is tussen jou en de ander
  • dat je kil, koud, gevoelloos of onverschillig overkomt op de ander
  • dat de ander het gevoel heeft dat je op geen enkele wijze begaan bent met zijn/haar lot

Professioneel betrokken als hulpverlener

• Bijna de big-registratie kwijtgeraakt

  Marianne was bijna de big-registratie kwijtgeraakt. Ze werkte al jaren op de kinderafdeling in een ziekenhuis ergens in de Randstad. Ze raakte overbetrokken op een situatie waarbij een kind (patiënt op de afdeling waar Marianne werkte) de dupe werd van spanningen tussen vader en moeder die op dat moment in echtscheiding lagen. In haar (over)betrokkenheid op het kind verloor Marianne haar objectieve benadering als verpleegkundige. Gevolg was dat de moeder een klacht indiende tegen haar en de inspectie onderzoek ging doen wat er precies gebeurd was. Gelukkig liep het met een berisping af maar wel nadat Marianne middels een coachingstraject had aangetoond dat zij echt gewerkt had aan het onderwerp professionele betrokkenheid (c.q. professionele afstand houden).

• De psycholoog

  Een ander voorbeeld is psycholoog Erik. Erik is gehuwd, al jaren psycholoog en hij krijgt een jonge vrouw in traject die hij mag begeleiden. De klik is optimaal. Zij toont haar kwetsbaarheid, is open, laat ook haar gevoelens zien en vertelt ook wat ze mist in haar relatie. Regelmatig geeft ze aan dat ze gemakkelijker met Erik praat dan met haar eigen partner. Voor Erik is dit confronterend. Eigenlijk vindt hij het contact wel heel fijn. Zo af en toe vertelt hij ook wat uit zijn eigen leven. Dat raakt zijn cliënte behoorlijk en er ontstaat iets van emotionele verstrengeling. Het verhaal gaat verder. Op een dag vertelt de cliënte dat ze verliefd is op Erik. Dit verhaal vertelt ze ook thuis met als gevolg dat haar partner een boze email naar de baas van Erik stuurt. Je voelt het al: Erik heeft een probleem! Zonder meteen een oordeel te vellen is er in de zin van distantie houden blijkbaar een grens overschreden.

• De coach

  Een mevrouw kwam in een coachingstraject bij coach Arnold. Zij had weinig zelfvertrouwen, voelde zich onzeker, had een negatief zelfbeeld etc. Arnold wou haar met de beste bedoelingen laten zien dat het eigenlijk een leuk uitziende mevrouw was met een vriendelijk en lief gezicht. Hij uitte dit openlijk richting deze mevrouw. De volgende dag zat Arnold bij zijn leidinggevende op de kamer. Mevrouw vond het ongewenst dat hij zulke opmerkingen maakte tijdens een coachingstraject en ze voelde zich onveilig.

• Het ligt niet altijd bij de hulpverlener maar de hulpverlener moet er wel mee omgaan!

  Een echtpaar verschijnt bij de gynaecoloog. Ze hebben al 3 miskramen meegemaakt en mevrouw is nu voor de vierde keer zwanger. Het echtpaar is gespannen. Ze zijn bang dat het nu weer verkeerd zal gaan. Nadat de nodige onderzoeken zijn gedaan heeft de gynaecoloog goed nieuws. Alles is goed! Het kindje leeft volop! Mevrouw wordt zo blij en raakt zo geëmotioneerd dat ze de gynaecoloog om de hals valt en begint te knuffelen. De gynaecoloog begrijpt dat goed maar voelt er zich toch niet happy bij. Maar ja: wat nu? Wat is eraan te doen?

Wat mag men van een professionele hulpverlener verwachten?

Professionaliteit begint met zelfkennis: inzicht in jouw kracht en vooral ook inzicht in jouw valkuilen en waar je de neiging hebt om in deze valkuil te stappen. Bij een professionele beroepshouding past zelfkennis (inzicht in eigen mogelijkheden, kracht, zwakten, beperkingen en grenzen).

• Besef van verhoudingen en macht: de strohalm

  In sommige situaties waarbij de deelnemer of cliënt zich niet vitaal voelt maar in situaties verkeert van overspannenheid, overwerkt, burn-out (voilá, geef er een naam aan), zal jij als professional moeten begrijpen in welke situatie je je bevindt. Al te gauw is de hulpverlener de laatste strohalm waar de cliënt zich in zijn gevoelens van radeloosheid of machteloosheid aan vastklampt. En daarmee is de afhankelijkheidsrelatie geboren. Je bent geen strohalm maar hulpverlener en in jouw rol mag je meedenken met jouw klant, cliënt of coachee.

• Over-betrokkenheid of de rol van redder is funest

  Wanneer je als professional te betrokken raakt (overbetrokken) op de situatie van jouw klant of op de cliënt zelf dan is er een einde gekomen aan het traject en ben je niet meer in staat die hulp te bieden waarom gevraagd wordt. Dat geldt wanneer je als hulpverlener overbetrokken raakt of wanneer je je over-verantwoordelijk gaat voelen voor de ander. Je hoeft de situatie van jouw klant of cliënt niet op te lossen: je bent aangesteld om met jouw cliënt mee te denken en om jouw klant te helpen om situaties op te lossen.

• Oordelen en perceptie: de eigen bril thuislaten

  Jouw vak vraagt een bijzondere vaardigheid of een bijzonder inzicht. Wat je hoort van jouw klant moet je niet door jouw eigen bril bekijken. Je moet vooral leren kijken door de ogen van de klant zelf. Het gaat niet om jouw perceptie, kennis, inzicht of referentiekader. Juist niet! Immers dan hoor je jouw eigen verhaal wanneer jouw klant zijn/haar verhaal aan je vertelt.

• Heeft de deelnemer hulpverleners nodig of heeft de hulpverlener deelnemers nodig?

  Iedere hulpverlener kan het een keer overkomen om in de rol van redder terecht te komen. Daarvoor hoef je niet meteen naar de dokter. Als je er je maar tijdig bewust van bent en indien je het maar bespreekt en de juiste maatregelen neemt. Als het goed is heeft jouw cliënt jouw hulp nodig en niet andersom. Ik doel daarbij op hulpverleners die de cliënt nodig hebben om in eigen behoeften van aandacht en zelfs bewondering te voorzien. Zij genieten van de bewondering en afhankelijkheid van de klant en leven er als het ware van. De eigen behoefte aan waardering en erkenning en de eigen behoefte aan aandacht  vullen zij met het applaus van de deelnemer.

• De hulpverlener als redder

  De hulpverlener die gaat optreden als redder staat eigenlijk altijd klaar voor een ander. Hij is behulpzaam, zorgzaam, inlevend, invoelend en heeft een en al aandacht voor zijn deelnemers. Op zich zijn dat mooie eigenschappen maar toch zit er een addertje onder het gras. De redder heeft vaak één groot vraagstuk en dat zijn grenzen. Regelmatig gaat hij over de eigen grenzen heen maar soms gaat de redder ook over de grens van de ander heen.

  De rol van dader, redder en slachtoffer heb ik beschreven in de serie over de spiraal bij ineffectieve communicatie. Misschien moet je dit lezen voordat je je verder verdiept in de hulpverlener en dan vooral ook het onderscheid tussen de drie rollen:

  • de rol van dader
  • de rol van slachtoffer 
  • de rol van redder

De juiste distantie in leidinggevende functies