home / persoonlijke ontwikkeling / communicatie / oordelen

Ben je te snel met jouw oordeel?

Merk je dat je soms te snel bent met jouw oordeel? Dat je heel gauw jouw mening klaar hebt over iets of iemand? Dat zegt veel over de wijze waarop je communiceert. In dit artikel leg ik uit wat het betekent en wat voor gevolgen het heeft.

Veroordelen houdt een afwijzing in. Als je iemand veroordeelt, dan plak je hem/haar een negatief label op: niet goed, dus afgekeurd. En een veroordeling leidt meestal tot straf, al dan niet bewust. Zo kan de ander overruled worden, uitgescholden, afgewezen, verstoten, gepest, ontslagen.

Te snel oordelen heeft alles van een veroordeling in zich. Wat zijn de kenmerken van te snel zijn met jouw oordeel? Ik noem er een paar:

• Je geeft jouw mening op basis van jouw eigen perceptie, terwijl je het halve verhaal kent
• Je bent wel heel voorbarig met jouw conclusies
• Je gaat in jouw conclusie af op tal van aannames die nergens op gebaseerd zijn
• Je hebt snel de neiging anderen te labelen
• Je baseert jouw mening en zienswijze op de wandelgang of krantenkop
• Je beoordeelt de ander op basis van jouw zienswijze, normen en ervaring

Beeldvorming: oordelen, vooroordelen en veroordelen

Natuurlijk heeft oordelen en veroordelen altijd met beeldvorming te maken. Het is doordrenkt van onjuiste beeldvorming en eigen perceptie. Het is een sticker die je op iemand plakt zonder onderzocht te hebben of het klopt. Bijvoorbeeld:

• ‘Ja hij is ook bijzonder gemakzuchtig, maar ja, zijn vader was net zo’
• ‘Hij heeft typisch autistische trekken’
• ‘Met die mensen valt niet te praten’
• ‘Dat is wel een heel zweverig figuur’
• ‘Dat is een narcist’
• ‘Die is niet vooruit te branden’
• ‘Iemand met een beperkt IQ’
• ‘O die is wel heel behoudend’
• ‘Tja, da’s ook een aparte’

Een beeld over andere mensen zegt altijd iets over jezelf. Jouw eigen normen en waarden neem je mee in jouw beeld over anderen. En dat kan overkomen als zijnde: iemand de les lezen.

Iemand labelen

Iemand labelen is niet zo moeilijk. Het is een soort kleefbriefje wat op iemand wordt geplakt met een bepaalde opmerking erop. Bijvoorbeeld: ‘die persoon heeft autistische trekken’. Het kenmerk van labelen is dat zo’n aanduiding niet klopt en allerminst is onderzocht. Maar het wordt zo terloops wel even in de wandelgangen genoemd. Wil je soms beter leren luisteren naar een ander alvorens met jouw mening naar voren te komen?  Is jouw leerdoel voorzichtiger te zijn met conclusies?

Karikatuur maken

Een vorm van labelen is een karikatuur maken. Vaak wordt daarmee bedoeld dat er een spotprent van iemand gemaakt wordt. Dat is niet wat ik bedoel. Liever duid ik op het uitvergroten van een eigenschap of karaktertrek van iemand waardoor er een scheef beeld ontstaat van de persoon in kwestie. Anders gezegd: waardoor er een beeld wordt geschetst van iemand wat niet klopt.  Voorbeelden:

• ‘dat is een heel dominant figuur’
• ‘die is erg principieel’
• ‘daar kun je niet op aan (onbetrouwbaar)’
• ‘die is nog roomser dan de paus’

Wat is perceptie?

Perceptie is vooral hoe je de zaken zelf ervaart, hebt ervaren of hoe je tegen bepaalde situaties aankijkt. Het is jouw beleving, inzicht, waarneming en voorstelling van zaken. En dat kan ruis op de lijn geven doordat je vanuit eigen perceptie naar de ander luistert. Je hoort niet meer wat de ander zegt. Je geeft er meteen kleur en smaak aan. Oordelen is vooral ook: jouw perceptie op de ander plakken en de ander de maat nemen.

Insinueren

Insinuatie is een slinkse vorm van beschuldigen. Het is een hele subtiele manier om iemand iets in de schoenen te schuiven of aan te wrijven wat onterecht is. Het woord komt uit het Latijn van  insinuationem en dat duidt op retoriek waarbij de spreker de harten van zijn/haar toehoorders tracht te winnen. Het is dus een poging tot inboezeming.

Gevolgen

Jouw mening, oordeel of advies geven vanuit eigen perceptie kan verstrekkende gevolgen hebben. Ik noem een aantal vormen:

• Interpretatie

  Je bent niet meer bezig met de werkelijkheid maar jouw eigen interpretatie van de werkelijkheid maak je leidend. Je maakt geen verschil meer tussen feiten en jouw eigen mening en daardoor mis je ten enenmale de essentie waar het over gaat.

• Oordelen of waarnemen

  Je merkt dat je vaak te snel bent met jouw oordeel. Je ziet iets, je hoort iets, je neemt iets waar en je springt er meteen bovenop. De conclusies die je trekt, zijn nog sneller dan de waarneming. Het zal wel zus of zo zijn. Ze doen dit omdat ze…….. Of ik denk dat het komt door……. Maar je weet niets. Nog helemaal niets. Je baseert je alleen nog maar op een gerucht. Er is een groot verschil tussen oordelen of waarnemen. Wanneer je oordeelt zit er al een kwalificatie op van ‘goed’ of ‘fout’. Maar mijn advies is: laat OMA thuis. OMA? Ja OMA! Dat betekent: oordelen, mening geven en aannames. Feedback geven en ontvangen heeft niets te maken met OMA. OMA staat voor: oordelen, mening geven en aannames. Oma brengt de eigen denkbeelden over, probeert de ander te overtuigen van eigen normen en waarden. Lees verder over OMA: oordelen, mening geven en aannames

• Gebaseerd op aannames

  Ondertussen weet je nog niets. Je weet niet OF die ander het gedaan heeft zoals het jou ter ore kwam. Je weet niet WAAROM die ander het gedaan heeft. Maar je hebt in jouw hoofd aangenomen dat het zo is zoals je denkt dat het is. Aannemers nemen aan. Jij moet niet aannemen maar je moet het weten of geconstateerd hebben. Anders kun je überhaupt niet tot een beoordeling komen. Lees ook: aannames, positief of negatief? Een goed advies is dus om ANNA in dienst te nemen: ANNA  (Altijd Navragen, Nooit Aannemen).

• Oordelen schaadt de relatie

  Wanneer je oordeelt, schaad je de relatie met de ander. De ander kan zich alleen maar defensief opstellen om aan te tonen dat het niet waar is wat je denkt of dat het is anders is dan je aangenomen hebt. Advies: NIVEA (Niet Invullen Voor Een Ander). Veel mensen vullen het voor een ander in. Ze denken als het ware voor een ander.  Probeer los te laten wat je denkt en te horen wat de ander bedoelt.

• Vooringenomenheid of vooroordelen

  Vooringenomenheid of vooroordelen schaden de relatie en dienen nergens toe. Net als bij aannames geldt bij vooringenomenheid dat je een standpunt hebt wat niet op feiten is gebaseerd maar op jouw eigen gekleurde perceptie. Je hebt impliciete en expliciete vooroordelen. Lees mijn artikel over vooroordelen en vooringenomenheid.

Op de werkvloer: leidinggevenden moeten objectief beoordelen

Op de werkvloer is het voorkomen van etiketjes en labeltjes een onderwerp voor leidinggevenden. Wanneer je jouw medewerkers objectief beoordeelt, doe je er niet aan mee:

• je hangt niet de psycholoog uit wanneer je het niet bent
• je probeert je te onthouden inzake de discussie wel of niet ziek wanneer er een ziekmelding is
• je beoordeelt hoe de medewerker zijn/haar taken uitvoert en je speelt het niet op de man of vrouw

Leidinggevenden moeten beoordelen. Schoolmeesters ook. Maar dat is op basis van criteria die zo objectief mogelijk vastgesteld zijn en als ze het goed doen laten ze zich niet leiden door persoonlijke voorkeur of afkeur

• LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen

  • Luisteren: we kregen één mond en twee oren, blijkbaar is luisteren belangrijker dan praten
  • Samenvatten: probeer weer te geven wat je denkt gehoord te hebben en controleer of dit ook klopt
  • Doorvragen: doorvragen wanneer je geen helder antwoord krijgt of wanneer het antwoord je niet duidelijk is