home / persoonlijke ontwikkeling / communicatie / oordelen / vooroordelen vooringenomenheid

Vooroordelen en vooringenomenheid

Wat is een vooroordeel?

Een vooroordeel bevindt zich in dezelfde categorie als vooringenomenheid. Het is een mening, zienswijze of perceptie die niet op feiten of waarneming is gebaseerd. Het is een beeldvorming die vol aannames zit en waarbij gebrek aan kennis van feiten een grote rol speelt. Het is dus een ongegronde opvatting ingegeven door vooropgezette verwachtingen, door voorbarigheid, gekleurd met tal van aannames.
Je kunt verschil maken tussen impliciete vooroordelen en expliciete vooroordelen. Expliciete vooroordelen zijn vooroordelen waar we ons bewust van zijn en impliciete vooroordelen zijn vooroordelen waar we ons niet bewust van zijn. Een vooroordeel is de basis voor een karikatuur die je van iemand maakt. Of het is de productiehal voor labeltjes. Lees ook mijn artikel over oordelen en veroordelen.

Waarover gaat het?

Wanneer speelt vooringenomenheid een rol? Wanneer speelt een vooroordeel een rol? Je kunt vooringenomen zijn over jezelf, het leven, de wereld, bepaalde bevolkingsgroepen. Lees ook mijn artikel over aannames.

Voorbeelden

Ik noem een aantal voorbeelden van vooroordelen.

• Limburgers zijn vaak erg op zichzelf: daar kom je haast niet tussen
• Noordelingen zijn erg stug
• In de randstad zijn mensen verbaal veel sterker dan in de rest van Nederland
• Mensen die dialect spreken zijn per definitie minder intelligent
• Staphorsters zijn heel behoudend en conservatief
• Zigeuners stelen
• Accountants zijn saai
• Op kantoor werken is eentonig
• Schoonmakers zijn laaggeschoold
• Ondernemers werken altijd
• Ambtenaren zijn lui en bureaucratisch ingesteld
• De overheid is een sociale werkplaats voor hoogopgeleiden
• Zwervers zijn door eigen toedoen in de problemen gekomen maar meestal willen ze ook niet anders

Positieve vooroordelen

Mensen denken vaak dat vooringenomen standpunten negatief zijn. Dat hoeft niet. Je kunt ook een positief vooroordeel hebben over iemand wat nergens op gebaseerd is. Bijvoorbeeld:

• Waar gerookt wordt, is het altijd gezellig
• Mensen in de randstad zijn vaak meer ontwikkeld dan mensen op het platteland
• Mensen op het platteland zijn per definitie gemoedelijker dan mensen in de stad
• Hoogbegaafden kunnen in principe elke studie aan

Stereotypen en karikaturen

Stereotypen en karikaturen zijn voortvloeisels van vooroordelen en aannames die niet of ten dele kloppen. Het heeft te maken met beeldvorming die ontstaan is. Zoals Alice pas tegen me zei: ‘ze hebben op mijn werk het beeld dat ik introvert ben en volgens het management kan een introvert persoon geen leiding geven’. Ook daar zie ik vaak de vooroordelen ontstaan:

• Introverte mensen zijn saai
• Extraverte mensen praten maar zo wat raak soms, je kunt er niet heel erg op aan
• Wanneer je leiding geeft moet je extravert en welbespraakt zijn

Communicatie op de werkvloer

Vooroordelen op de werkvloer kunnen een grote rol spelen bij onderlinge relaties tussen collega’s en tussen leidinggevenden en medewerkers. Dit belemmert de open communicatie en de bereidheid om naar elkaar te luisteren. Het bevordert ook onveiligheid en wantrouwen. Een voorbeeld is: wij/zij-denken. Ik noem het ook wel hullie en zullie. Hullie van Verkoop nemen het zo gemakkelijk op. Of Zullie van productie zijn altijd zo stipt.

Beoordelingen door leidinggevenden

Vooringenomenheid kan een rol spelen bij beoordelingsgesprekken of functioneringsgesprekken. Wanneer de leidinggevende de eigen beelden onvoldoende toetst kan er sprake zijn van het horens- of halo-effect waardoor medewerkers onterecht ‘positief’ of ‘negatief’ worden beoordeeld. Beide zijn funest voor goed functioneren.

Conflicten

Ook bij conflicten kunnen vooringenomen standpunten een grote nadelige rol spelen. In feite sta je niet meer open voor de werkelijke situatie. Je sluit je af, je bekijkt de situatie met jouw eigen gekleurde bril hetgeen de communicatie tijdens het conflict nadelig beïnvloedt.

Wat is er aan te doen?

Bewustwording en inzicht zijn de belangrijkste elementen bij vooringenomenheid. Ieder mens  heeft er namelijk op zijn tijd last van. Ben jij je er bewust van, dan ben je al een paar stappen verder.