Voel jij je vaak schuldig?

Schuld: waardoor komt het?

Schuldgevoel is te verdelen in meerdere categorieën namelijk:

Aangeleerd door anderen

Schuldgevoel wordt ons al van jongsaf aangepraat. Als je niet beter je best doet op school is het jouw eigen schuld wanneer je blijft zitten. Als kind moest je vooral braaf zijn anders werden jouw ouders boos of verdrietig. De juf op school speelde ook in op jouw schuldgevoel. Schuldgevoel is de basis voor manipulatie. Vanuit jouw opvoeding kun je te maken hebben gehad met het aankweken van schuldgevoelens. Papa en mama hebben dat ingezet om iets gedaan te krijgen bij jou. Voorbeelden zijn:

• ‘zie je niet dat je moeder de hele dag voor jou klaar staat terwijl jij nog te beroerd bent om de vaatwasser in te pakken?’
• ‘zoals jij met je huiswerk omgaat, je moest je werkelijk schamen’
• ‘o je meent dat je tegen mij alles mag zeggen, ik ben je vader maar’
• 'jij maakt het leven van je moeder echt finaal kapot'

Schuld heeft in deze voorbeelden alles te maken met manipulatie en emotionele chantage. Er wordt ingespeeld op jouw schuldgevoel om jou in beweging te krijgen of om ervoor te zorgen dat jij dat gedrag gaat vertonen wat gewenst is.

Opgelegde normen en waarden

Schuldgevoel ontstaat wanneer je niet voldoet aan opgelegde normen en waarden. Stel je hebt geleerd dat de auto altijd gewassen moet worden dan kun je je behoorlijk schuldig voelen wanneer je daar een keer niet aan toekomt. Of wanneer je geleerd hebt vanuit jouw opvoeding dat je op zondag niet mag tanken dan voelt het behoorlijk ongemakkelijk wanneer je dat een keertje wel zou doen uit nood.

Zo kun je je overal schuldig over voelen. Soms over hele kleine dingen zoals het huis wat nog niet is opgeruimd. Of omdat je vergeten bent de vuilcontainer aan de weg te zetten.

Normen die je jezelf hebt opgelegd

Schuldgevoel kan ontstaan doordat je jezelf normen en waarden hebt opgelegd.  Iemand zei: ‘ik voel me schuldig dat ik de hele middag in de tuin heb gezeten’. Wat daarachter zit is de overtuiging dat er gewerkt moet worden. Je kunt je schuldig voelen over:

• De wijze waarop je gecommuniceerd hebt naar jouw leidinggevende (je was veel te direct)
• Een tekort aan aandacht dat je voor jouw kinderen had toen ze klein waren
• Een gebrek aan motivatie waardoor je jouw schooldiploma’s niet hebt behaald vroeger

Kortom: schuld heeft met een paar zaken te maken. Je voldoet niet aan het normen- en waardenpatroon wat je jezelf hebt opgelegd of je beantwoordt onvoldoende aan de normen en waarden die jouw omgeving je oplegt (of zou willen opleggen).

Wat voor functie heeft het gevoel van schuld?

Schuldgevoel heeft wel een functie anders bestond het niet. Schuldgevoel zorgt ervoor dat je rekening blijft houden met jouw omgeving. Het zorgt ervoor dat je anderen geen schade berokkent  en dat je jouw medemens niet tekort doet. Schuldgevoel heeft dus net als schaamte de functie om aansluiting te houden bij jouw omgeving of om enigszins rekening met een ander te houden. Bovendien houdt het jouw gedragsmaatstaven goed in stand en beschermt het tal van familiebanden, persoonlijke relaties etc.

Schuldgevoel heeft ook een functie bij de rechtbank die de naam draagt 'handelen naar eer en geweten'. Wat is dan een geweten? Ik omschrijf het wel als een innerlijk besef van goed of kwaad of een normbesef waarbij het geweten bij ongepaste handelingen als een getuige à charge (beschuldigend) optreedt. Ik noem het ook wel de innerlijke rechtbank oftewel het stemmetje in jouw hoofd die zegt ‘dit is niet goed’. Schuldgevoel wijst jou daarin de weg.

Verder kan ik weinig positiviteit rond schuldgevoelens bedenken. Schuldgevoel kan ook goed werken om goedkeuring bij anderen te verkrijgen. Het kan een manier zijn om medelijden op te wekken. Maar ja, dan manipuleer je zelf! Dat is niet positief. En het belemmert je om jou te richten op jouw eigen behoeften.

Negatieve gevoelens wijzen jou de weg

Schuldgevoel komt vaak voort uit het gevoel dat je iets fout doet. Echter: wat is fout en wat is goed? Als iemand zegt: het gaat goed met me dan wordt vaak bedoeld: 'het gaat zoals ik verwacht had'. En als het niet goed gaat dan bedoelt men doorgaans: 'het gaat anders dan ik had verwacht of gedacht'. Fouten maken ligt in dezelfde range. Je hebt namelijk zelf een beeld ontwikkeld over wat goed is en wat fout. En wanneer je vindt dat je iets fout doet, voel jij je schuldig.

Een kenmerk van negatieve gevoelens is dat ze jou de weg wijzen. Dat geldt ook voor schuldgevoel. Ze brengen jou bij jouw drijfveren en behoeften. Ze vertellen iets over jouw verlangens en helpen jou bij jouw persoonlijke ontwikkeling. Blijf er dus vooral niet in hangen maar benut ze. De Steven is specialist in persoonlijke ontwikkeling. Vooral door een individuele aanpak en maatwerk kunnen wij jou verder helpen.

Verwante informatie

• de ander beschuldigen
• teamleden beschuldigen elkaar

Gevolgen voor gedrag

Een overmatig schuldgevoel kan leiden tot allerlei zaken waar je in jouw leven tegenaan loopt. Schuldgevoel is desastreus in dat opzicht. Ik noem enkele voorbeelden:

• Een poging om aan de normen en waarden van de ander te voldoen is pleasegedrag
• Moeilijk kunnen genieten en je schuldig voelen omdat je voor jezelf kiest
• Wanneer jij je laat leiden door schuldgevoel om jouw behoefte aan erkenning of waardering of om jouw behoefte om ergens bij te horen te vervullen, kan dat leiden tot een enorme prestatiedrang of ander gedrag waar je zelf in principe last van hebt. Altijd ligt er een relatie tussen jouw behoeften en gevoelens.