home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / moreel kompas

Moreel kompas: wat is jouw morele kompas?

Een moreel kompas wijst jou de weg. Tegenwoordig hebben we het over jouw persoonlijke morele kompas maar ook over moreel leiderschap. In dit artikel leg ik uit wat een moreel kompas is.

Normen en waarden

Normen en waarden krijg je mee vanuit je opvoeding. Ik leg in een ander artikel uit wat normen en waarden zijn. Maar kort gezegd: een waarde is wat je belangrijk vindt. Een norm is een regel die op de waarde is gebaseerd: wat wel mag en wat niet mag, wat je goed vindt of wat je afkeurt. Ik duid het met een voorbeeld. De waarde is behulpzaamheid en de norm kan zijn dat je voor jouw zieke buurvrouw de boodschappen haalt. Daar zit al in: ‘je kunt het toch niet maken om dat niet te doen?’ of ‘zo hoort het’. Zie je het verschil tussen normen en waarden?
Normen en waarden krijg je mee vanuit je opvoeding en vanuit de maatschappij. Neem school als voorbeeld. Als respect de waarde is, leer je op school dat je niet een ander kind mag pesten.
Normen en waarden kun je ook meekrijgen vanuit religie, wanneer je religieus bent opgevoed.

Morele zelfsturing

Ik praat graag over morele zelfsturing als zijnde een belangrijk onderdeel van autonomie en persoonlijk leiderschap. Waar normen en waarden van buitenaf worden aangereikt en aangeleerd, daar gaat het bij morele zelfsturing juist om wat jij er zelf van vindt. Iemand zei pas: ‘nadat mijn vader was overleden, voelde ik me vrijer’. De vraag is of je zolang moet wachten. Jij bent de eigenaar van jouw geweten en van jouw morele kompas. Wordt het niet eens tijd om al die waarden en normen onder de loep te nemen om te kijken, wat je er zelf van vindt?

Wat is een moreel kompas?

Voor mij is een moreel kompas een innerlijk kompas wat je zelf hebt ontwikkeld en wat jouw leven sturing geeft. Je laat je daarbij niet afleiden door hoe anderen vinden dat het hoort, maar je gaat bij jezelf te rade hoe jij vindt dat het hoort. Een moreel kompas is een richtingaanwijzer om te gaan en geen stok om mee te slaan. Bovendien wijst het de weg hoe het wel moet en dan vooral hoe jij vindt dat het zou moeten.

Waarom is een moreel kompas belangrijk?

Ik geef een paar redenen waarom een moreel kompas van belang is:

• De eerste noemde ik reeds: als richtingaanwijzer om te gaan. Een kompas wijst jou de weg.
• Het is een houvast in moeilijke tijden.
• Het is een kracht die maakt dat je iets wel of niet wilt.
• Het draagt bij aan zelfvertrouwen.
• Het draagt bij aan duidelijkheid en overtuigingskracht in jouw communicatie, want je staat ergens voor en je gaat ergens voor.
• Het draagt betrouwbaarheid (mensen kunnen op jou aan).
• Het draagt bij aan willen (wat wil je en wat wil je niet).

Zijn er ook valkuilen?

Valkuilen zijn er altijd. Je kunt overal in doorslaan en dat geldt ook hier. Ik noem als valkuil:

• Dat je een moraalridder wordt
• Dat je anderen jouw normen en waarden gaat opleggen
• Dat je normatief wordt voor jouw medemens
• Dat je communiceert alsof je de waarheid in pacht hebt

Autonomie en persoonlijk leiderschap

Morele zelfsturing hoort bij persoonlijk leiderschap. Je laat je niet leiden door opgelegde waarden van buitenaf maar je geeft leiding aan jezelf. Je laat je niet leiden door wat anderen vinden dat belangrijk is maar je geeft invulling aan wat jij belangrijk vindt.
Autonomie is dus ook dat je jouw waarden niet oplegt of tracht af te dwingen. Integendeel! Je begrijpt dat je samenwerkt met anderen en dat je in een samenleving acteert met jouw medemens. Dus ga je het gesprek aan over wat je samen vindt en waar je samen voor staat.