home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / hoofd hart handen / overlevingsmechanisme

Overlevingsmechanisme en overlevingsstrategie

Overlevingsmechanismen en overlevingsstrategieën ontwikkelen we vaak als we kind zijn. Het is een manier van overleven. Toen had je het nodig. Nu keert het zich wellicht tegen je.

Hoe reageert een kind?

Wanneer een kind te weinig aandacht, liefde, erkenning of waardering krijgt ontstaan er een paar mogelijke reacties.

• Vechten of rebels zijn

  Het kind wordt rebels. Gedrag als stampvoetend en krijsend door de supermarkt gaan met moeder en zo de aandacht opeisen. Of heel brutaal gedrag dat weliswaar werd afgestraft maar waardoor het toch even de aandacht kreeg.

• Vluchten

  Het kind loopt er voor weg. Sluit zich af op de slaapkamer, trekt zich terug, wordt een beetje mensenschuw, verlegen, krijgt angst voor de buitenwereld. Een manier van vluchten of vermijden is ook de reactie om in je hoofd te gaan leven. Zogenaamd voel je dan geen pijn immers.

• Conformeren of aanpassen

  Het kind gaat zich aanpassen en conformeren en wringt zich in alle bochten om toch onder de aandacht te komen. Dit is het ruilhoekje: ‘ik doe alles wat je zegt, mits je mij maar aandacht geeft’. Pleasegedrag op en top.

Overleven

Wanneer je dit herkent dan hoef je jezelf niets te verwijten. Als kind had je geen keuze. Je kon niet anders. Het is een vorm van onbewust gedrag ontwikkelen waar een kind moeilijk verantwoordelijk voor gehouden kan worden. En je had het nodig. Het was voor jou de enige manier om te overleven.

Gevolgen voor het latere leven

Een overlevingsstrategie vanuit de jeugd heeft vaak gevolgen voor het latere leven. Het kan een rol spelen in jouw relatie of op jouw werk. Wat gebeurt er? Zodra het moeilijk wordt, spannend of zodra er een conflict of spanning optreedt vertoon je hetzelfde gedrag als vroeger. Je valt terug op jouw strategie die je als kind ook hanteerde en je gaat vermijden of vechten. Of je vertoont wederom een grote mate van aanpassingsgedrag. Leerdoelen in het kader van persoonlijke ontwikkeling hebben soms te maken met het overlevingsmechaniekje van vroeger. Voorbeelden:

• pleasegedrag
• conflictvermijdend gedrag
• te direct in de communicatie of juist niet tot de kern komen.

Kenmerk overlevingsmechaniek

Het kenmerk van een overlevingsmechaniek is: wat je vroeger nodig had om te overleven dat keert zich nu tegen je wanneer je dit gedrag voortzet. Eigenlijk moet je een stukje onbevangenheid die je als kind oorspronkelijk wel had terugwinnen.

overlevingsmechaniek is een automatisme dat in werking treedt in situaties die lijken op de omstandigheden van vroeger. Het is geen bewuste keuze. Maar die automatische reactie kan je flink belemmeren in je volwassen leven. Daarom is het zaak om bewust nieuwe, alternatieve manieren te leren om met deze situaties om te gaan.