home / persoonlijke ontwikkeling / veranderingen / loslaten / lijdzaamheid

Lijdzaamheid: wat betekent het en waarom raakt het ons zo?

Lijdzaamheid. Een woord dat je nauwelijks nog hoort. Ouderwets, bijna stoffig. Veel jonge mensen kennen het niet eens meer. Toch raakt het mij elke keer wanneer ik het tegenkom. Misschien omdat ik ermee ben opgegroeid. Misschien omdat ik het zie gebeuren in de gesprekken die ik elke dag voer. Maar vooral omdat het woord een diepe waarheid bevat over het leven, over verlies, over volhouden en over mens-zijn. Wat betekent lijdzaamheid vandaag nog? En waarom raakt dit woord zoveel meer dan alleen het idee van passiviteit of “ondergaan”?

Wat betekent lijdzaamheid werkelijk?

Lijdzaamheid is een actieve houding. Een keuze om het leven niet te ondergaan, maar aan te gaan. Lijdzaamheid gaat over:

• Incasseren wat je niet kiest.
• Toegeven aan en verdragen wat je niet kunt veranderen.
• Verzet opgeven en dragen wat op je pad komt, zonder jezelf te verliezen.
• Blijven staan, ook wanneer het moeilijk wordt.
• Eerlijk durven kijken naar wat pijn doet, zonder ervoor weg te vluchten.

Het gaat dus niet om passiviteit, maar om moed. Het gaat niet om slachtofferschap, maar om volwassenheid. Het gaat niet om jezelf kleiner maken, maar om jezelf trouw blijven in moeilijke tijden.

Waar komt het woord lijdzaamheid vandaan?

In het woord lijdzaamheid zitten drie elementen:

Lijden als zijnde de pijn, tegenslag of het verdriet dat je niet hebt gekozen. 'Saam' als zijnde de toestand waarin je verkeert, de samenhang tussen dat wat gebeurt en hoe jij ermee omgaat. 'Heid', het zelfstandige ervan: een kwaliteit, een houding, een staat van zijn. Lijdzaamheid betekent dus letterlijk zoiets als: De wijze waarop jij aanwezig blijft in het lijden dat je niet kunt vermijden. Dat maakt het woord meteen rijker, menselijker en herkenbaarder.

Welke twee bewegingen kent lijdzaamheid?

In de kern kent lijdzaamheid twee bewegingen:

De stille kant: verdragen

Dat is het moment waarop je beseft: ik kan dit niet veranderen. Je stopt met vechten tegen onvermijdelijke realiteit. Je maakt ruimte voor wat er is, hoe pijnlijk of ongemakkelijk ook.

De actieve kant: volhouden

Je blijft doen wat nodig is. Je zorgt, je staat op, je blijft bewegen. Niet omdat je sterk wilt lijken, maar omdat het leven je vraagt om te blijven dragen.  Tussen die twee bewegingen van verdragen en volhouden, ontstaat lijdzaamheid. Het is precies die balans die het leven diepte geeft.

Wanneer wordt lijdzaamheid ongezond?

Lijdzaamheid kan echter omslaan in iets wat je niet meer dient. Dat gebeurt wanneer:

• Je overal begrip voor hebt behalve voor jezelf.
• Je geen grenzen meer voelt.
• Je niet meer luistert naar de signalen van je lichaam.
• Je wegzakt in overlevingsmechanismen: vechten, vluchten of bevriezen.
• Je denkt dat jij het allemaal alleen moet dragen.

Dan wordt lijdzaamheid geen kracht meer, maar een last. Het is belangrijk om dat verschil te herkennen.

Wat is lijdzaam toezien en is dat passief?

Lijdzaam toezien klinkt voor veel mensen alsof je niets doet, alsof je afwacht en toestaat dat het leven over je heen dendert. Maar zo ervaar ik het niet. Lijdzaam toezien is niet hetzelfde als passiviteit. Het betekent dat je ziet wat er gebeurt, dat je het onder ogen komt zonder weg te kijken en zonder jezelf te verharden. Je probeert niet te forceren wat niet te forceren is. Het is een vorm van innerlijke aanwezigheid: je ziet het lijden, je erkent het, je voelt het misschien zelfs door je heen gaan, maar je laat je er niet door wegvagen. Lijdzaam toezien is geen stilstand maar een bewuste houding. Het vraagt kracht om niet te vluchten en om niet te vechten, maar om te blijven kijken met een open hart. Juist dat maakt het allesbehalve passief.

Waarom is lijdzaamheid een levenskunst?

Mensen die lijdzaamheid kennen, hebben vaak diepe lagen in zichzelf doorleefd. Ze weten hoe het voelt om verlies onder ogen te zien. Ze kennen rouw, ziekte, tegenslag, innerlijke worstelingen. Maar ze zijn niet verbitterd. Ze zijn niet verhard. Ze zijn niet cynisch geworden. Ze zijn gevormd. Gegrond. Menselijker dan ooit. Lijdzaamheid leert je:

• Eerlijk te zijn naar jezelf.
• Het leven te aanvaarden zoals het komt.
• Rust te vinden, ook wanneer het stormt.
• Te blijven kiezen zonder schuldgevoel.
• Steviger te worden, niet harder.

Het is een kwaliteit die diepte geeft aan wie je bent.

Hoe ziet lijdzaamheid eruit in de praktijk?

In veel gesprekken kom ik mensen tegen die deze kwaliteit dragen zonder dat ze het zo noemen. Zoals iemand die zijn partner verloor en toch elke dag opstond voor zijn gezin. Iemand die rouwde en werkte omdat er geen keuze was. Iemand die zorg droeg en het leven bleef aankijken, ondanks de pijn. Dat is geen vorm van “sterk zijn”. Dat is lijdzaamheid. Het leven in de ogen kijken, niet weglopen, niet verharden. Dragen en verdragen. Met open hart. Dat is zeldzaam. En het verdient respect.

Wat is de kern van lijdzaamheid in vier woorden?

Lijdzaamheid is:

• Incasseren.
• Relativeren.
• Dragen.
• Verdragen.

Wie dat beheerst, ontwikkelt iets wat niet aan de oppervlakte zit maar diep vanbinnen groeit: levenskunst.

Waarom is lijdzaamheid vandaag actueler dan ooit?

Lijdzaamheid is een ouderwets woord maar het is een woord dat misschien wel actueler is dan ooit. Want in een wereld waarin alles sneller moet, waar pijn wordt weggepoetst en waar ongemak moet worden opgelost, herinnert lijdzaamheid ons aan iets wezenlijks: Het leven is niet maakbaar. Maar hoe jij ermee omgaat, zegt alles over jouw manier van leven.

Wat is het verschil tussen lijdzaamheid en slachtofferschap?

Lijdzaamheid en slachtofferschap worden vaak door elkaar gehaald, maar ze komen uit totaal verschillende lagen van het menselijk bestaan. Wanneer jij lijdzaam bent, kies je ervoor om aanwezig te blijven in wat pijn doet, zonder jezelf te verliezen. Slachtofferschap doet het tegenovergestelde: het neemt jou juist mee, overspoelt je en ontneemt je je eigen regie. Daarom zeg ik vaak: lijdzaamheid vraagt moed, slachtofferschap vraagt overgave aan machteloosheid. Het een maakt je innerlijk groter, het ander maakt je kleiner. Het helpt wanneer je jezelf de vraag stelt: ben ik aanwezig in mijn pijn, of ben ik overgeleverd aan mijn pijn?

Lijdzaamheid en rouw: waarom deze twee vaak samenkomen

Rouw dwingt je tot lijdzaamheid. Je kiest de pijn niet, je kiest het verlies niet, maar je wordt wel gevraagd om ermee te leven. In gesprekken merk ik dat rouw je dwingt om te vertragen, om te dragen wat te groot voelt en om eerlijk te kijken naar wat in jou breekt en wat in jou blijft staan. Rouw vraagt niet dat je sterk bent, maar dat je waar bent. Daarom liggen rouw en lijdzaamheid zo dicht bij elkaar: beide brengen je terug naar je kern, naar iets wat niet mooier gemaakt hoeft te worden maar wat wel geleefd wil worden.

Veelgestelde vragen over lijdzaamheid 

1. Is lijdzaamheid hetzelfde als geduld?

Nee. Geduld gaat over wachten, lijdzaamheid gaat over het dragen van wat je niet kunt veranderen. Geduld kan passief zijn, lijdzaamheid nooit.

2. Hoe weet ik of ik te veel draag?

Wanneer je grenzen verdwijnen, wanneer je lichaam signalen geeft of wanneer je merkt dat jij begrip hebt voor iedereen behalve jezelf. Dat is het moment waarop lijdzaamheid omslaat in overbelasting.

3. Wat is het verschil tussen lijdzaamheid en overleven?

Overleven doe je vanuit angst, lijdzaamheid vanuit aanwezigheid. Overleven sluit je af, lijdzaamheid opent je hart, hoe pijnlijk dat soms ook is.

4. Hoe ontwikkel ik lijdzaamheid?

Dat begint bij eerlijkheid naar jezelf: wat doet pijn, waar vecht je tegen, wat wil gezien worden? In mijn artikelen over zelfvertrouwen en innerlijke kracht geef ik daar verdieping aan.

5. Waarom kost lijdzaamheid soms zoveel energie?

Omdat je gevoelens niet meer onderdrukt maar toelaat. Dat vraagt energie.