home / persoonlijke ontwikkeling / life coaching / relatieproblemen / narcist werkwijze / gaslighting

Gaslighting: emotionele chantage ten top!

Gaslighting is een subtiele en verraderlijke vorm van emotionele manipulatie waarbij iemand doelbewust de waarheid verdraait om het slachtoffer steeds meer aan zichzelf te laten twijfelen. Toen ik de term hoorde, dacht ik eerst: 'weer wat nieuws.' Maar toen ik me erin verdiepte, kwam ik erachter dat het oude wijn in nieuwe zakken was.

Waar komt het woord vandaan?

De term komt van een toneelstuk uit 1938 genaamd "Gas Light" (of "Gaslight" in filmversies), waarin een man zijn vrouw manipuleert om te denken dat ze gek wordt door de gaslampen in hun huis ongemerkt te dimmen en dan te ontkennen dat er iets is veranderd. Je zou ook kunnen zeggen: gaslighting is de ander bewust voor de gek houden met als doel de ander te laten twijfelen aan zijn/haar:

• Eigen waarnemingen of herinneringen.
• Eigen beleving of gevoelens.
• Eigen redeneringen.
• Eigen waarde en eigen waarden.

Wat is het doel van de gaslighter?

Het doel van de gaslighter is macht. Hij/zij wil macht uitoefenen over de ander, zoekt controle over de ander en wil de ander beheersen. Je zou zeggen: daar trap je toch niet in? En als ik dit zo lees dan begrijp ik die vraag. Je bent ook niet van gisteren toch? Maar dat is het probleem nu. De gaslighters komen nooit op de klompen aanlopen, altijd op sokken. Ze zijn eerst bijzonder aardig.

Gaslighting als vorm van emotionele manipulatie

Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie waarbij een gaslighter zijn/haar zelfvertrouwen voedt door de waarheid overtuigend te verdraaien. Dit zaait twijfel bij het slachtoffer, en deze begint steeds meer op de gaslighter te leunen, wat de gaslighter zich belangrijker laat voelen.

Voorbeelden van gaslighting!

Gaslighting is een subtiel en sluipend proces. Het begint vaak met ogenschijnlijk kleine dingen, maar de impact op het zelfvertrouwen van het slachtoffer kan enorm zijn. Ik noem wat voorbeelden.

• Minachting of denigrerende opmerkingen

  De gaslighter kan een hooghartige houding aannemen. Hoe? Door minachtend over jou te praten.

  "Je bent echt dom, hè?" of "Hoezo heb jij een universitaire opleiding, daar kun je weinig van merken?" Of zoals Nina me pas vertelde. Haar partner zei: "Dat we zover gekomen zijn is niet dankzij jou, het is ondanks jou."

• Uitvergroten

  Een andere vorm is: uitvergroten van zaken waar op zich wel een kern van waarheid in zit. Nancy vertelde me wat dat is aan de hand van een voorbeeld. Ze zei: "Soms ben ik wat afwezig of dromerig. Mijn partner zegt dan dat ik als moeder heel erg tekortschiet en een emotioneel afwezige moeder ben. Het gevolg daarvan is dat ik het bijna ga geloven."

• Dramatiseren

  Dramatiseren is een vorm van gaslighting. De gaslighter zegt: "Wat je gisteravond zei, daar was ik kapot van. Ik heb echt gedacht, ik stop met het leven en stap eruit."

• Vertrouwelijke gesprekken tegen jou gebruiken

  Agnes vertelde dat ze aan haar partner had verteld dat ze soms best moeite had met de vader-dochterrelatie. Haar partner heeft dit gesprek goed opgeslagen. De kerstdagen naderden en de ouders van Agnes hadden hen uitgenodigd voor de kerstmaaltijd. En ze wou daar ook graag naar toe. Haar partner zei: "O, ik meende dat je zo'n moeite had met jouw vader, maar ik begrijp dat je er nu wel naar toe wilt?"

• Verwarring

  De gaslighter zaait graag verwarring. De ene dag zegt hij/zij: "Ik twijfel echt of onze relatie wel een toekomst heeft. Misschien moeten we uit elkaar gaan." Het gevolg is dat je verward raakt en bezorgd bent over de toekomst van jouw relatie. Maar de volgende dag verandert je partner van gedachten en zegt: "Ik heb nooit getwijfeld aan ons, ik hou echt van je en wil bij je blijven."

• Psychologiseren

  Een andere vorm is psychologiseren. Ben je gehuwd met een gaslighter? Gefeliciteerd, dan heb je een amateurpsycholoog in huis. Miranda vertelt een verhaal over haar partner die voortdurend suggereert dat ze verlatingsangst of bindingsangst heeft. En wat ook soms voorkomt is: "Zoals je nu reageert, ben je precies jouw moeder."

• Bagatelliseren van gevoelens

  Gevoelens afzwakken of bagatelliseren is een vorm van gaslighting. Dat kan heel subtiel door te zeggen: "Je bent ook wel heel gevoelig," maar een intens voorbeeld hoorde ik laatst van Irma. Haar moeder is 10 jaar geleden overleden op 95-jarige leeftijd en op de verjaardag van haar moeder zocht ze een oud fotoboek op. Haar partner zei: "Ben je nu nog bezig met het overlijden van je moeder? Ze is 95 geworden, hoor!"

• Verleggen van de aandacht

  De gaslighter is vaak een meester in het verleggen van de aandacht naar zichzelf. Toen Jaap terugkwam van de therapie vroeg zijn vrouw Melanie hoe het was. Hij vertelde dat hij met de psycholoog had gesproken over hoe hij was opgegroeid in een gezin waar gevoelens moeilijk bespreekbaar waren. Melanie trok meteen de aandacht naar zichzelf en zei: "Ik denk dat dit bij ons thuis nog veel erger was."

• Isolatie van familie of vrienden

  De gaslighter probeert je te isoleren van familie of vrienden. Dat kan door ze bijvoorbeeld zwart te maken. Dat overkwam Sjoukje toen ze werd gebeld door haar zus Wilma. Haar partner zei: "Wat mij opvalt is dat Wilma ook niet zonder jou kan. Volgens mij hebben jullie een soort afhankelijkheidsrelatie. Zou je daar niet eens mee stoppen zodat Wilma op eigen benen leert staan?"

• Ontkennen van jouw beleving

  Jaap en Melanie gingen samen naar een feest. Zodra ze binnen waren, had Melanie geen enkel oog meer voor Jaap. Ze sprak met iedereen en aan het eind van de avond zei Jaap: "Ik heb je vanavond amper gesproken." Waarop Melanie reageerde: "Ik snap niet hoe je erbij komt, ik heb de hele avond met je gepraat en aandacht aan je besteed. Je stelt je gewoon aan."

• Ontkennen van eerder gedrag

  Een ander voorbeeld van gaslighting is het glashard ontkennen van bepaald gedrag. Bijvoorbeeld: "Ik heb dat nooit gezegd" of "Je verbeeldt je bepaalde zaken."

• Schuld verschuiven

  Melanie zorgt thuis altijd voor de administratie en dit jaar had ze de inkomstenbelasting te laat overgemaakt. Daarom kreeg ze een boete van de fiscus. Ze zei tegen haar man Jaap: "Dat ik dit vergeten ben komt vooral door jouw psychische problemen. Jij vraagt zoveel aandacht dat ik de focus verlies."

De gevolgen van gaslighting

De gevolgen van gaslighting zijn groot. Zeker als je lang samenleeft met de gaslighter. Ik noem er een aantal.

• Je voelt je nooit goed genoeg en twijfelt erg aan jezelf. Je vertrouwt niet meer op je eigen waarneming.
• Je bent bang en je voelt je onzeker. Je durft je niet meer uit te spreken.
• Je trekt je terug uit je familiekring en uit je vriendenkring.
• Je voelt je eenzaam en soms overbodig.
• Je wordt depressief.
• Je verliest jezelf en je eigenwaarde, en je eigen identiteit gaan naar de mallemoeren.

Jouw eigen rol

Misschien merk je dat je het gedrag van de gaslighter ook nog goedpraat. Je zwakt af wat er gebeurt. Je neemt de gaslighter in bescherming en je legt de schuld ook nog bij jezelf. Je past je aan en je begint een studie bij IABW (In Alle Bochten Wringen). Je beweegt zelf mee met de gaslighter. Lees ook: Waarom ben jij aantrekkelijk voor een narcist?

Hoe ga je om met gaslighting?

Heb je echt te maken met gaslighting? Herken je dit? Ik zou zeggen: stop snel met dit soort destructieve relaties. Gaslighting is een manipulatieve tactiek die door narcisten wordt gebruikt om hun slachtoffers te controleren en te verwarren. Het kan ernstige schade aan je mentale en emotionele welzijn toebrengen. Zoek hulp en maak contact met familie en vrienden. Herinner jezelf eraan dat je waardevol en capabel bent, ongeacht wat de gaslighter beweert. Het kan helpen om positieve ervaringen en bevestigingen van je eigenwaarde bij te houden. Een dagboek kan hierbij nuttig zijn.