home / persoonlijke ontwikkeling / assertiviteit / assertief subassertief agressief / sub assertief

Subassertief gedrag: te aardig, te beleefd en toch schadelijk

Ik schreef al een artikel over het verschil tussen assertief, sub-assertief en agressief gedrag. In dit artikel sta ik nog nadrukkelijker stil bij sub-assertiviteit. Wat is dat? Wat zijn de gevolgen etc. Subassertief gedrag lijkt vriendelijk, meegaand en loyaal. Je zou denken: daar kan toch niemand last van hebben? Het tegendeel is waar. Subassertief gedrag draagt niet bij aan gezonde relaties of aan vertrouwen. Alleen gebeurt het sluipend, onzichtbaar en onder het oppervlak. En weet je: de persoon die subassertief reageert, is zich meestal niet eens bewust van de impact die het heeft op anderen en op zichzelf.

Het lijkt zo aardig maar is dat wel zo?

Veel subassertieve mensen krijgen waardering: “Die is altijd zo aardig.” “Die werkt altijd mee.” Maar wat waarderen we dan eigenlijk? Vaak is het de schijnharmonie die prettig voelt. Alles lijkt soepel te gaan. Er zijn geen openlijke conflicten. Maar wie goed kijkt, ziet iets anders: een voortdurend vermijden van eerlijkheid.

Te aardig, te lief en te beleefd zijn lijkt onschuldig, maar het heeft een prijs. Wie steeds het scherpe randje weghaalt, haalt ook de waarheid weg. Je laat de ander in een comfortabele schijnwereld leven. En dat is niet neutraal. Het is een soort van verborgen agressie: je onthoudt de ander informatie die nodig is voor echte verbinding en gezonde samenwerking. En nogmaals: meestal zonder kwade bedoelingen. Juist omdat het vaak onbewust gebeurt, is het verraderlijk.

Vertrouwen vraagt om eerlijkheid

Vertrouwen bouw je door voorspelbaar en eerlijk te zijn.

• Assertief: je zegt wat je vindt, anderen weten waar ze aan toe zijn.
• Agressief: je zegt wat je vindt op een manier die schade doet.
• Subassertief: je zegt niet wat je vindt, of je zegt iets anders dan je bedoelt.

Juist dat laatste ondermijnt vertrouwen. Je weet nooit of het waar is wat de ander zegt. Je weet nooit of instemming echt instemming is, of dat er iets anders achter zit. De subassertieve persoon bedoelt het vaak goed, maar bereikt juist het tegenovergestelde: wantrouwen en afstand.

Waarom je jezelf tekort doet met subassertief gedrag

Subassertiviteit lijkt misschien een offer dat je brengt voor de vrede, maar in werkelijkheid lever je elke keer een stukje van jezelf in.

• Je ondermijnt je eigenwaarde door te doen alsof jouw mening, behoefte of gevoel minder belangrijk is.
• Je maakt jezelf onzichtbaar: anderen leren jou niet echt kennen.
• Je voedt een patroon waarin jouw grenzen steeds verder opschuiven tot je niet meer weet waar ze liggen.
• Je vergroot de kans op overbelasting en uitputting omdat je ja blijft zeggen op dingen die je niet wilt of kunt.

Langzaam maar zeker raak je verwijderd van je eigen kern. En als je jezelf niet serieus neemt, waarom zou een ander dat dan doen?

Subassertiviteit en conflictvermijding

Subassertieve mensen zijn vaak ook conflictvermijdend. Ze ervaren spanning als bedreigend en proberen alles te doen om botsingen te vermijden. Dus ze stemmen in, zwijgen of stellen gerust. Daarmee lijkt de rust bewaard, maar onder de oppervlakte broeit er onvrede. Conflictvermijding lijkt harmonieus maar verhindert juist dat problemen uitgesproken en opgelost worden. Het gevolg: sluimerende spanningen, misverstanden en een steeds grotere kloof tussen wat iemand zegt en wat hij of zij voelt. 

Geen bericht is goed bericht? Niet altijd

Bij subassertief gedrag geldt vaak: geen bericht wordt gezien als goed bericht. Je hoort geen tegenspraak, dus je denkt dat alles wel loopt. Maar dat is een misvatting. Het zwijgen betekent vaak niet dat het goed gaat maar dat iemand niet durft of wil zeggen wat hij werkelijk vindt. Zo ontstaat een vals gevoel van zekerheid: jij denkt dat de samenwerking soepel verloopt terwijl er onderhuids onvrede of weerstand groeit. Dit maakt subassertief gedrag extra verraderlijk: het schept een beeld van harmonie dat er in werkelijkheid niet is. Voorbeelden hiervan zijn:

• Je meent dat iemand het ermee eens is, maar achteraf blijkt dat niet zo te zijn.
• Je denkt dat iemand een besluit ook goed vond, maar later hoor je dat hij er grote twijfels bij had.
• Je gaat ervan uit dat de stilte instemming betekent, maar in werkelijkheid durfde de ander niets te zeggen.
• Je vertrouwt op een vriendelijk knikje, terwijl er van binnen weerstand of frustratie leeft.

Gevolgen van subassertief gedrag

Een belangrijk gevolg van subassertief gedrag is dat je niet alleen jezelf tekortdoet maar ook de ander. Jij bent niet duidelijk waardoor de ander niet weet waar hij of zij aan toe is. Of nog erger: de ander meent te weten waar hij aan toe is, maar dat beeld klopt niet. Daardoor ontstaat verwarring, wantrouwen of teleurstelling. Het lijkt dus misschien vriendelijk, maar in feite benadeel je ook de ander doordat je de werkelijkheid verdoezelt.

Andere gevolgen:

• Onvoorspelbaarheid
  Afspraken lijken rond maar blijken niet gedragen. Je denkt samen één kant op te gaan maar onderweg haken mensen af.

• Onzichtbare afstand
  Omdat echte gedachten en gevoelens verborgen blijven, ontstaat er afstand. Je kent elkaar niet echt.

• Zelfverloochening
  Wie zichzelf structureel wegcijfert, verliest gevoel voor eigen waarden en grenzen.

• Passief verzet
  Niet de openlijke aanval van agressie maar stille tegenwerking, uitstelgedrag of ‘vergeten’. Vaak zonder opzet, maar met een groot effect.

Vier herkenbare situaties

Ik noem een viertal situaties waarin je de gevolgen proeft van sub-assertief gedrag:

• Het project dat vastloopt

  In een teamvergadering zegt iedereen ja tegen het plan. Een maand later blijkt dat de helft het onuitvoerbaar vindt. Niemand durfde het te zeggen. Dit noem ik indirecte weerstand. 

• Hoge werkdruk

  Frank heeft een enorm hoge werkdruk. Hij heeft een contract van 32 uur maar er ligt werk voor wel 80 uur. En toch begrenst hij niet onder het mom: 'hij wil zijn baas niet teleurstellen'. En dus neemt hij meer werk aan dan hij daadwerkelijk aankan. Gevolg: het werk komt dus niet klaar. En zo stelt hij zijn baas toch teleur want die had erop vertrouwd dat de deadline gehaald zou worden.

• De overbelaste collega

  Anja zegt altijd ja tegen extra werk, ook als haar agenda vol is. Uiteindelijk valt ze uit met een burn-out. Haar collega’s zijn verbaasd: “Maar ze zei altijd dat het wel ging.”

• De altijd-glimlachende manager

  Frank reageert op alles vriendelijk, ontwijkt elk conflict en stemt met alles in. Zijn team denkt: “Prima leidinggevende.” Tot er ineens beslissingen vallen waar niemand zich in herkent, want Frank heeft nooit verteld wat hij zelf dacht.

Waarom te aardig zijn ook agressie kan zijn

Het voelt misschien tegennatuurlijk om beleefdheid en agressie in één zin te noemen. Toch hebben ze iets gemeen: beide kunnen de ander tekortdoen. Subassertief gedrag is vaak een vorm van passieve agressie: je zegt niets of je glimlacht vriendelijk, maar onderhuids speel je toneel en verhul je je werkelijke gevoelens. Daarmee wek je een schijn van harmonie, terwijl er in feite spanning groeit.

• Bij agressie is het openlijk: je overschrijdt grenzen.
• Bij subassertief “te aardig zijn” is het verhuld: je onthoudt je echte mening, je maskeert spanning, je speelt een rol.

In beide gevallen is het effect hetzelfde: het vertrouwen krijgt een knauw. En wat het verraderlijk maakt: de subassertieve persoon heeft vaak niet door dat hij of zij schade veroorzaakt. Lees ook mijn artikel over verborgen agressie.

Veelgestelde vragen – FAQ

Hier tref je enkele veelgestelde vragen.

Is subassertief gedrag gewoon aardig zijn?

Nee. Aardig zijn kan prima samengaan met eerlijkheid. Subassertief gedrag vermijdt eerlijkheid. Vaak zonder dat je dat zelf doorhebt.

Kan te veel beleefdheid het vertrouwen schaden?

Ja. Als je beleefdheid inzet om spanning te vermijden, houd je de ander cruciale informatie achter. Vaak bedoel je het goed, maar het effect is negatief.

Hoe weet ik of ik subassertief ben?

Als je vaak ja zegt terwijl je nee voelt, of je mening inslikt, is de kans groot dat je subassertief handelt. Dit gebeurt meestal onbewust.

Kan subassertief gedrag leiden tot burn-out?

Ja. Wie structureel over zijn grenzen gaat, raakt uitgeput.

Is assertief zijn niet gewoon hard zijn?

Nee. Assertiviteit is eerlijkheid met respect. Hardheid is vaak agressie.