Over-kritisch wordt vervelend
Overmatig kritisch zijn is een valkuil. Heb jij daar last van? Ben je soms té kritisch? Merk je dat je overal kritiek op hebt?
Wat is het?
Ik schreef al een artikel over de kwaliteit van kritisch zijn. Maar je kunt er ook in doorslaan. Wanneer? Je wordt overmatig kritisch:
- Wanneer je op iedere slak zout legt of wanneer je een muggenzifter bent.
- Wanneer je spijkers op laag water zoekt.
- Wanneer je altijd en overal jouw scherpe mening moet geven.
- Wanneer je vaak negatief bent over anderen, over de leiding, etc.
- Wanneer je de betweter in de organisatie dreigt te worden.
- Wanneer je belerend of bedillerig wordt.
- Wanneer je bemoederend dreigt te worden of bevaderend (bevoogdend kan ook nog).
Iemand vroeg pas: 'Maar waar ligt de grens dan tussen kritisch zijn en overmatig kritisch zijn?' Ik zei: 'Zodra andere mensen hun oren dichtdoen voor je, dan is dat een signaal.' En dat is het. Zodra mensen denken 'Och, daar heb je hem/haar ook weer', dan is het te ver gegaan.
Doe de test!
Bij De Steven kun je een uitgebreide analyse doen om inzicht te krijgen in jouw kwaliteiten, eigenschappen, persoonskenmerken en valkuilen.
Zo krijg je inzicht in jouw ontwikkeldoelen.
Training en coaching
Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen kunt vermijden? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
Wat zit er achter?
Waarom doe je het? Ik ken jou niet maar wat ik zie is het volgende:
- Je hebt maling aan hiërarchie en gezag.
- Je bent balorig.
- Je voelt je onzeker en je hebt gebrek aan zelfvertrouwen maar door jouw kritische houding maskeer je dat.
- Je ligt dwars omdat je vol afgunst en jaloezie zit en omdat je het gevoel heb dat anderen bevoordeeld worden.
- Je bent boos en opstandig en je zit vol wrok of wroeging.
- Je weigert om als een schaap de leiding te volgen en je bent ongezeglijk.
- Je bent rebels en tegendraads.
- Je hebt sterk de neiging om je te laten horen maar dan op een weerspannige manier.
- Je wilt laten zien hoe goed jij bent door aan te tonen dat zij het niet goed doen.
Veroordeling
Vaak zit er in de overmatige criticaster ook een veroordelende toon. In ieder geval is de kritiek zelden positief, constructief of opbouwend. Sterker nog: het is altijd negatief. Kritiek is jouw oordeel of mening geven over iets of iemand. Wellicht met de bedoeling om iemand te veranderen. Maar negatieve kritiek is een vorm van oordelen en veroordelen waardoor niemand verandert. Zelfs niet bereid is om na te denken over wat je zegt.
Hoe kijken andere mensen naar jou?
Hoe kijken anderen naar jou wanneer je overmatig kritisch bent? Wat ik merk is dat het voor veel collega’s een uitdaging is waar ze niet op zitten te wachten. Maar ik noem wat zaken die het kan oproepen:
- Collega’s kunnen zich heel erg aangevallen of bekritiseerd voelen door jou, waardoor ze zich defensief gaan opstellen. Ze krijgen het gevoel dat ze zich voortdurend moeten verweren tegen jouw kritische standpunten.
- Een tweede reactie kan zijn dat ze zich onzeker gaan voelen. Wellicht vertellen ze dat niet meteen, maar ze gaan twijfelen aan hun eigen capaciteiten. Of wellicht voelt men zich gekleineerd.
- Men kan het als frustrerend ervaren wanneer ze nooit voldoen aan jouw verwachtingen of wanneer je te veel aandacht geeft aan wat niet goed gaat. Men kan ook heel boos worden.
- Men kan zich tegen jou gaan afzetten en er kan negatieve beeldvorming rond jouw persoon ontstaan. Ook kunnen sommige collega’s ervoor kiezen om jou te vermijden.
Het is belangrijk dat jij je bewust bent van de impact van overmatig kritisch gedrag op de teamdynamiek. Bevorder open communicatie en constructieve feedback. Door samen te werken aan het opbouwen van een positieve en ondersteunende werkomgeving, kunnen jullie goed omgaan met deze situatie.
Omgevingsafhankelijk
Natuurlijk speelt de omgeving ook een rol. Pas had ik een traject met een coachee die vaak als negatief wordt gezien. Hij is snedig, scherp en zelfs vlijmscherp in zijn communicatie. Maar hij moest een verbetertraject doorlopen. Zijn overmatig kritische houding werd niet op prijs gesteld. Nu werkt de persoon in een ander team. Daar wordt zijn kritische blik juist gewaardeerd. En als hij een keer doorslaat en te kritisch wordt, dan wordt hem dat meteen verteld.
Het is dus wel belangrijk dat je in de juiste omgeving werkt. Zelfreflectie omvat: kijken naar jouw eigen rol, maar ook kijken naar de omgeving waarin het zich afspeelt.
Beeldvorming: daar heb je hem/haar ook weer
Voor je het weet ontstaat er een beeldvorming over jou in de trant van: 'daar heb je hem/haar ook weer'. Je krijgt een sticker op je rug: 'lastige collega'. Of anderen gaan er tegenop zien om met jou in discussie te gaan. Voor jouzelf heeft het ook gevolgen. Mensen gaan aan jou voorbij, keren jou de rug toe, nemen je niet meer serieus en de relatie gaat kapot. Wellicht dat je je dan nog eenzamer voelt dan je al deed.
Wat kun je hieruit leren?
Ik denk dat we allemaal kunnen leren van de situatie waarin één persoon zich overmatig opwerpt als de criticus. Ik denk aan Saskia. Of het nu gaat om een brainstormsessie, een vergadering of een projectvoorstel, Saskia is er altijd als de kippen bij om haar scherpe blik te werpen op elk aspect van de zaak.
Maar achter die scherpe blik schuilt vaak meer dan alleen een criticus. Saskia heeft een zekere humor, zorgzaamheid, betrokkenheid en warmte die minder zichtbaar zijn tijdens die vergaderingen en overleggen. Daardoor zien anderen haar als de dwarsligger, degene die altijd met commentaar komt en de 'lastige' persoon in het team is. En misschien is ze dat ook wel, maar is dat alles wat ze is?
Het is interessant om te zien hoe Saskia zich voorbereidt op weerstand telkens wanneer ze kritiek levert. Ze lijkt te anticiperen op tegenstand en is vastbesloten om haar standpunt krachtig te verdedigen. Maar is dat echt wie ze is, of is het een rol die haar is opgedrongen door de reacties van anderen?
Het is belangrijk om te erkennen dat elke kritische stem in een team waardevol is. Ze kunnen nieuwe perspectieven bieden, blinde vlekken blootleggen en helpen om beslissingen te verbeteren. Maar het is even belangrijk om te onthouden dat achter die kritische stem een mens schuilt met verschillende kwaliteiten en eigenschappen.
Misschien moeten we wat meer ruimte creëren voor diversiteit in denken en handelen in onze professionele omgevingen. Laten we elkaar aanmoedigen om onze sterke punten te omarmen, zonder ons te laten beperken door de verwachtingen die anderen van ons hebben.
Goed nieuws
Het goede nieuws is tweeledig:
- Blijkbaar beschik je over de kernkwaliteit kritisch en scherpzinnig.
- Je bent niet bang om de dingen te zeggen die je wilt zeggen.
- Je durft de confrontatie aan.
Leerdoelen
Ik noem een aantal voorbeelden van mogelijke leerdoelen:
- Balans vinden tussen kritisch zijn en meegaand.
- Voorkomen dat je in je communicatie te direct of te snedig wordt.
Eigenlijk is er nog een dieperliggend leerdoel. Dat is de bewustwording dat je niet overal een mening over hoeft te hebben en dat de dingen soms zijn zoals ze zijn.
Tweede: de bewustwording dat niet iedereen en overal op jouw mening zit te wachten. Derde: laat een ander in zijn/haar waarde.
Training kwaliteiten en valkuilen
Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen vermijd? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). De Steven is specialist in persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, HSP, HB. Bekijk ook onze webshop met e-books, webinars, online trainingen en testen (webshop.desteven.nl).
