Dwarsligger of rebels: ben je dat?
Ben je een dwarsligger? Of zeggen anderen dat je dat bent? In dit artikel ga ik in op dwarsliggen. Ook waar het vandaan komt en hoe het zou kunnen ontstaan.
Het juiste spoor
In goede zin hebben dwarsliggers een positieve functie. Ze zorgen ervoor dat jij, het team of de organisatie op het juiste spoor komt. Wat is er positief aan de dwarsligger?
- ze geven tegenspraak
- ze durven een afwijkende mening te hebben
- ze bewaren de organisatie voor doldrieste veranderingen
- ze weerhouden de manager van impulsieve besluiten
- ze zijn kritisch en halen de zwakke punten uit een voorstel of idee
Ik noem dat functioneel dwarsliggen. Wees er in dat geval maar zuinig op. Vaak gaat het anders. Daarom ga ik nader in op de betekenis en definitie.
Doe de test!
Bij De Steven kun je een uitgebreide analyse doen om inzicht te krijgen in jouw kwaliteiten, eigenschappen, persoonskenmerken en valkuilen.
Zo krijg je inzicht in jouw ontwikkeldoelen.
Training en coaching
Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen kunt vermijden? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
Betekenis en definitie
Het woord van dwarsligger komt van de spoorwegen. Natuurlijk komt het woord dwarsligger van de spoorwegen. Een dwarsligger is een dwarsliggende balk onder de spoorrails. Daarom wordt ook gezegd: ‘zoek jij maar een baan bij de NS, dan kun je solliciteren als dwarsligger’. Wanneer word je een dwarsligger genoemd? Dat gebeurt wanneer:
- je tegenwerkt bij bepaalde veranderingen
- je niet wil meewerken aan de totstandkoming van bepaalde ideeën
- je bewust verzet toont tegen bepaalde zaken en daar ook niet mee stopt
- je een sterke tegenstrever bent en een andere mening toegedaan bent dan de rest (van het team of van de vergadering)
- je altijd een afwijkende mening hebt t.o.v. anderen
- je niet constructief meewerkt aan bepaalde veranderingen
- je altijd een weerwoord tegenargument hebt of weerstand toont
- je een negatieve houding aanneemt
Oordelen van de omgeving
Dwarsliggers zullen niet ontkomen aan sterke veroordeling van de omgeving. Daarbij kun je voorbeelden bedenken zoals:
- hij zal het er wel weer niet mee eens zijn
- hij/zij heeft altijd wat te zeuren
- het is ook nooit goed, hij/zij blijft ontevreden
- je kunt het hem/haar toch nooit naar de zin maken
- hij/zij is een rotte appel in het team
- hij/zij stikt in de negativiteit
- hij/zij is een betweter of hij/zij is eigenwijs
Lig je dwars of ben je klokkenluider?
Soms is het oordeel van de omgeving onterecht en blijkt dat de zogenaamde dwarsligger eigenlijk klokkenluider is. In het artikel ‘voorkom het klokkenluiden, word een dwarsligger’ op managementsite.nl tref je daar de nodige uitleg over. Heb je interesse in dit onderwerp? Lees dan ook het boek Dwarsliggers: tegenspraak onder schaamteloos leiderschap een pleidooi van Aart. G. Broek (verkrijgbaar bij o.a. Bol.com).
Waarom?
Waarom zou je een dwarsligger zijn? Daar kunnen tal van redenen voor zijn.
-
Positieve aspecten
Ik begin bij een aantal positieve aspecten:
- je ziet de zaken nu eenmaal anders dan anderen en je wenst je niet te conformeren aan de omgeving
- je hebt een eigen mening en zienswijze en wellicht moet je oppassen om niet betweterig over te komen maar je hebt tenminste ruggengraat
- de rest huilt met de wolven mee: je staat tenminste voor uw mening
Je ziet dat dit positieve elementen zijn wanneer je niet doorslaat. Ook kan het zo zijn dat je in een cultuur verkeert waar je de aansluiting mist. Voor jezelf en voor anderen kan dat lastig zijn.
-
Negatief
Het wordt negatief wanneer je dwarsligt doordat:
- je bij voorbaat uit bent op tegenwerking omdat je gewoon de ander een hak wil zetten of omdat je de ander te wijs af wilt zijn
- je dwarsligt uit haatgevoelens of gevoelens van rancune
- je een behagen hebt in strijd en woordenwisselingen
- je jouw positie inzet als vorm van machtsstrijd tegenover anderen
Kwaliteit
Weet je dat dwarsliggen de doorgeslagen variant van een kwaliteit is? De kwaliteit die erbij hoort, noem ik autonoom. Dat wil zeggen dat je ergens voor staat, je eigen weg durft te gaan, je niet laat meenemen door sociaal wenselijk gedrag.
Leerdoel
Het leerdoel of de uitdaging is: meegaand.
Het is de kunst om onafhankelijk en kritisch te blijven maar ook flexibel te zijn als de situatie daarom vraagt, en om respectvol tegenover andere meningen te staan. Dus niet koste wat kost in de weerstand blijven hangen maar ook zorgen voor verbinding.
Het verhaal van Mark (38)
Mark is 38. Als hij terugkijkt naar zijn jeugd, herinnert hij zich vooral de tijd tussen zijn veertiende en zestiende jaar. Het was een periode waarin hij zich vastberaden afzette tegen alles wat hem werd opgedrongen. De overgang van basisschool naar het voortgezet onderwijs was groot, maar nog groter was de overgang naar het ‘zelf willen weten’ en ‘zelf willen bepalen’.
Op zijn veertiende voelde hij al die veronderstellingen van volwassenen als verstikkend. Het leek wel alsof iedereen om hem heen dacht te weten wat goed voor hem was. Docenten, ouders, zelfs zijn vrienden gaven welbedoelde adviezen, maar Mark had geen zin in uitleggen. Wat dacht iedereen wel niet? Hij wilde zelf beslissen, zelf bepalen wat hij deed, hoe hij zich voelde, en vooral: wat hij wilde doen. Het woord ‘moeten’ was zijn vijand geworden. Het was zijn allergie, zijn trigger. Iedere keer als iemand hem iets vroeg, was zijn eerste reactie: “Waarom moet dat eigenlijk?”
Tijdens zijn puberteit veranderde alles. Terwijl de volwassenen vonden dat hij op een bepaald moment wel even met zijn huiswerk bezig moest zijn, zag hij er de meerwaarde niet van in. Waarom zou hij zich druk maken over cijfers als hij ook het leven kon ontdekken? Hij had een ongekende drang om alles zelf te ervaren, zonder inmenging van anderen. En als hij geen zin had om iets te doen? Dan lag hij op de bank, voor de tv, of gamend in zijn kamer. Dat was zijn manier van uitrusten, van ontladen.
Maar de volwassenen begrepen het niet. Ze zagen alleen maar de passiviteit, de apathie. Ze drukten hem om ‘actief te blijven’, ‘niet te hangen’. En hoe vaker ze het zeiden, hoe sterker zijn verzet werd. Het ging niet over de daadwerkelijke activiteit, maar over de controle. Mark voelde zich gevangen in een spiraal van ‘moeten’, wat hem steeds verder in de weerstand duwde.
Het duurde tot later in zijn twintigste dat hij begreep waarom hij zo dwars lag. Het was niet omdat hij tegen alles was, maar omdat hij zichzelf wilde vinden in een wereld die altijd met verwachtingen en regels kwam. Pas toen hij leerde dat hij binnen zijn eigen grenzen vrijheid kon ervaren, begon hij te begrijpen wat volwassenheid werkelijk inhield. Zelfstandigheid betekende voor hem niet alleen vrijheid van regels, maar ook verantwoordelijkheid nemen voor zijn keuzes. Het was de start van een nieuw hoofdstuk, waarin hij niet meer dwarslag, maar op zijn eigen voorwaarden leerde navigeren door het leven.
Mark is nu 38 en heeft de kracht van zelfreflectie en coaching ontdekt. Hij weet nu dat dwarsliggen in zijn jeugd niets anders was dan een manier om zichzelf af te zetten tegen de wereld, om zijn eigen ruimte te creëren. En hoewel het vaak niet begrepen werd, was het een essentiële stap in zijn persoonlijke ontwikkeling.
Hoe ga je als leidinggevende met dwarsliggers om binnen het team?
Is er binnen jouw team een dwarsligger? Of ervaar je het zo dat iemand altijd dwarsligt? De vraag is: hoe ga je ermee om? Ik ga in een paar stappen in op deze vraag.
-
Wat is er aan de hand?
- Het eerste punt is: is iemand een dwarsligger of heeft de persoon in kwestie een afwijkende mening? Te gemakkelijk wordt naar mijn mening soms gezegd dat iemand dwarsligt of negatief is. De vraag is ook of er voldoende veiligheid binnen het team is om een afwijkende mening te hebben. Duldt de leiding voldoende tegenspraak of kan men daarmee moeilijk omgaan? Heeft iemand terechte punten die de kop in gedrukt worden?
- Een andere invalshoek: past het betreffende teamlid binnen jouw organisatie of is er onvoldoende match tussen de bedrijfscultuur en persoonlijke waarden en normen van de persoon in kwestie?
- Het derde punt: heb je inderdaad een rotte appel in jouw team die voortdurend anderen negatief beïnvloedt en zorgt voor stemmingmakerij binnen jouw team of organisatie? Is er geen constructieve communicatie mogelijk?
-
En dan?
Kortom: eerst vaststellen wat er aan de hand is. Niet meteen oordelen, niet de psycholoog gaan uithangen en proberen te achterhalen hoe dat gedrag bij je zo overkomt.
- is er onvrede bij de betreffende persoon?
- is er sprake van zelfbescherming en allergiegedrag?
- voelt hij/zij zich gekwetst of gepasseerd?
- is er sprake van oud zeer binnen de organisatie?
- is er op zijn/haar ziel getrapt in het verleden?
- is er sprake van bepaalde problemen bijvoorbeeld in privé?
- zit de medewerker op de juiste plek?
- is er sprake van disfunctioneren? Dat kan ook omdat de medewerker een negatieve attitude heeft!
-
Enkele tips
Ik ken jou niet en ik ken ook het teamlid niet die ervaren wordt als een dwarsligger. Daarom kan ik je geen tips op maat geven. Maar om er een paar te noemen:
- wanneer de persoon in kwestie een afwijkende mening heeft maar toch een positieve bijdrage levert, dan is het zaak de persoon te waarderen en met de persoon in gesprek te gaan om het toch constructief te houden
- wanneer de persoon de zaak stagneert en fungeert als een luis in de pels dan is allereerst duidelijkheid geboden en dien je te communiceren dat een negatieve attitude niet op zijn plek is
Training kwaliteiten en valkuilen
Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen vermijd? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
