Omgaan met emotionele afstand: als feedback niet aankomt
Misschien probeer je altijd zorgvuldig feedback te geven. Je kiest je woorden, zoekt verbinding, spiegelt, benoemt wat je ziet. Maar soms gebeurt er... niets. Geen reactie. Geen verandering. Alsof je tegen een glazen wand praat. Herkenbaar? Dan heb je misschien te maken met iemand die emotioneel afstandelijk is.
Voorbeeld: als feedback op een muur stuit
Jaqueline (48) werkte in een onderwijsorganisatie. In haar team viel haar collega Janka steeds meer op door haar gereserveerde houding. Jaqueline: "Ik probeerde haar te betrekken. Soms gaf ik haar een compliment, soms kaartte ik iets aan dat in het team speelde. Maar telkens kwam er zo'n beleefd antwoord terug als: 'Dankjewel dat je het zegt, ik neem het mee.' En dan gebeurde er... helemaal niks."
Jaqueline raakte gefrustreerd. Ze voelde zich genegeerd, maar ook machteloos. "Ik begon aan mezelf te twijfelen. Was ik dan te direct? Was het niet professioneel genoeg? Moest ik gewoon mijn mond houden?"
In gesprekken met haar coach ontdekte Jaqueline iets belangrijks: haar verlangen naar échte uitwisseling botste op de muur van Janka's zelfbescherming. Janka hield mensen op afstand. Niet omdat ze onvriendelijk was, maar omdat ze zich kwetsbaar voelde zodra het persoonlijk werd. Feedback werd beleefd afgevangen, maar niet binnengelaten.
Wat is emotionele afstand?
Emotionele afstand is een vorm van zelfbescherming. Iemand houdt het contact op een veilig niveau. Je ziet vaak:
- Correct gedrag, beleefdheid, zakelijke communicatie.
- Geen echte reacties op wat je zegt.
- Dat de ander koel en afstandelijk overkomt.
- Geen openheid over wat iets met de ander doet.
- Geen zicht op gevoelens of reflectie.
Je kunt praten met iemand, maar je weet niet wat er vanbinnen speelt. Er komt geen terugkoppeling. Geen spiegeling. Geen verdieping. En dat maakt het contact stroef, vermoeiend en soms pijnlijk leeg.
Hoe ontstaat emotionele afstand?
Als je met iemand te maken hebt die zich afsluit, helpt het om niet alleen te kijken naar het gedrag, maar ook naar de oorsprong. Emotionele afstand ontstaat vaak niet zomaar. Het is meestal het resultaat van vroege ervaringen waarin emoties niet welkom waren of geen veilige plek kregen.
Bijvoorbeeld:
- Iemand die in zijn jeugd niet heeft geleerd om gevoelens te herkennen of benoemen.
- Iemand die leerde dat kwetsbaarheid gevaarlijk is.
- Iemand die structureel moest overleven en emoties wegstopte om te kunnen doorgaan.
Soms spelen er emotionele blokkades: oude innerlijke pijn die weggedrukt is. Of er is sprake van emotievermijding: gevoelens worden genegeerd, weggelachen of onder controle gehouden. In sommige gevallen heeft het te maken met een vorm van emotionele onvolwassenheid: de ander heeft simpelweg nooit geleerd hoe je op een gezonde manier omgaat met innerlijke beleving.
Door hier zicht op te krijgen, wordt het gedrag begrijpelijker – niet per se acceptabel, maar wel minder verwarrend of persoonlijk. Het biedt ruimte om zachter te kijken. Ook voor jezelf.
De Teflon-vergelijking
Sommige mensen noemen het ook wel het 'Teflon-effect'. Je geeft een boodschap, maar hij blijft niet plakken. Alles glijdt van ze af. Feedback, complimenten, zorgen, emoties – het lijkt nergens echt binnen te komen. Je krijgt een beleefd knikje, een vriendelijk "Dank je wel" en daarna... stilte. Geen reflectie. Geen beweging.
Teflon-gedrag is vaak een overlevingsstrategie. Iemand heeft geleerd zich niet te laten raken. Misschien omdat eerdere pogingen tot openheid zijn afgestraft. Misschien uit angst om de controle te verliezen. Of omdat er simpelweg geen taal is voor de binnenwereld.
Het kan op de ander overkomen als onverschilligheid, kilte of ontwijking. Maar meestal is het geen onwil, eerder een vorm van emotioneel zelfbehoud. En dat maakt het zo lastig: je raakt niet binnen, maar de ander is ook niet per se kwaadwillend. Het contact is glad, maar niet per se koud.
Wat is feedback?
Feedback is in essentie terugkoppeling op gedrag, resultaten of houding van een ander. Ik onderscheid daarin twee betekenissen: enerzijds het simpelweg delen van je eigen waarneming — “wat zag of hoorde ik?” — en anderzijds feedback als voeding voor ontwikkeling, waarmee je bijdraagt aan iemands groei.
Feedback richt zich niet op goed of fout, maar op bewustwording. Cruciaal is dat je concreet bent en vanuit observatie spreekt: beschrijf wat je ziet, wat dat met jou doet, zonder oordeel. Die aanpak nodigt uit tot reflectie in plaats van defensieve reacties.
Het grote doel? Feedback fungeert als gezonde voeding (feed-back): je helpt iemand zijn kwaliteiten te herkennen, blinde vlekken te ontdekken en manieren te vinden om te groeien. Maar pas op: als feedback verpakt is als kritiek of advies zonder voedingswaarde, voelt het eerder als afbreken dan opbouwen.
Om effectief te zijn, geldt een belangrijke voorwaarde: veiligheid. Zonder openheid en vertrouwen verandert feedback in kritiek. Dus: creëer ruimte, benoem waarnemingen bescheiden, en kies altijd het doel van ontwikkeling boven oordelen. Wil je hierin groeien? Ontdek meer in mijn artikel Wat is feedback?
Wat doet dat met jou?
Als jij iemand bent die oprechte uitwisseling zoekt, dan wringt het. Je probeert te verbinden, maar komt niet binnen. Je zoekt dialoog, maar krijgt monoloog. Je geeft iets van jezelf, maar ontvangt niets terug. Dat roept irritatie op. Of onzekerheid. Of frustratie.
Soms ga je harder je best doen. Je woorden preciezer kiezen. Jezelf corrigeren. Maar vaak zonder resultaat. Of je haakt af en trekt je terug.
De valkuil: overbetrokkenheid
Wat Jaqueline overkwam, is een bekende valkuil: hoe groter de afstand van de ander, hoe harder jij gaat trekken. Je probeert het gat te dichten. Maar dat put je uit. En je raakt verwijderd van jezelf.
Mensen zoals Jaqueline hebben vaak zelf de kwaliteit van betrokkenheid, empathie en sensitiviteit. Ze voelen veel, spiegelen snel, zoeken harmonie. En juist daarom raakt het hen als de ander dicht zit. Maar dan komt het leerdoel: kun jij blijven staan bij jezelf, ook als de ander niet beweegt?
Wat kun je doen?
Ik heb een paar tips voor je:
-
Erken je verlangen naar verbinding.
Het is oké dat jij diepgang zoekt. Maar realiseer je dat niet iedereen dat kan bieden. -
Respecteer de grens van de ander.
Wat jij als afstand ervaart, is voor de ander misschien een noodzakelijke bescherming. -
Wees eerlijk over wat het met je doet.
Zeg niet: "Je moet opener zijn." Zeg: "Ik merk dat ik graag contact wil, maar dat ik het lastig vind als ik niet weet wat er bij jou gebeurt." -
Verlaag je verwachting.
Niet iedereen kan reflecteren of reageren zoals jij zou hopen. Dat hoeft niet persoonlijk te zijn. -
Zorg goed voor je eigen energie.
Laat de reactie van de ander niet bepalen hoe jij je voelt. Houd je eigen batterij in de gaten.
Als je leidinggevende bent
Emotionele afstand komt ook voor in leidinggevende relaties. Medewerkers die zich formeel opstellen, niets terugzeggen in beoordelingsgesprekken of zich niet uitspreken in het teamoverleg. Let op:
- Druk zetten werkt averechts.
- Veiligheid en vertrouwen zijn voorwaarden.
- Geef ruimte. Wees helder in je observatie, niet in je oordeel.
- Vraag expliciet om reflectie, maar accepteer ook als dat niet komt.
Wat leer je van deze situaties?
De ander laat jou misschien niet binnen. Maar dat betekent niet dat jij niet kunt leren. Misschien leer jij:
- Om jezelf niet weg te geven.
- Om stil te staan bij wat jij nodig hebt.
- Om niet áltijd degene te zijn die het oplost.
- Om de ander te laten waar die is, zonder dat je jezelf verliest.
Jaqueline zei aan het eind van haar traject: "Ik heb geleerd dat mijn behoefte aan contact waardevol is, maar dat ik het niet moet forceren. Als het niet komt, komt het niet. En dat zegt niks over mijn waarde."
Veelgestelde vragen – FAQ
Hier tref je enkele veelgestelde vragen.
Wat is emotionele afstand op het werk?
Emotionele afstand op het werk is wanneer iemand zich terughoudend opstelt en weinig laat zien van wat er vanbinnen speelt. Het contact blijft oppervlakkig en feedback komt niet echt binnen.
Waarom komt feedback soms niet aan?
Omdat de ander zich afsluit. Dat kan een bewuste of onbewuste vorm van zelfbescherming zijn. De boodschap glijdt af zonder echt binnen te komen.
Hoe ga ik om met een collega die niet reageert?
Blijf helder en respectvol. Benoem wat je ziet, wat het met je doet, maar leg geen druk op de ander. Laat het gesprek open, ook als het stil blijft.
Wat kan ik leren van iemand die afstand houdt?
Je kunt leren om je eigen behoefte te herkennen, te begrenzen wat je geeft, en te oefenen in loslaten. Je hoeft niet altijd iets op te lossen.
Is emotionele afstand altijd negatief?
Niet per se. Voor sommige mensen is het een manier om zichzelf staande te houden. Het wordt problematisch als het contact structureel onveilig, onduidelijk of uitputtend wordt.
Hoofd, hart en handen
Dit artikel schreef ik in de serie over hoofd, hart en handen.Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
Publicatiedatum: 13-07-2025.