Rouw bij zelfdoding: wanneer jouw geliefde zelfmoord pleegde!
Een rouwproces is bijzonder heftig wanneer je een geliefde moest verliezen door zelfmoord. Ik zeg er meteen maar bij dat een rouwproces altijd heftig is. Maar bij zelfdoding vind ik het heftiger. Het roept 800 dubbele gevoelens op. Tegenstrijdige gevoelens! Een immense strijd tussen hoofd en hart, tussen de ratio en gevoelens, tussen begrijpen en inleven. Terwijl ik hierover peinsde, dacht ik dat je de rouwfasen wel in de prullenbak kan stoppen als dit je overkomt. Je doorloopt ze horizontaal en verticaal, van A naar Z en B naar 28. En toch bieden ze wat houvast in de herkenning van het proces.
De ontkenningsfase
Toen mijn nichtje ooit verongelukte op jonge leeftijd en de politie bij mijn oom en tante kwam om dit nare bericht te vertellen, zei mijn tante: ‘Dat kan niet want ze is vanavond naar de catechisatie’. Dat is nu een typische illustratie van ‘die klap is mij te groot’. En wat te denken van het echtpaar dat thuiskwam van vakantie en ze vonden hun zoon die zelfmoord had gepleegd. Het zijn hele nare beelden die op je netvlies staan en die er later ook maar moeilijk vanaf willen.
De klap, de ontsteltenis is zo enorm! Kan je geest dit aan? Vlieg je meteen in je overlevingsmechanisme van bevriezen, vechten of vluchten? Of word je apathisch? Sluit je je af en kruip je in je cocon? De ontkenningsfase is voor mij de fase van ‘die klap is mij te groot’. Het is te veel, te heftig, te intens. Ooit schoot het mij in de rug. Spit! Mijn fysiotherapeut zei: ‘Gelukkig dat dit gebeurde, want het lichaam gaat op slot en beschermt zo jouw spieren’. Zo kijk ik naar de ontkenningsfase. Jouw geest gaat op slot uit zelfbescherming.
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
800 gevoelens
Fase 2 gaat over boosheid. Ik noem het de fase van 800 gevoelens. Onlangs sprak ik met een moeder die haar zoon verloor door zelfdoding. Ze zei: ‘Ik ben helemaal niet boos’. Terwijl een jongen die zijn vader verloor door zelfdoding tijdens de uitvaartdienst zei: ‘Waarom doe je me dit aan? Hoe moet ik nu verder, pap?’ Daarom noem ik fase 2 de fase van 800 gevoelens. Het is een verwarrende fase en verwarring omschrijf ik als ‘mentale duizeligheid’. Je wordt geslingerd van het ene uiterste naar het andere uiterste. Je hebt controleverlies, je mist de grip. Soms voel je je eenzaam, alleen gelaten, in de steek gelaten. Soms heb je het gevoel dat het jouw schuld is en dat de ander zich eenzaam heeft gevoeld. Je wilt zo graag weten wat er in zijn/haar hoofd omging. En zo word je geslingerd van boosheid naar verdriet, van teleurstelling naar eenzaamheid. Het zuigt je leeg. Je verliest focus en concentratie. Iemand zei pas: ‘Ik kon niet meer werken, raakte de focus helemaal kwijt’.
Je geliefde is weg, je leven staat op de kop, je zekerheden verschrompelen als sneeuw in de zon. Maar weet je wat zo lastig is bij zelfdoding? Op wie moet je boos zijn? Wie is degene die dit op z'n geweten heeft? Is er een dronken automobilist, een dokter die een diagnose gemist heeft, is er onzorgvuldig gehandeld soms? Of heb je het zelf veroorzaakt? En mag je wel toegeven aan die woede? Of is het: 'over de doden niets dan goeds'? En kunnen de mensen om je heen wel omgaan met die gevoelens van jou? Of zitten ze zelf hevig in de knoop? Krijg jij hun rouw er misschien ook nog bij?
Desoriëntatie
Fase 3 wordt desoriëntatie genoemd. Je bent het spoor bijster, de weg kwijt. Wat heeft jouw leven nu nog voor betekenis nu hij/zij er niet meer is? Jouw behoeften veranderen. Wat vroeger belangrijk voor je was krijgt een andere lading. Waar je je druk om maakte, is nu weg. Prioriteit 1 werd prioriteit 99.
Jouw koers is weg. Er is geen doel, geen eindbestemming. Het is een gevoel dat sluipend je bewustzijn binnendringt alsof je in een langzaam dichter wordende mist stapt. De vertrouwde contouren van je wereld vervagen, de muren van je innerlijke kompas brokkelen af. Het is een alomvattende, verlammende ervaring die je hele wezen in zijn greep houdt.
Je opent je ogen en de wereld is niet zoals je hem kent. De kamer waarin je je bevindt, je eigen huis misschien, voelt vreemd aan. De foto's aan de muur, de meubels, alles lijkt op zijn plaats te staan, maar toch is er iets fundamenteel mis. Het is alsof je ziel een stap achteruit heeft gedaan, niet in staat om de werkelijkheid vast te houden.
Je probeert je te oriënteren, grijpt naar iets bekends, iets zekers, maar het glipt door je vingers als zand.
Het desoriënteren haalt je uit het hier en nu. Het neemt je mee naar een plek waar verleden en toekomst door elkaar vloeien als een verwrongen klok. Je bent hier, maar ook daar. Je leeft in het nu maar ook in het toen. Het is alsof je verdrinkt in een zee van onzekerheid, zonder houvast, zonder reddingslijn. Je zoekt wanhopig naar herkenning, naar een glimp van de normale orde, maar die blijft je ontglippen. Desoriëntatie is een brute confrontatie met de kwetsbaarheid van ons bestaan.
Aanvaarding
Aanvaarding is een werkwoord. Wat is dat dan? Nou, ik voel meteen al heel veel pijn. Aanvaarden is wat anders dan die goedbedoelde adviezen in de trant van ‘het is niet anders’, ‘je moet het leven maar nemen zoals het is’. Ik denk dat dit soort goedkope adviezen via de Aldi te downloaden zijn.
Aanvaarden is ook loslaten. En loslaten is ook aanvaarden. Aanvaarden is ook dat ik mijn oordeel loslaat over wat er is gebeurd. Aanvaarden is soms de ander zijn of haar weg gunnen, hoeveel pijn het jou ook doet. Aanvaarden is mijn pijn niet ontkennen maar mijn pijn onder ogen zien. Aanvaarden is niet ‘doodzwijgen’ maar her-inneren.
Laat je niets wijsmaken door de wereld om je heen. Er zijn te veel amateur-psychologen die het allemaal weten en die jou adviseren omdat je het ‘niet weet, niet meer weet en misschien niet meer wil weten’. Ik ben zelf suïcidaal geweest. Ja, mislukte poging. Ik lag op de IC in ziekenhuis Bethesda en werd wakker. Wat ik me herinner is de ontredderde blik van mijn vader en moeder toen ze aan mijn bed stonden. Die ogen, die verwarring, die 800 gevoelens. Mijn schoonouders stonden aan de andere kant van het bed. Ook ontredderd. Ik heb het op mijn netvlies staan. Belangrijk is communicatie. Vertel wat je voelt. Vertel hoe heftig het is voor jou. Zwijg niet dood. Her-inner!
Mag ik van jou een bakkie troost?
Zo lief! Die mevrouw die vertelde over haar zoon die zelfmoord pleegde. Ze vertelde over bergen van onbegrip en over heuvels van wanhoop. Maar die ene mevrouw drie straten verderop. Ze had die mevrouw nooit gesproken. Maar die mevrouw pakte haar hand en vroeg: ‘Kom je een keer een bakkie troost bij me halen?’. En zo ging ze op de koffie. Mevrouw heeft alleen maar geluisterd. Ze stelde zelfs geen vragen. De blik in haar ogen zei: ‘Vertel me jouw verdriet’. Ze zei: ‘Het moedigde me aan om woorden te geven aan datgene waar geen woorden voor zijn. En dat troost’. Een bakkie troost.
Woorden geven zin
Woorden brengen betekenis
Woorden brengen je naar oorden
Van herkenning
Van taal, vertaal en verhaal
Mensen die luisteren helpen jou
Verwoorden
Als woorden heel ver weg zijn
Als er geen woord meer is
Terwijl we niet uitgepraat zijn
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
Leerdoelen
Bekijk de leerdoelen voor de training omgaan met veranderingen.
