Boosheid en woede tijdens het rouwproces
Verlieservaringen zijn ingrijpend. Zo ingrijpend dat je meent dat je de controle kwijtraakt op jouw emoties en gevoelens. Iemand drukte het zo uit: ‘ik ken mezelf helemaal niet op deze manier’ of ‘ik ben mezelf kwijtgeraakt’.
Heftig hé? Je voelt iets wat je nooit eerder hebt gevoeld. Je maakt iets mee wat je nooit hebt meegemaakt. Je kon niet bevatten wat het zou zijn. Het is ook angstig. Zoals het was, zo zal het nooit weer worden. Een verlies roept gevoelens op die je misschien nooit eerder hebt ervaren.
Als eerste wil ik meegeven: veroordeel jezelf niet. Je doet het niet fout. Jouw gevoelens zijn niet verkeerd. Ook niet al voelt het onredelijk. Zelfs niet al heeft ieder er een mening over.
Weet je dat je ook met een gevoel van boosheid kunt blijven zitten? Je stagneert dan in de verliescirkel en dat houdt de verwerking wel wat tegen. Heb je daar last van? Zoek dan professionele hulp!
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
Taboe op boosheid
Vaak rust er een taboe op boosheid. Maar weet je dat je ook boos kunt zijn op de overledene? De omgeving weet dat doorgaans aardig de kop in te drukken. Over de doden niets dan goeds immers. Maar toch: het blijft maar knagen en soms ben je gewoon ook boos. Misschien wel woedend zelfs. Terwijl je je verhaal niet kwijt kunt. Niemand die het begrijpt. Misschien wil dit artikel je helpen.
Boos op de overledene
Marianne vertelde: ‘mijn man is inmiddels al een jaar overleden. Hij was ziek. Stap voor stap ging hij achteruit. Hij wist het zelf ook, kon het niet verwerken. En daarom dronk hij zijn verdriet weg. Elke dag haalde ik een fles wijn voor hem. Ik was ook nog zo gek en naïef om het te doen. Maar als hij drank op had, kleineerde hij mij. Hij was dan zo boos, cynisch en raakte de controle op zijn woorden kwijt dat hij mij vaak onderuithaalde.
Daarom ben ik nu nog zo boos'.
Boosheid hoort bij de rouw
Boosheid hoort ook bij het rouwproces. Maar op wie ben je boos dan?
- Ik noemde al: je kunt boos zijn op de overledene. Waarom rookte hij ook zoveel? Waarom heeft hij zich nooit laten helpen? Waarom ging hij met drank op achter het stuur? Waarom?
- Je kunt boos zijn op het verlies zelf. Je had nog zoveel plannen. Je wilde gaan reizen of een huis kopen. Jouw droombaan gaat aan je voorbij. Vaak wordt gezegd: waarom overkomt mij dit. Jouw leven ziet er nu heel anders uit. Jouw toekomstbeeld ligt in duigen. En je hebt er niet zelf voor gekozen.
- Je kunt boos zijn op de veroorzaker. Diegene die het ongeluk veroorzaakt heeft. Op diegene die je ontslag gaf. Op de arts die een fout maakte. Je kunt ook boos zijn op God die je dit allemaal aan doet. Hij bestuurde jouw leven toch altijd, dacht je? Waarom greep Hij nu niet in dan?
Uit het leven gegrepen
Wil je nog wat levensverhalen? Van mensen die hetzelfde ervaren als jij wanneer het over boosheid gaat?
Pakje sigaretten per dag
Zo is er een verhaal over een echtgenoot die vanaf zijn vroege jeugd een pakje sigaretten per dag rookte. Ondanks smeekbedes van zijn vrouw en adviezen van de huisarts wilde hij niet stoppen. Hij wilde het zelfs niet overwegen. Nu de kinderen de deur uit zijn en het echtpaar toekomt aan genieten van de leuke dingen van het leven had de man zware COPD en maakte hij zelfs gebruik van een zuurstoftank. De gevolgen zijn voor de patiënt ingrijpend, maar ook zeker voor zijn vrouw. De reisjes, de fietstochtjes, kortom de leuke uitjes zijn dan ook voor haar niet meer weggelegd. Zij voelde zo’n grote woede jegens haar man. Hij had niet alleen zijn eigen leven willens en wetens vernield, maar ook het hare. Ze vroeg zich af of ze nog wel met hem verder wilde. Het voelde voor haar zo ontzettend oneerlijk. Ze had hem er zo vaak voor gewaarschuwd en nu zat ook zij met de ellende. Zij kon ook niet meer gaan of staan zoals ze zelf wilde. De ziekte van haar man vroeg immers om verzorging. Voor haar was maar een vraag essentieel: kon en wilde zij nog met hem verder?
Gezond leven
En hier is ook het verhaal van Martha belangrijk. Haar man was na een slopende ziekte van 4 jaar overleden. Tijdens zijn ziekte had Martha alles gelezen wat los en vast zat over deze ziekte. Ze was ervan overtuigd geraakt dat gezond leven deze ziekte had kunnen voorkomen, maar ook kon doen genezen. Haar man was in het reguliere circuit uitbehandeld maar hij onderging nog wel levensverlengende behandelingen. Martha wilde dat hij stopte met deze reguliere behandeling en verder ging in het alternatieve circuit. Haar echtgenoot weigerde dat. Wel wilde hij dit doen naast de reguliere behandeling. Deze behandeling richtte zich op gezond leven. Veel groente, stressreductie. Dat soort dingen. Voor niemand slecht om te doen. Na zijn dood was Martha ervan overtuigd dat hij met de gezond leven versie, zonder de reguliere behandeling, veel verder had kunnen komen. Zij nam het haar man kwalijk dat hij dit niet geprobeerd had. Daar was ze heel erg woedend over.
In beide voorbeelden spelen ook gevoelens van onmacht een grote rol. Zij waren beiden niet bij machte de ander in te laten zien dat hun zienswijze de juiste was. Dat was hun overtuiging. Even los van het feit of deze overtuiging de juiste was. Dat kan een enorme boosheid tot gevolg hebben.
Boosheid is normaal
Bij ieder rouwproces komen gevoelens van boosheid of woede voorbij. Ze zijn net zo gewoon als gevoelens van angst over: hoe moet ik verder? Of hoe ziet mijn toekomst eruit? Kan ik dat?
Bij de beschrijving van rouwfasen worden boosheid en woede vaak als fase omschreven. Boosheid die zich richt op een ander, op de veroorzaker. Boosheid die zich richt op jezelf. Je kunt ook vol verwijten zitten. Waarom greep je niet eerder in? Waarom zei je niet: 'nu ga je naar de huisarts!'.
Boosheid hoort dus bij rouw en verlies. Maar in de communicatie kan het weleens leiden tot een onredelijke uitbarsting. Vaak tegen diegene die het niet verdient. Die het dichtst bij je staat.
Praat er ook eens met een ander over. Of zoek professionele hulp bij rouwverwerking. Het helpt je verder. Nee de rouw gaat niet weg. Maar je kunt er wel anders mee leren omgaan.
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
Leerdoelen
Bekijk de leerdoelen voor de training omgaan met veranderingen.
