home / persoonlijke ontwikkeling / veranderingen / rouwcoaching / fasen rouwproces

Fasen bij rouwproces en verlieservaring: welke zijn dat?

Bij een rouwproces kun je een aantal fasen herkennen die wel de rouwfasen worden genoemd. Ik ga ze in dit artikel voor je beschrijven. Enigszins terughoudend want faseren van een proces is alweer een rationele benadering van rouw en verdriet. En rouw is niet in ons verstand te vangen. Dat betekent dat de beschreven rouwfasen dwars door elkaar heenlopen en dagelijks elkaar kunnen afwisselen.

Hoe lang duurt een rouwproces?

Iemand vroeg: hoe lang duurt zo’n rouwproces ongeveer? Laat ik dit vooropstellen: er zijn gelukkig geen regels in het burgerlijk wetboek over de lengte van het rouwproces.

Wanneer het gaat over het verlies van een kind, partner, vader of moeder kan een rouwproces een leven lang duren. Of dacht je dat het korter was?

Je kunt ook op een andere manier in aanraking komen met rouw. Bijvoorbeeld wanneer je je baan verliest. Maar je voelt hoop ik dat dit een heel andere proportie is. Bovendien is er dan nog vaak perspectief op een nieuwe baan. Als dat niet het geval is, dan is de lading alweer heel anders.

Ontkenning en ongeloof: rouwfase 1

Ontkenning en ongeloof horen bij de eerste rouwfase. Het is een natuurlijke reactie op een negatieve verandering in ons leven. Maar hoe werkt het in de praktijk?

Je wilt het niet weten

Een eerste reactie op verlies is vaak ongeloof en ontkenning.  Het is niet waar, dat kan niet. Ik kan het niet geloven. Je weet wel beter. Jouw verstand begrijpt het heel goed. Het is niet letterlijk zo dat je ontkent dat je een dierbare bent verloren. Tuurlijk niet! Maar in feite kun je (gevoelsmatig) niet bevatten wat er is gebeurd. Je kunt de gevolgen niet overzien, de impact van de gebeurtenis is zo groot dat je geest zich afsluit.

Gedrag tijdens de ontkenningsfase

Ik noem wat voorbeelden:

• Het is alsof je verwacht dat jouw man, vrouw, kind straks weer gewoon de deur binnenloopt. Soms meen je dat je zijn/haar voetstappen in de verte hoort.
• Je draait je om in bed en je meent dat jouw partner naast je ligt. Je schrikt van de lege plek.
• Je maakt de tafel nog gewoon klaar voor twee personen.
• Je maakt gewoon brood klaar alsof je morgen weer aan ’t werk moet terwijl je weet dat je ontslagen bent.

Je kunt worstelen met tal van vragen:

• Waarom heb ik het zover laten komen?
• Waarom heb ik niet goed opgelet toen ik het ongeluk kreeg?
• Waarom was ik zo naïef en had ik niet door dat ze van me af wilden op mijn werk?
• Waarom liet ik mijn partner gaan die avond terwijl ik wist dat hij een hekel had aan autorijden in het donker?
• Waarom ben ik weggegaan terwijl hij geopereerd werd?
• Van die persoon hoor je ook niets meer: hoe kan dat?
• Sinds ik ontslagen ben neemt niemand meer contact met me op van de collega’s
• Waarom was hij/zij niet bij de begrafenis?
• Nu gaat mijn ex-partner allerlei leuke dingen doen met de kinderen en vroeger wou hij/zij nooit iets

Bescherming

Waarom is er die ontkenningsfase? Ik denk dat het een bescherming van jouw psyche is. De dreun kan zo groot zijn van verlies dat het onmogelijk is om de realiteit ten volle onder ogen te zien. Je zou in shock raken wanneer de werkelijkheid doordringt. Ben je dan zo onrealistisch? Nee, daar heeft het niets mee te maken. Jouw geest zegt: die klap is mij te groot. Het kost dus tijd voordat iedere cel in jouw lichaam zich realiseert wat er echt aan de hand is. Je geest doseert de pijn in behapbare hoeveelheden. Deze bescherming is waardevol!

Onbegrip

Onbegrip kan je treffen tijdens de ontkenningsfase. De omgeving heeft er nogal snel een oordeel over. Oordelen in de trant van:

• Hij/zij wil er niet aan
• Hij/zij moet de werkelijkheid eens onder ogen zien
• Hij/zij moet zich niet zo sentimenteel gedragen

Woede en boosheid tijdens het rouwproces (fase 2)

Woede en boosheid tijdens het rouwproces wordt vaak aangeduid als fase twee. Het is een natuurlijke reactie op een verlieservaring.

Boos zijn is verboden

In onze samenleving is boosheid verboden tijdens een rouwproces. In ieder geval wordt het slecht begrepen. Terwijl boosheid een natuurlijke reactie is.

Boos op wie dan?

Op wie moet je boos zijn? Je kunt boos zijn:

• Op jouw baas: waarom heeft hij het zover laten komen dat jij ontslag kreeg? Je voelt je in de steek gelaten, aan de kant gezet.
• Op medici die jouw dierbare niet konden redden
• Op God omdat Hij het zomaar liet gebeuren en je dit lijden niet bespaarde
• Op het universum
• Op jouw partner tijdens het rouwproces van echtscheiding
• Op diegene die het ongeluk veroorzaakte waardoor je fysieke of geestelijke beperkingen hebt gekregen
• Op de overledene (kan dat? nou en of! lees ook: boosheid en woede tijdens het rouwproces)

Naar binnen: waarom en zelfverwijt

Boosheid kan naar binnen slaan. Je kunt boos op jezelf worden.

Is het logisch?

Is het logisch dat je boos bent? Nee! Emoties zijn vaak niet logisch. Maar het is wel een emotie die eruit moet, die verwerkt moet worden. Besef dat boosheid naar boven komt als je je eenmaal veilig genoeg voelt. Wanneer je deze boosheid negeert, zoekt het een andere weg. Woede is een belangrijk onderdeel in het helingsproces. Jouw pijn zit verborgen onder de woede. Wees bereid de woede te voelen ook al kan dat heel eng zijn.

Uiting

Belangrijk is dat boosheid geuit kan worden. Soms ontlaadt het zich op heel andere zaken:

Isolatie en onbegrip

Boosheid tijdens het rouwproces kan leiden tot vervreemding van familie en vrienden. Juist wanneer je ze nodig hebt, raak je ze kwijt. Ze begrijpen je niet. En sommigen haken af. Dat geeft een extra dimensie aan het verdriet en het gemis. Jouw boosheid is een blijk van liefde. Je hebt liefgehad en je hebt nog steeds lief. Jouw boosheid is een reactie op de oneerlijkheid van het verlies. Woede bevestigt dat je kunt voelen. Sta niemand toe om kritiek te hebben op jouw woede en veroordeel jezelf niet!

Desoriëntatie (fase 3)

Je hebt het gevoel dat je de weg even kwijt bent. Hoe moet het nu verder? Je duikt terug in de oude tijd. ‘Als je toen en toen had ingegrepen dan……. was het nooit zover gekomen’. En was het ook niet een beetje jouw eigen schuld? Je hebt moeite om je levensritme onder controle te houden. Te laat naar bed, te laat opstaan, te weinig doen! Een futloos en leeg gevoel. Je bent verdrietig, onzeker en je twijfelt. In plaats er iets mee te doen, duik je weg. Eigenlijk wil je terug in de tijd om het verlies ongedaan te maken. Terug naar de periode voor de ziekte, voor het ongeluk, voor het overlijden. Je weet wel dat het niet kan maar toch………. Gevoelens daveren door jouw gemoed. Gevoelens van vertwijfeling en radeloosheid, van onzekerheid, van lusteloosheid ook en moeheid. Hoe moet het nu verder met jou?

Aanvaarding (fase 4)

Dan komt de dag van aanvaarding. Nee, even een misverstand wegnemen. Het is niet zo dat je nu met een diploma van de rouwschool afscheid kunt nemen. Aanvaarding betekent dat je hebt geïncasseerd wat er is gebeurd. Zeker, jouw emoties vliegen heen en weer.

Maar je ziet ook weer lichtpunten zo af en toe. Jouw geest accepteert dat jouw leven verder gaat zonder jouw geliefde. Je pakt de nieuwe draad weer op. Soms heb je er zelfs zin in. Het is dus niet klaar. Het is niet zo van: we zetten er een punt achter.

Aanvaarding betekent, beseffen dat iets of iemand definitief uit je leven is verdwenen. Nog steeds kunnen verdriet, ontkenning en boosheid zich aandienen. Sommige verliezen kun je misschien uiteindelijk aanvaarden, accepteren. Andere verliezen neem je een leven lang mee. Aanvaarden is een werkwoord. Je leert het verlies in een perspectief zien. Je leert hoe je jouw dierbare kunt gedenken en hoe je verlies een plaats kunt geven.

Vergeet al deze vragen en goedbedoelde adviezen. Volg je eigen gevoel, doe wat goed voor jou is, ook al denk je dat het gek is. De vorm en inhoud van jouw rouwproces hangt af van jou, je karakter, eerder geleden verliezen, levensopvatting en de diepte van de pijn van het geleden verlies.

Belangrijke aspecten bij rouw

Rouwen doet iedereen op een eigen manier en belangrijk is om dit te erkennen en te respecteren

• Persoonsfactoren spelen een rol bij de rouw zoals: aard en karakter van de rouwende, de verwerking van eerdere verlieservaringen en de persoonlijke draagkracht
• De betekenis die de rouwende toekent aan de overledene of aan datgene wat verloren is
• De wijze waarop de dierbare gestorven is
• De mate waarin de rouwende door de werkgever wordt gesteund
• Het gebruik kunnen maken van het sociale steunwerk (netwerk)