home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / behoeften / behoefte aandacht / verslaafd aandacht

Verslaafd aan aandacht

Ik schreef al eerder een artikel over behoefte aan aandacht. Ik denk dat ieder mens behoefte heeft aan aandacht. Je wilt gezien en gehoord worden. Je wilt erbij horen. Je wilt dat er tijd is voor je. En een kind dat die aandacht niet krijgt, mist iets fundamenteels. Dit artikel gaat over de doorgeslagen variant van deze behoefte: verslaafd zijn aan aandacht.

Kijk eens wat ik heb/kan/doe!

Er zijn mensen die altijd in het middelpunt moeten staan. Die ook altijd de wedstrijd hebben gewonnen en zelden hebben ze er één verloren. Mocht dat al zo zijn dan ligt het aan de ander. Ze grijpen elke kans aan om vooraan te kunnen staan, in het smoelenboek, met een interview of een foto in de krant.

Een vorm van verslaving is: kijk eens wat ik bezit. Een ondernemer vertelde dat hij iedere dag kan kiezen uit zijn dure Porsche, BMW of Tesla. Af en toe moet hij even naar Knokke in België waar al die dure jongens en meisjes hun rijkdom tentoonspreiden, waar het publiek hen bewondert en waar de foto’s worden gemaakt.

Een vergelijkbare vorm van verslaving aan aandacht vind ik de categorie die altijd de titel moet laten zien. Zo kreeg ik ooit een kerstkaart waarop stond: afzender drs. J.P.S. De titulatuur moet op de kerstkaart, soms zelfs op de rouwkaart of op de grafsteen. Hier ligt begraven Prof. Dr. Harm Aandacht. Is er wat op tegen? Mijn beste vriend ooit was doctor in de godgeleerdheid. Hij zei: ‘Ik ben geboren als Ton, laat mij ook sterven als Ton en niet als doctor’.

Een vorm van verslaving is aandacht krijgen door ‘kijk eens wat ik allemaal doe’. Ik zat eens in een bespreking met 20 coaches. Drie coaches hadden een overvolle agenda. Altijd werk, topkwaliteit en professioneel. Die coaches praatten het minst. Vijf coaches hadden slechts 1 à 2 sessies in de maand maar hadden wel een half uur nodig om te vertellen wat ze allemaal deden en hoe belangrijk het was.

Een nieuwe vorm van verslaving noemen wij de likjesbevrediging. Je post op social media dat je met een zak chips op de bank TV kijkt, dat je goed geslapen hebt, dat je een geweldige relatie hebt, dat je een superbedrijf hebt, dat je onwijs gaaf en gelukkig bent. En het aantal likes maakt dat jouw aandachtverslaving bevredigd wordt. Geweldig! Top! Super! Wat mooi! Onwijs gaaf! Alles moet je delen op Instagram, toktok (o nee TikTok), LinkedIn, Facebook en alles wat daarna nog komt. Of het nu jouw mening is, jouw nieuwe relatie, de verjaardag van jouw kat: delen zul je! Of je nu uit de kast komt of boven op de kast zit, de wereld zal het weten. Wat een gave stap die je nu maakt! Heerlijk!  Kortom, je bent een succesnummer. De wereld zal het weten en moet jou vooral bevestigen. Je zelfbeeld hangt ervan af.

Een vorm van verslaving aan aandacht geldt ook voor de narcist.

Van pop-up naar push

Aandachttrekkerij werkt vaak goed om het ego gestreeld te krijgen. Het gaat daarbij niet om de inhoud, maar om het effect. En wanneer het succesnummer begint te irriteren als een steeds terugkerende pop-upreclame, dan heeft het weinig effect meer. Voor iemand die verslaafd is aan aandacht, is dat het ergste. Want die heeft zijn/haar levensgeluk opgehangen aan de aandacht en bevestiging van anderen. Dus gaat die harder schreeuwen. Pop-upreclame wordt vervangen door pushberichten. De manieren om aandacht te genereren kunnen dan behoorlijk extreem worden.

Slachtofferschap

Slachtofferschap is zo'n manier. Bij een ernstige ziekte of aandoening, een traumatische gebeurtenis of ingrijpend verlies is er aandacht voor het slachtoffer. Er is medische hulp, psychologische begeleiding, allerlei instanties die ingeschakeld worden. Ook vanuit de omgeving is er sympathie, hulp, steun, zorgzaamheid, medeleven. Dat is fijn en nodig. Het is goed dat dat er is, het verzacht de pijn en helpt bij herstel. Maar het kan ook een reden zijn om in slachtofferschap te blijven hangen.

Negatieve aandacht

Een andere manier om aandacht te trekken is dingen te doen die op afkeuring en afgrijzen kunnen rekenen. Want negatieve aandacht is voor een aandachtverslaafde beter dan géén aandacht. Als het dan niet lukt om aandacht en bewondering te oogsten op basis van wat men kan, heeft of doet, dan kan men de toevlucht nemen tot drastische zaken als agressie of criminaliteit. Ouders, school/werkgever en maatschappij staan op de achterste benen. Soms ook is er een groep leeftijdsgenoten die dat soort gedrag juist toejuicht en aanmoedigt. En zo kan iemand die alleen maar uit is op aandacht, terecht komen in een neerwaartse spiraal van wangedrag en geweld.

Gevaren

De spiraal van wangedrag is natuurlijk een uiterste, maar er zijn ook minder opvallende gevaren aan het verslaafd zijn aan aandacht:

• Je gevoel voor eigenwaarde en je levensgeluk heb je afhankelijk gemaakt van de aandacht en bewondering van anderen. Van binnen voel je je leeg. Je hebt weinig zicht op je kwaliteiten en je hebt geen richting; je waait met alle winden mee. Daar waar de schijnwerpers op gericht staan, daar ben jij. In feite heb je je zo goed aangepast dat je de verbinding met jezelf hebt verloren.
• Je bent niet kritisch. Alle bewondering is welkom bij jou, en je vraagt je niet af wat jouw bewonderaars voor bedoelingen hebben. Daardoor ben je vatbaar voor manipulatie en misbruik.

Pas op voor labels

Niet iedereen met een flitsende auto is verslaafd aan aandacht. Als je je door hard werken een mooie auto kunt veroorloven en je geniet daar intens van, dan ben je niet afhankelijk van de aandacht die je ervoor krijgt. Een diva die op het podium aanbeden wordt maar net zo dankbaar is als het publiek voor haar talent, die zingt ook onder de douche. Dat innerlijke vuur heeft niet per se aandacht of bewondering nodig.

Bewondering of verwondering?

Zoek je steeds bewondering? Of zoek je verwondering? Ik kan het ook zo uitleggen: wil je bemind en geliefd worden of wil je bewonderd worden?
Verwondering is heel wat anders! Ik verwonder mij vaak over die guitige opmerking van mijn kleindochter, over dat mooie woordje van mijn kleinzoon. Soms verwonder ik mij als mensen precies typeren wat ik ook gevoeld heb en ervaar ik dat als een feest van herkenning, erkenning, elkaar zien en elkaar kennen. Verwondering duid ik als een serene rust in een trits van dankbaarheid, tevredenheid en ongekende blijheid.