home / persoonlijke ontwikkeling / hsp / overprikkeld

Overprikkeld raken en hoogsensitiviteit

Ben je overprikkeld of voel je je overladen? Dat kan een valkuil zijn die bij hoogsensitiviteit (HSP) hoort. In dit artikel ga ik in op: overprikkeling en hoogsensitiviteit. Maar ook op vragen als:

• Wat zijn de kenmerken?
• Hoe ontstaat het?
• Wat kun je eraan doen?
• Soorten van overprikkeling

Soorten van overprikkeling

Overprikkeling gebeurt wanneer je hersenen te veel prikkels krijgen. Dit kan leiden tot een overbelast zenuwstelsel en verschillende nare klachten. Maar hoe weet je of je overprikkeld bent en belangrijker nog, hoe kun je hiermee omgaan? Ik noem 3 soorten van overprikkeling:

• Zintuiglijke overprikkeling

  Zintuiglijke overprikkeling omvat een breed scala aan prikkels die onze zintuigen bombarderen: wat we ruiken, proeven, voelen, horen en zien. Denk aan harde geluiden zoals het geluid van verkeer of bouwwerkzaamheden, onaangename geuren zoals chemische reinigingsmiddelen, fel licht dat afkomstig is van flikkerende lampen of schermen, of zelfs een rommelige omgeving met visuele overbelasting zoals stapels papieren of chaotische kamers. Al deze prikkels kunnen overweldigend zijn voor een gevoelig zenuwstelsel en leiden tot fysieke en mentale stress.

• Emotionele overprikkeling

  Emotionele overprikkeling treedt op wanneer iemand de emoties en verhalen van anderen te intens ervaart. Hooggevoelige mensen hebben vaak een sterk inlevingsvermogen, waardoor ze de emoties van anderen diep kunnen voelen. Dit kan leiden tot het absorberen van andermans emoties en het verliezen van controle over de eigen gevoelens. Het kan resulteren in conflicten, omdat de eigen emoties verstrengeld raken met die van anderen, grensoverschrijdingen waarbij de persoon niet in staat is om zijn of haar eigen grenzen te bewaken, of loyaliteitsconflicten waarbij iemand vastzit tussen verschillende emotionele behoeften van anderen.

• Cognitieve overprikkeling

  Cognitieve overprikkeling ontstaat wanneer het brein te veel informatie tegelijkertijd moet verwerken. Dit kan gebeuren bij intensief denken, luisteren of informatie verwerken. Bijvoorbeeld bij het volgen van complexe gesprekken, het lezen van ingewikkelde teksten of het proberen te multitasken. Het brein kan overbelast raken en niet meer goed kunnen functioneren, wat resulteert in verwarring, concentratieproblemen, vergeetachtigheid of zelfs hoofdpijn. Dit kan vooral uitdagend zijn voor hooggevoelige personen die gevoelig zijn voor prikkels en diep nadenken over situaties.

Kenmerken overprikkeling

Ben jij een HSP-er? Dan heb je eerder last van prikkels dan andere mensen. Bovendien ben je ook eerder overprikkeld dan andere personen die zich niet herkennen in de eigenschap van hoogsensitiviteit. Wat zijn de kenmerken?

• Soms word je onrustig, rusteloos of ongedurig en dat trekt door je lijf.
• Je krijgt hoofdpijn of buikpijn, of je voelt spanning in je spieren.
• Je ervaart een vorm van stimulatie: snelle hartslag, zweten of opwinding.
• Er komt weinig meer uit je vingers.
• Je voelt je niet lekker.
• Je hebt moeite met concentratie.
• Je kunt niet de discipline opbrengen om de taken te doen die je nog moet doen.
• Kritiek of negatieve feedback neem je veel zwaarder op dan noodzakelijk is.
• Je overziet het geheel niet meer, of je ziet alleen nog de negatieve zaken.
• Problemen maak je groter dan ze zijn.
• Je ziet beren op de weg.
• Je raakt de controle kwijt en je kunt niet zo goed meer nadenken.
• Je neigt naar overgevoeligheid of je wordt sentimenteel.
• Je raakt sneller dan anders geïrriteerd.
• Je reageert snibbig of onvriendelijk tegen anderen.
• Je bent geneigd om je terug te trekken of afzijdig te houden.
• Je verlangt naar rust en stilte.
• Je vergeet soms dingen omdat er te weinig verwerkingstijd is.

Oorzaken?

Als HSP-er neem je veel prikkels tot je. In feite neem je  subtieler waar en of het nu gaat om horen, zien, ruiken, voelen of proeven: je hebt de neiging prikkels, gevoelens, indrukken, energieën op te vangen in een intensere mate dan niet hsp-ers. Dat speelt overal waar je komt een rol. Of je nu naar de supermarkt gaat, de winkelstraat, de voetbalwedstrijd of de verjaardagsvisite: overal staat die sensor aan die prikkels opvangt. Hoe kan dat nu? Ik noem wat algemene oorzaken:

• Moeite om te filteren

  Vaak hebben hooggevoelige mensen moeite om al die prikkels te filteren. Het komt als één massa binnen althans zo voelt het. Ze kunnen zich er moeilijk voor afsluiten. Sterker nog: heel vaak gebeurt het onbewust. Ze hebben er niet eens erg in.

• Neusje voor energie

  HSP-ers hebben een neusje voor energie en zeker ook voor negatieve energie. Negatieve gevoelens en emoties bij andere mensen vangen ze haarfijn op. Soms ook verdriet, teleurstelling of boosheid bij andere mensen. En al die energie van andere mensen is vermoeiend en dat kost dus energie. Ik noem het wel eens de categorie afvalstoffen.

• Diepergaande verwerking

  Behalve de oorzaak die ik al noemde (sterke zintuiglijke waarneming), is een ander kenmerk van HSP belangrijk bij overprikkeling. Dat is hoe de waarneming wordt verwerkt. Diepergaande verwerking is een belangrijk kenmerk bij hoogsensitieve personen.

• Andere oorzaken

  Overprikkeld kun je ook raken door auto rijden, reizen of door vergaderen en werkoverleg. Maar ook door een conflict wat speelt, spanningen die je aanvoelt of drukte. Vaak wordt het ervaren als een intensieve bezigheid. Wellicht raak je overprikkeld door het nieuws!

Wat kun je eraan doen?

Je kunt als HSP-er beter met prikkels en overprikkeling leren omgaan.

• Jouw agenda kan erop ingericht worden. Je kunt structuur aanbrengen in jouw leven. Je kunt je afsluiten voor bepaalde zaken. Je kunt jouw tijd beter leren managen maar nog veel beter is het om jouw energie te leren managen. Inzicht in jouw energiebalans is belangrijk: wat kost je energie en wat brengt je energie? Voor HSP-ers hebben wij een training timemanagement ontwikkeld waar al deze onderwerpen worden meegenomen.
• Ook is het goed om af en toe een dagje op het afdruiprek te liggen. Dat betekent een time-out nemen en een dagje beuzelen, lummelen, duimendraaien, kaaiewaaien, luieren, laveien. Maar ik noem het: lanterfanten, bijtanken en weer op energie komen. Doe je het niet dan ga jij je op enige dag laveloos en futloos voelen.
• Je kunt gaan sporten en bewegen.
• Je zondert je af en trekt je even terug in jouw eigen wereldje.

Veelgestelde vragen – FAQ

Hier tref je enkele veelgestelde vragen.

Wat is het verschil tussen overprikkeling en hoogsensitiviteit?

Overprikkeling is een toestand waarin je systeem tijdelijk overbelast is door prikkels. Hoogsensitiviteit is een eigenschap waarbij je prikkels dieper en intenser verwerkt. HSP’ers zijn daardoor vatbaarder voor overprikkeling.

Hoe weet ik of ik hoogsensitief ben?

Je kunt onze hsp-test doen die je inzicht geeft in hoe jij prikkels verwerkt. De test helpt ook om je valkuilen en kwaliteiten beter te begrijpen.

Kan ik leren omgaan met overprikkeling?

Ja. In onze coaching en training leer je praktische vaardigheden zoals energiemanagement, grenzen aangeven en herstelmomenten inbouwen. Zie ook onze training timemanagement.