home / persoonlijke ontwikkeling / assertiviteit / zelfbeeld

Negatief zelfbeeld: hoe kom je er vanaf?

Heb je last van een negatief zelfbeeld? In dit artikel ga ik in op de vraag wat een negatief zelfbeeld is, wat de oorzaak zou kunnen zijn maar ook wat de gevolgen zijn in het kader van zelfvertrouwen en eigenwaarde. En natuurlijk: hoe bouw je een positief zelfbeeld op? Is dat te beïnvloeden? Hoe doe je dat dan?

Voorbeeld van een negatief beeld

Ik geef je wat voorbeelden van een negatief zelfbeeld:

• Ik ben ongeschikt voor deze functie
• Ik vind nooit een andere baan
• Ik zal nooit wennen op de nieuwe afdeling
• Ik ben niet zo’n prater in de groep
• Wij zijn maar gewone mensen (niks mis mee maar vaak wordt bedoeld: de appel valt niet ver van de boom)
• Ik moet nog zien of het wat wordt
• Ik heb maar een Mbo-opleiding
• Och, dit is typisch weer iets voor mij
• Iedereen is tegen mij
• Ik vind mezelf raar of lelijk
• Ik ben veel te dik of te dun
• Ja dat kan ik niet

Oorzaken

• Je hebt nare ervaringen en omstandigheden van nu vergelijk je met situaties en ervaringen van vroeger. (hond aan schrikdraad-effect). Omdat jouw ervaring vroeger negatief was, neem je aan dat het nu ook zo zal zijn
• Je bent vroeger heel vaak negatief benaderd thuis
• Je bent gepest op school
• Je hebt je als kind altijd al anders gevoeld dan andere kinderen en je had weinig aansluiting bij jouw leeftijdgenoten
• Je voelde je niet gehoord en gezien (thuis en/of op school)
• Je werd altijd vergeleken met anderen of je vergelijkt jezelf altijd met anderen
• Je wilde voldoen aan het beeld hoe je volgens andere mensen zou moeten zijn
• Je deed jouw ouders na in hoe zij zijn
• Je gaat teveel om met mensen die jou negatief benaderen

Gevolgen

Negatieve gedachten werken belemmerend en beperkend. Het kan zover gaan dat je gaat denken voor een ander. Een voorbeeld is: ‘dit voorstel hoef ik niet te doen want dat krijg je er bij ons toch niet door’. Dit zijn irrationele gedachten.

Andere voorbeelden die ook belemmerend werken:

• Die opleiding hoef ik niet te doen, dat haal ik toch niet
• Ik blijf maar zitten waar ik zit, een andere baan vind ik niet weer
• Op mijn leeftijd hoef je niet te zoeken naar een baan: niemand zit meer op mij te wachten
• Ik heb maar niks gezegd tijdens het werkoverleg: het helpt toch niet

Hoe is het ontstaan?

Het beeld dat ik over mijzelf heb is ontstaan in jouw jeugd. Deze beelden hebben zich vastgezet in jouw hoofd en zijn doorgaans hardnekkig. Een zelfbeeld ontstaat door twee aspecten namelijk wat anderen over je zeggen en door jouw eigen ervaring. Voorbeeld:

• Rianne was in de klas erg stil en bescheiden. Ze vond het moeilijk om zich spontaan te uiten. In het sociale verkeer merkte ze zelf wel op dat andere kinderen dat wel deden. Op de rapportbespreking kwam het aan de orde. De leraar zei tegen de ouders van Rianne dat het hem opviel dat ze een beetje teruggetrokken was. De eigen ervaring van Rianne werd dus bevestigd door de omgeving (ouders en school).
• Piet kwam uit een groot gezin. Hij had vier broers die glansrijk waren geslaagd voor het VWO. Voor Piet was deze lat te hoog. Hij ging naar het VMBO. De ouders van Piet vertelden regelmatig tijdens de gebruikelijke visites dat Piet eigenlijk nog het minst goed kon leren van de vijf kinderen.
• Annemarie woonde vroeger buiten het dorp in een boerderijtje. Haar ouders spraken dialect en moesten de kost verdienen door hard te werken. Vaak werd er thuis gezegd: “Wij zijn maar hele gewone mensen”. Later ging Annemarie studeren en ze werd er soms op gewezen dat ze een accent had. Annemarie schaamde zich hiervoor en probeerde haar afkomst te verbergen.

De vicieuze cirkel van negatief denken over jezelf

Jezelf met anderen vergelijken

Vergelijk je jezelf vaak met anderen? Altijd maar bezig met wat een ander beter kan? Merk je dat dit veel energie kost en dat het ten koste gaat van jouw zelfvertrouwen?

• Vergelijking

Anderen spelen voortdurend  een rol in jouw hoofd. We noemen eens wat voorbeelden. Zit die er van jou er niet tussen? Maak dan zelf het eigen rijtje maar eens af.

• anderen hebben meer gestudeerd dan jou: ze hebben zelfs een HBO opleiding
• de ander is welbespraakt en kan zich zo gemakkelijk binnen groepen voortbewegen (in jouw ogen)
• anderen leggen gemakkelijk contact
• de ander is ad-rem en jij bent dat niet
• de ander kan carrière maken want die heeft zoveel talenten
• de ander verdient veel geld of heeft zich veel materiele zaken verworven
• de ander kan van alles wat jij niet kunt

Kortom: anderen hebben het gemaakt in jouw ogen!

• Waarom doe je het?

Ik noem een paar redenen waarom je jezelf altijd spiegelt aan de ander. Kijk maar eens of je er iets van herkent!

• Je voelt je heel erg klein, je hebt weinig zelfvertrouwen en je voelt je erg onzeker. In jouw hoofd maak je de ander onnodig erg groot. Maar natuurlijk maak je jezelf erg klein
• Je bent afgunstig. De ander heeft iets wat jij mist. De ander kan iets wat jij niet kunt of de ander bezit iets wat jij niet hebt.
• Je wordt te weinig uitgedaagd en daarom ben je altijd met anderen bezig

Positief over jezelf denken

Positief over jezelf leren denken draagt bij aan een positief gevoel over jezelf maar ook aan de mate van plezier die je in jouw leven ervaart. Maar hoe kom je zover?

• Schrijf eens op welke negatieve gedachten je hebt over jezelf
• Werk per negatieve gedachte eens uit hoe je aan dit beeld gekomen bent
• Vraag jezelf eens af in hoeverre deze gedachte of dit beeld realistisch is: negatieve gedachten over jezelf zijn vaak verre van realistisch namelijk.

In feite gaat het om het doorbreken van een negatieve vicieuze cirkel.

Leerdoelen

Welke leerdoelen horen bij een negatief zelfbeeld? Uiteraard: hoe krijg je een positief zelfbeeld? Maar dat heeft verwantschap met onderstaande leerdoelen:

• Zelfaanvaarding

  Zelfaanvaarding is een dieper liggend leerdoel wanneer het gaat over positief denken over jezelf. Kan ik mezelf aanvaarden zoals ik ben? Ik kan het ook anders vragen: waarom wijs je jezelf eigenlijk steeds af? Waarom heb je voortdurend kritiek op jezelf? Waarom kun jezelf niet in de armen sluiten en zeggen: ik ben OK?

• Zelfwaardering

  Zelfwaardering heeft veel te maken met zelfaanvaarding. Maar de vraag is: haal je de waardering uit wie je bent als mens? Of haal je waardering uit wat je doet of presteert? Mensen die waardering halen uit wat ze doen, leggen de lat vaak erg hoog voor zichzelf. Ze hebben voortdurend het gevoel dat ze zich bewijzen moeten tegenover zichzelf en tegenover anderen. Maar je hoeft je niet te bewijzen! Je bent zo al OK. Zelfs al zou je er nog 20 diploma's bij halen en zelfs al zou je de hoogste functie bekleden die je maar kunt bedenken. Daarom waarderen anderen jou niet. Anderen waarderen je om wie je bent en wat je betekent voor anderen.

• Realistische kijk op jouw eigen kwaliteiten

  Belangrijk is om een realistische kijk op jouw eigen kwaliteiten te ontwikkelen, dus op jouw eigenschappen, vaardigheden. Je hoeft je niet groter voor te doen dan je bent maar je hoeft je ook niet kleiner te maken dan nodig is.