Loading ...

Direct informatie? 0528 23 60 30

Of mail naar planning@desteven.nl

Ouderrol, volwassenrol, kindrol: de transactionele analyse

Inzicht in communicatie vanuit de volwassenrol, ouderrol, kindrol draagt bij aan het verbeteren van jouw gespreksvaardigheden en het vergroot jouw invloed tijdens gesprekken.

Communicatie is meer dan alleen vaardigheid

In feite draait alles in een mensenleven en dus ook binnen organisaties om communicatie. Alles wat er mis kan gaan, draait ook om communicatie en miscommunicatie. Dat blijft zo. Communicatie is niet alleen een vaardigheid en techniek. Het begint met de grondhouding: hoe zit je er zelf in. In deze grondhouding kunnen wij ons ontwikkelen. Pas daarna komen vaardigheden aan de beurt.

  • Communicatie vanuit de volwassenrol laat zich niet leiden door (voor)oordelen en gevoelens. Kenmerkend zijn: vragen, luisteren, denken, analyseren en informatie verzamelen. Kenmerk is ook: afspreken en afspraken maken. Nog een heel belangrijk kenmerk is: gelijkwaardigheid.
  • Communicatie vanuit de ouderrol is gebaseerd op het overbrengen van normen, waarden en oordelen. Adviserende, zorgzame, bekritiserende, betuttelende en autoritaire uitlatingen komen uit de ouderrol. Maar ook: beschuldigen, veroordelen, dreigen en mopperen. Of juist: heel zorgzaam zijn, bemoeien, redder spelen. Vanuit de ouderrol stel je je boven de ander.
  • Communicatie vanuit de kindrol is gericht op goedkeuring en aandacht krijgen van de ander. Het kind doet dit door heel gehoorzaam te zijn (geduld hebben, anderen naar de zin willen maken, zich afhankelijk en passief op te stellen, slachtoffer zijn) of juist door rebelleren. In de kindrol stel je de ander boven jezelf en gedraag jij je ondergeschikt.

Ouderrol volwassenrol en kindrol

Doe de communicatietest!

Bij De Steven kun je een communicatietest doen om inzicht te krijgen in jouw sterke punten en valkuilen, wanneer het over communicatie gaat.

Zo krijg je inzicht in jouw communicatie-ontwikkeldoelen!

Meer informatie

Communicatietraining

Wil je een training volgen om jouw communicatievaardigheden te ontwikkelen?

  • individuele communicatietraining
  • teamtraining communicatie verbeteren

Communicatietraining

Voorbeeld

Lukt het jou om vanmiddag de notulen af te hebben? Ik heb ze morgenvroeg nodig! (dit is een vraag vanuit de volwassenrol). 

  • Antwoord vanuit de kindrol: ‘je ziet toch dat ik het te druk heb en ik was ook nog van plan om een uur eerder naar huis te gaan want ik moet nog langs de apotheek’.
  • Antwoord vanuit de volwassenrol: ‘ik ga kijken wat ik voor je kan doen: hoe laat heb je ze uiterlijk nodig?’
  • Antwoord vanuit de ouderrol: ‘je komt ook altijd op het laatste moment met dit soort vragen. Als je je werk nou eens pro-actiever indeelt, dan zou dat een hoop schelen'. 

Ouderrol: zorgen en corrigeren

Ouderrol: wat betekent dat? 

De ouderrol kent een tweetal varianten namelijk de zorgende rol  en de kritische rol. In principe schrijft de ouderrol graag voor. Je moet of je moet niet.  Je mag niet, let op, pas op, je zult toch echt want anders….., dit kan toch echt niet, dit accepteren we niet. Dicteren, voorschrijven, beleren zijn sleutelwoorden.

De ouderrol is normatief voor andere mensen. Dit is goed en dat is niet goed. Oftewel: wij weten wat goed is voor een ander. Oordelen en veroordelen zit er sterk in. Uitgesproken meningen over goed en slecht gedrag, goede en slechte gewoonten legt de ouder graag op aan anderen.

  • ‘die jeugd heeft het in deze tijd ook wel erg gemakkelijk gekregen vergeleken bij ons vroeger’
  • ‘och ja dat is typisch iets voor ambtenaren, dat duurt wel weer zes weken voor je antwoord krijgt’

Drietal rollen: zorgend, beschermend en kritisch.

  • Zorgende rol

    De lieve zorgende ouderrol is warm, behulpzaam (vaak overbehulpzaam), zorgzaam (overzorgzaam).

    • Maak je daar maar niet druk om,  daar zorgen wij wel voor
    • Zit je daar nu echt over in? Je staat er écht niet alleen voor………
    • Zal ik dat even voor je doen?
    • Als ik kijk wat voor talent er in jou zit, dan mag je daar écht wel wat mee gaan doen
  • Beschermend

    De ouderrol is ook beschermend en soms overbeschermend. Wat is het verschil? Wanneer je beschermend bent, voorzie je in de behoeften van jouw kind. Maar wie overmatig beschermt, voorziet vooral in de eigen behoeften van controledrang om de eigen angst dat er iets verkeerd gaat op te lossen. Je ziet dan ouders die de hele dag achter de kinderen aanlopen om ze te vertellen wat ze niet moeten doen, waar ze aan moeten denken en waar ze op moeten letten.

  • Kritische en corrigerende rol

    De kritische en corrigerende rol heeft een andere toon (lees ook: de ander voortdurend verbeteren, corrigeren of bekritiseren):

    • Je begrijpt toch niet dat ze zo stom konden zijn
    • Ja hoor, daar kom je nu pas mee aan? We hadden toch afgesproken dat?
    • Je zult moeten begrijpen dat je als leidinggevende een voorbeeldfunctie hebt
    • Pas wel op dat je de deadline niet over het hoofd ziet
    • Ik wil gewoon dat iedereen zich aan de afspraken houdt en daarmee is het over en uit
    • Ja dat hij in de puree zit, is zijn eigen schuld. Dan had hij maar bij zijn vrouw moeten blijven
    • Ik ga je nu niet helpen: door jouw eigen stommiteiten heb jij je in de nesten gewerkt
    • Zal je dat nu wel doen?
  • Innerlijke criticus

    Lees ook: de corrigerende ouder in de rol van innerlijke criticus!

Volwassenrol

Volwassenheid is een dynamisch begrip, geworteld in groei en ontwikkeling. Het betekent niet alleen fysiek volgroeid zijn, maar ook het vermogen hebben om verantwoordelijkheid te nemen voor jezelf, je keuzes en je emoties. Volwassenheid wordt gekenmerkt door zelfbeheersing, empathie, reflectie en een gezond gevoel van eigenwaarde. Het kenmerk van de volwassenrol is: verantwoordelijkheid nemen voor eigen behoeften, eigen gevoelens. De volwassenrol kan de ander aanvaarden zoals hij/zij is maar aanvaardt ook zichzelf.

Lees ook: leidinggeven vanuit de volwassenrol

Wat is volwassen?

De kindrol

De kindrol kent een aantal varianten namelijk:

  • Ik ben OK, jij ook
  • Ik ben OK, jij niet
  • Ik ben niet OK, jij wel
  • Ik ben niet OK, jij ook niet

Innerlijk kind: jouw pure, gekwetste, overlevende of gewonde kind

Kindrol

Ik werk het onderstaand voor je uit:

  • Jezelf aanvaarden en de ander aanvaarden

    De kind-positie Ik ben ok, anderen ook wordt gevormd in een jeugd waar veiligheid, vertrouwen en liefde de boventoon voerden. Je hoefde je niet te laten gelden en je hoefde je niet te bewijzen. Je kreeg geen waardering om jouw prestaties maar omdat jouw ouders jou lief hadden. Zelfs al deed je wat verkeerd en je kwam met jouw kinderfiets tegen de auto aan dan wist je dat jouw vader en moeder je nooit zouden afwijzen. Wanneer je verdrietig was kon je bij hen terecht. Je ouders hielden van je zoals je bent, en ook al werd je gedrag soms afgekeurd, jij werd als persoon nooit afgewezen.

  • Jezelf afwijzen en de ander aanvaarden

    Voortdurend kritiek krijgen, afgewezen worden, gecorrigeerd of terecht gewezen worden kan ervoor zorgen dat de overtuiging ontstaat dat je niet deugt. In ieder geval kan het geloof ontstaan dat anderen beter zijn dan jij, beter presteren dan jij of dat ze leuker, slimmer en intelligenter zijn.

    Overzorgzaamheid, bemoederend optreden van ouders, broers en zussen kunnen dit gevoel (ik ben niet ok, jij wel) versterken. Gedrag in de trant van: ‘o dat doe ik wel even voor je’ of ‘laat dat maar aan mij over’. Overmatig veel ongevraagde adviezen versterken dit gedrag eveneens. Zo van ‘joh, dat moet je niet gaan doen’  of ‘probeer jij eerst maar eens een HBO opleiding te halen, dat heeft je vader ook gedaan’.

    Het versterkt in de overtuiging dat je niet deugt, niet goed genoeg bent, te weinig verstand of talent hebt. Je voelt je diep afgewezen van binnen. Dat doet pijn en geeft verdriet.

  • Jezelf aanvaarden en de ander afwijzen

    Kinderen die verwend zijn of voortdurend op een voetstuk werden geplaatst, kunnen daar op latere leeftijd de wrange vruchten van plukken. Ze zijn als het ware over-bevestigd, ze hebben een onrealistisch zelfbeeld gekregen, ze lijden aan zelfoverschatting, zelfingenomenheid en menen dat de wereld aan hun voeten ligt. Op de werkvloer kunnen ze erachter komen dat de leidinggevende dit soort zaken toch wat anders beoordeelt.

    Een voorbeeld uit de praktijk is de jongeman die op de lagere en middelbare school ontzettend goed kon leren. Zijn leven lang heeft hij gehoord hoe intelligent hij was. Schoolmeesters, ouders hebben daar in hoge mate aan bijgedragen. Ook de HBO opleiding doorliep hij moeiteloos. Maar daarna kwam hij op de universiteit en feitelijk kwam hij erachter dat sommige andere studenten het gemakkelijker hadden en slimmer waren. En dat was iets waar hij niet mee kon omgaan. Hij werd onzeker, zijn zelfvertrouwen ging teloor in de mist en hij kwam bij de andere kindrol terecht namelijk: ik ben niet OK, zij wel.

  • Jezelf en de ander afwijzen (niets of niemand deugt)

    Een andere vorm van de kindrol is: we zijn allemaal niet OK. Vaak ontstaat dit wanneer je je vroeger de mindere hebt gevoeld, de underdog of het pispaaltje van de klas. Er ontstaat een houding van: niets deugt, alles is verkeerd. Het bedrijf waar je werkt? Waardeloos! De leidinggevenden of het management? Niet te vertrouwen. Je voelt je boos, minderwaardig en afgewezen. Want vroeger zag men jou over het hoofd, men nam jou niet serieus, men luisterde niet naar jou en jouw talent werd niet opgemerkt. Er ontstaat verbittering en gelatenheid en het contact met anderen verdwijnt. Je gaat je eenzaam voelen.

Voorbeelden: communicatie in de kindrol

  • Dit kan ik echt niet hoor, dit is aan mij niet besteed
  • Voortdurend bevestiging vragen: doe ik het wel goed?
  • Kijk eens hoe goed ik het doe!
  • Ik weet het allemaal niet meer hoor, moet nog zien hoe het afloopt
  • Ach ja, er is toch niets aan te doen
  • Ik ben niet meer te helpen
  • We zingen het nog even uit en dan zien we wel verder
  • We kijken wel hoe ’t gaat, afwachten maar
  • Op mijn leeftijd vind je toch geen baan meer

Transactionele analyse bij communicatietraining

De transactionele analyse als inzet bij de training communicatie vergroot jouw inzicht in de wijze waarop je communiceert en kan jouw gespreksvaardigheden aanzienlijk verbeteren. Wil je leren om te communiceren vanuit de volwassenrol en wil je jouw communicatieve vaardigheden verbeteren?

Training communicatie en gesprekstechnieken

training communicatie en gesprekstechnieken

Ineffectieve communicatie

Er zijn meerdere vormen van ineffectieve communicatie te benoemen. Hierbij noem ik een paar voorbeelden:

  • Vanuit de ouderrol wil men graag de verantwoordelijkheid overnemen van de ander (vanuit bezorgdheid of het allemaal wel goed komt of vanuit het idee dat men het zelf beter kan).
  • Vanuit de kindrol legt iemand de verantwoordelijkheid snel bij de ander neer (of vanuit de slachtofferrol, ik kan het niet of vanuit de rebelse rol: zoek jij het lekker zelf uit).

Voorbeelden

Hierna een aantal voorbeelden van ineffectieve communicatie:

  • ik leg de verantwoordelijkheid bij de ander

    Ieder mens is zelf verantwoordelijk voor de vervulling van zijn behoeften  Een positief gevoel is een gevolg van een vervulde behoefte. Een negatief gevoel is een gevolg van een onvervulde behoefte. Maar vaak leggen mensen de verantwoordelijkheid van hun gevoelens neer bij de ander.

    • ‘jij stelt me teleur’ of ‘ik ben teleurgesteld in jou’ (vanuit de ouderrol)
    • ‘als je op die manier tegen me praat, voel ik me schuldig’
    • ‘het is door jouw eigen opstelling dat ik zo reageer’
    • ‘het irriteert me mateloos dat je er nu alweer over begint’
  • Oordelen over de ander

    • Een medewerker zei: ‘mijn baas is een chaoot’ (dit is een oordeel).
    • ‘hij is heel gemakzuchtig’ (oordeel)
    • ‘als ze zo doorgaat zoals ze nu bezig is, komt er niets van terecht’ (oordeel)
    • ‘op zich is hij wel aardig, maar hij is bijzonder eigengereid’ (oordeel)
    • ‘ik moet nog zien of hij het redt’ (ouderrol / oordeel)
    • ‘ja hoor, daar heb je hem ook weer’ (oordeel) 
  • Destructieve communicatiespiralen

    Communicatie vanuit de ouder- en kindrol is destructief. De ander zal zich snel aangevallen of bedreigd voelen en op dezelfde wijze reageren (ook vanuit de ouder- of kindrol). 

    ‘mijn baas is een chaoot’ waarop de leidinggevende zegt:

    • ja maar het loopt me ook finaal over de schoenen, als je kijkt wat ik allemaal moet doen dan begrijp je wel dat ik er niet aan toe kom om ordelijk en gestructureerd te werken (kindrol)
    • kijk maar eens naar jezelf, hoe jij je taken indeelt (ouderrol)

    ‘jij hebt me gekwetst’

    • oh, het spijt me dat jij je zo aangesproken hebt gevoeld, dat was niet mijn bedoeling (kindrol)
    • ja, je kwetst mij ook wel eens (ouderrol)

Training communicatie en gesprekstechnieken

Wil je een training communicatie en gesprekstechnieken volgen?

Communicatietraining

Testen, webinars en E-book

Bekijk onze webshop waar je tal van aanbiedingen treft zoals:

  • Webinar over persoonlijke communicatie
  • E-book over authentiek communiceren (in PDF)
  • Communicatietest

ebook communicatie

Webshop De Steven

Auteur

Dit artikel is geschreven door Jan Stevens.

Jan Stevens


Jezelf kwijtraken en jezelf hervinden

Bestel dit e-book (PDF) via de webshop! Titel: Jezelf kwijtraken & jezelf hervinden.

Ebook jezelf kwijtraken

Meer informatie

Webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaande!

Webinar burn-out

Schrijf je in voor de webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaand!

Meer informatie

Authentiek communiceren: dat kun je leren!

ebook communicatie

Je zendt wie je bent. Dat is authentiek communiceren. Dat betekent dat je communiceert zoals je van origine bent. Originaliteit dus en geen kopie of imitatie van anderen. Niet zoals de wereld om je heen verwacht dat het zou moeten. Maar gewoon: zoals jij bent!

Meer informatie

Onze nieuwsbrief

Ben jij leer- en nieuwsgierig? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!
Met jouw aanmelding ga je akkoord met onze privacyverklaring en het ontvangen van onze nieuwsbrief. Je kunt je natuurlijk op elk moment weer afmelden.

Telefonisch contact? Heb je vragen? Bel ons op 0528 23 60 30 en vraag naar Monique van Nuil.