Zelfsturing en ziekteverzuim
Dit artikel gaat over de relatie tussen zelfsturing en ziekteverzuim. Heeft zelfsturing een gunstig effect op lagere verzuimcijfers? Ik meen van wel! Het belangrijkste stuurmechanisme voor laag ziekteverzuim zit in de mate van autonomie en zelfsturing. Daar hoor je doorgaans het minst over. De andere vorm van zelfsturing gaat via zelfsturende en zelforganiserende teams. In dit artikel aandacht voor zelfsturing en verzuim in tweeërlei opzicht:
- Ziekteverzuim in zelfsturende teams
- Ziekteverzuim en individuele zelfsturing
Kan ziekteverzuim dalen door zelfsturing?
In organisatieland lijkt zelfsturing de heilige graal te zijn tegenwoordig. Succesverhalen te over. Maar zou zelfsturing ook invloed kunnen hebben op het verlagen van ziekteverzuim? Ik meen van wel. Mits je de juiste dingen doet! Om door middel van zelfsturing het ziekteverzuim te laten dalen, moet er wel het een en ander besproken en aangepakt worden. Doe je dit niet of niet goed, dan heeft zelfsturing zelfs een negatief effect op ziekteverzuim. Dan daalt het verzuim niet maar dan stijgt het zelfs. Het ziekteverzuim in een team of organisatie is daarmee een mooie graadmeter voor succesvolle of minder succesvolle implementatie van zelfsturing.
Training duurzame inzetbaarheid
Bekijk de mogelijkheden voor de training duurzame inzetbaarheid.
Training verzuim en inzetbaarheid
Bekijk de mogelijkheden voor de training verzuimmanagement.
Zelfsturende teams en ziekteverzuim
Een valkuil van zelfsturende teams is dat soms gedacht wordt dat de rol van leidinggevende nauwelijks meer nodig is (lees ook: leiderschap bij zelfsturende teams). We gaan immers als team samen alles regelen wat nodig is om het werk goed uit te voeren. Pas als we er niet meer uitkomen, kunnen we terugvallen op de leidinggevende. Als die leidinggevende goed getraind is in zelfsturing zal hij of zij als eerste de vraag stellen:
- Wat heb je er zelf al aan gedaan om eruit te komen?
- Wat heb je verder nodig?
Voor zelfsturende teams zijn dat topvragen.
Ziekmelding: bij wie dan in een zelfsturend team?
Maar wat nu als één van de collega’s in het zelfsturende team onverhoopt even ziek is en zich ziek moet melden? Door de tijdelijke afwezigheid van één van de medewerkers hoopt het werk zich op en moeten de gezonde collega’s harder gaan lopen om toch het werk op tijd af te krijgen. Wellicht is er enige speelruimte maar er zit een grens aan wat mensen aankunnen. Dan kan er zo’n moment ontstaan waarop je graag wilt terugvallen op de leidinggevende. Maar die gaat nu de beroemde zelfsturende vraag stellen: wat hebben jullie er zelf al aan gedaan?
Welke mogelijkheden heb je?
Heb je als zelfsturend team alle mogelijkheden al ingezet zoals taakvariatie, prioritering, tijdelijk meer werken? Naast alle mogelijkheden die je als zelfsturend team hebt (en dat zijn er best veel!) komt het er dan ook op aan om middelen ter beschikking te hebben. Bij uitval van een zieke collega zijn dat vooral financiële middelen om bijvoorbeeld vervanging te regelen. Het werk wat tijdelijk door ziekte van een collega aangepast moet worden is dus prima in een zelfsturend team te regelen (mits de voorwaarden: de middelen op orde zijn).
Wie doet de verzuimbegeleiding bij een zelfsturend team?
Bij een ziekmelding speelt echter nog iets anders dan het regelen van het werk. Er is ook nog zoiets als ziekteverzuimbegeleiding. Dan kan het lastig worden als je dat als zelfsturend team zelf gaat doen.
- Wie gaat de ziekmelding aannemen?
- Mag je wel of niet iets verwachten van die zieke collega?
- Wat als er in het team getwijfeld wordt over de ernst van de ziekmelding?
- Wat als de teamnorm (doorgaan tot je erbij neervalt!) afwijkt van de individuele norm van de zieke medewerker (als ik me ziek voel kan ik niet werken)?
- Wie gaat de verzuimgesprekken voeren?
Zelfsturing ontslaat een team niet om te voldoen aan de wet verbetering Poortwachter. De zelfsturing binnen het team bij ziekteverzuim van een collega ligt op het gebied van het opvullen van gaten die ontstaan. Voor de gezonde collega’s is het tonen van betrokkenheid en compassie bij de zieke collega voldoende (meer hoeft niet, minder mag niet). Verzuimgesprekken moeten echter wel gevoerd worden en vaak zijn dat niet de makkelijkste gesprekken. Moeten gevoerd worden, gezien vanuit de wetgeving maar zeker ook ten aanzien van verwachtingen over functioneren en terugkeer binnen het team. Wellicht toch nog een taak voor de leidinggevende?
Individuele zelfsturing en ziekteverzuim
Zelfsturende teams kunnen alleen goed draaien met zelfsturende medewerkers. Individuele zelfsturing is echter een vaardigheid die niet iedereen zomaar heeft. Vooral als mensen jarenlang aangestuurd zijn is voor sommigen de stap naar zelfsturing erg groot. Toch is hier veel winst te behalen op het gebied van verzuim en inzetbaarheid. Zelfsturing houdt namelijk niet op bij een ziekmelding (uiteraard is zelfsturing bij calamiteiten of acute opname in het ziekenhuis minder waarschijnlijk of zelfs uitgesloten).
Zelfsturing begint ook niet bij een ziekmelding. Zelfsturende medewerkers doen echter wel iets meer dan alleen een melding doorgeven op moment van ziekte. De in zelfsturing opgeleide medewerker en leidinggevende weten allang dat hij of zij niet meer moeten spreken over ziektes en behandelingen. Die gebruiken de zelfsturende vraag: wat heb je nodig en wat ga je er zelf aan doen? De zelfsturende medewerker kent deze vragen en geeft naast de ziekmelding uit zichzelf hier al informatie over. Voor de collega’s in het zelfsturende team zeer fijn om te weten.
Zelfregie begint bij indiensttreding
Van een zelfsturende medewerker wordt dus iets anders verwacht bij een ziekmelding. Maar zelfsturing begint al bij indiensttreding. Eigenlijk daarvoor al door het besluit om te solliciteren bij een organisatie waarvan je vermoedt dat de werkzaamheden die daar gedaan worden bij je passen, dat je daar werk kunt gaan doen waar je goed in bent, dat je je verder kunt ontwikkelen en hopelijk een team vindt waarin je je thuis voelt.
Werk wat bij je past, je kunnen ontwikkelen en een team waar je je thuis voelt zijn 3 behoeften in werk die in meer of mindere mate bij iedere werknemer spelen. In hoeverre voorzien wordt in deze individuele behoeften wordt mede bepaald door de vaardigheid van individuele zelfsturing en de mate van volwassenheid van het zelfsturende team. De hoogte van het ziekteverzuim geeft een goede indicatie.
Vaardigheid van zelfsturing
De vaardigheid van individuele zelfsturing moet wellicht eerst getraind worden. Het gaat er bij zelfsturing vooral om te weten wat je wel wilt en daarvoor gaan. Antwoord voor jezelf op een aantal onderwerpen is nodig:
- Weten welk werk echt bij je past
- Hoeveel vrijheid je wilt hebben in het uitvoeren van je werk
- Hoe belangrijk collega’s voor je zijn
- Hoe belangrijk ontwikkeling, presteren en meesterschap voor je zijn
- Of je vooral routinematig en veel hetzelfde soort werk wilt of juist veel variatie en steeds nieuwe uitdagingen
- Of je liever met mensen werkt of met dingen
- Of zorgvuldig, strak georganiseerd, nauwkeurig en bedachtzaam werk bij je past of zorgeloos en impulsief werk je beter ligt
Kortom, om jezelf te sturen moet je weten welke richting je uit wilt, je eigenschappen, je kwaliteiten, je waarden en overtuigingen kennen en bovenal de vaardigheid bezitten om werk en een organisatie te kiezen waar je je eigenschappen en kwaliteiten kunt aanbieden voor een mooie vergoeding.
Het ervaren van werkplezier, je prestaties en (negatief geformuleerd) je persoonlijke verzuimcijfer geeft aan hoe goed je daarin slaagt.
