home / persoonlijke ontwikkeling / hsp / verplichtingen

Verplichtingen: waarom je als hoogsenstief persoon een hekel hebt aan verplichte nummers?

Verplichtingen is iets wat hooggevoelige personen nogal vervelend vinden. Dat kan de verplichte receptie zijn, de verjaardag, de bruiloft of de visite. Of wat dacht je van verplichte nummers rond de kerstdagen, oudejaarsdag of nieuwjaarsdag.

Waarom voelen verplichtingen zo zwaar voor HSP-ers?

Als oorzaak noem ik een zekere weerstand tegen het woord ‘moeten’. Maar dat is het niet helemaal. Het gaat dieper dan alleen een allergie voor dat ene woord. Wat ik zie, is dat ‘moeten’ bij veel hoogsensitieve mensen direct raakt aan autonomie. Aan zelf kunnen bepalen. Aan ruimte ervaren om af te stemmen op jezelf. Zodra iets verplicht wordt, verdwijnt die ruimte.

Verplichtingen voelen al snel als beknot worden in je vrijheid. Niet omdat je geen rekening wilt houden met anderen, maar omdat jouw innerlijke regie wordt overgenomen. Er ligt iets vast. Er is geen speelruimte meer. En juist die speelruimte heb jij nodig om te kunnen voelen: kan ik dit aan, past dit nu, wat doet dit met mij?

Een veel belangrijkere oorzaak is dat verplichte bijeenkomsten meestal geen energie opleveren, maar energie kosten. Het gemiddelde contact tijdens dit soort momenten is vaak oppervlakkig. Smalltalk, sociale codes, beleefdheden. Voor veel HSP-ers voelt dat leeg. Niet omdat ze mensen niet interessant vinden, maar omdat er geen echte verbinding ontstaat.

Ik merk dat hoogsensitieve mensen juist energie krijgen van diepgang. Van één-op-één gesprekken. Van echt luisteren en echt gehoord worden. In een groepssetting met veel mensen is die ruimte er nauwelijks. Je schakelt voortdurend, past je aan, houdt rekening met iedereen. Dat vraagt veel, terwijl het weinig teruggeeft.

Daar komt nog iets bij. Tijdens verplichte bijeenkomsten sta je voortdurend ‘open’. Je vangt stemmingen op. Je voelt spanningen tussen mensen. Je merkt wie zich verveelt, wie zich inhoudt, wie zich ergert. Die informatie komt niet bewust binnen, maar wel lijfelijk en emotioneel. Je systeem registreert alles.

Dat maakt dat je na afloop vaak moe bent zonder precies te kunnen aanwijzen waarom. Het is niet één gesprek dat te veel was, maar de optelsom van indrukken. Geluiden, bewegingen, gesprekken, emoties en verwachtingen lopen door elkaar heen. Al die prikkels neem je mee.

Wat het extra zwaar maakt, is dat er meestal weinig ruimte is om tussentijds af te schakelen. Even alleen zijn. Even stil. Even ontprikkelen. Daardoor stapelt de spanning zich op. Tot het moment dat je weg wilt. Of moet weggaan om jezelf te beschermen.

Verplichtingen zijn voor jou dus niet zwaar omdat je zwak bent. Ze zijn zwaar omdat jouw systeem anders werkt. Fijner afgesteld. Gevoeliger. En dat vraagt om bewustzijn, niet om jezelf forceren.

Waarom heb je als HSP behoefte aan rust, ruimte en vrijheid?

Hooggevoelige mensen hebben onder andere weerstand tegen het ‘moeten’. Daarmee komt de rust, ruimte en vrijheid in gevaar die jou in de gelegenheid stelt alles te overdenken en je creativiteit naar boven te halen. Wanneer deze ruimte ingeperkt wordt, heb je wellicht snel een beklemmend gevoel. Het gevoel om te vluchten.

Waarom is zelfsturing zo belangrijk voor jou?

Zelf bepalen wat je wilt gaan doen, zelf bepalen wat je moet laten. Niet meer aan de verwachtingen van anderen te moeten voldoen. Niet meer in het keurslijf van deze maatschappij te hoeven zitten, je niet meer aan te hoeven passen aan het leven zoals anderen vinden dat het moet zijn. Het altijd maar moeten, moeten, moeten en nog eens moeten.

Wat kun je doen als verplichtingen je uitputten?

Niet altijd is er wat aan te doen. Jezelf onttrekken aan het sociale verkeer is niet altijd mogelijk of gewenst. En soms wil je dat ook niet. Daar gaat het niet om. Het heeft niets met willen te maken, maar vooral met kunnen. Wat je eraan kunt doen is dit:

• Zorgen dat je de regie houdt: wanneer ga je ergens naartoe en wanneer vertrek je? Zodra je afhankelijk wordt van anderen, ben je de regie kwijt. Bijvoorbeeld wanneer je met iemand meerijdt. 
• Houd het kort: zorg voor korte bezoeken en laat je niet leiden door wat anderen ervan vinden. Gewoon opstaan en weggaan.
• Neem na afloop tijd en ruimte om even af te blazen.
• Houd er rekening mee in je agenda. Wellicht is er een energieslag waarvan je weet dat het impact heeft. Zorg er dan voor dat je de volgende dag enige ruimte hebt in de agenda.

Waarom je je schuldig voelt als je eerder weggaat

Ik merk in mijn praktijk hoe vaak hoogsensitieve mensen zichzelf veroordelen op het moment dat ze willen vertrekken. Niet omdat ze niet meer kunnen, maar omdat ze zich schuldig voelen. Alsof weggaan betekent dat je faalt. Alsof je anderen tekortdoet of niet loyaal bent.

Ik vind dat een hardnekkig en pijnlijk mechanisme. Jij voelt haarfijn aan wat er speelt bij anderen. Je voelt de teleurstelling die misschien niet eens uitgesproken wordt. Je vangt zinnen op als: ‘Ga je nu al weg?’ of ‘Je bent er nog maar net.’ En voordat je het weet, ga je over je eigen grens heen.

Wat hier meespeelt, is loyaliteit. Veel hoogsensitieve mensen zijn van jongs af aan gewend zich aan te passen. Niet omdat ze dat zo graag willen, maar omdat het veiliger voelt. Je wilt niemand teleurstellen. Je wilt de sfeer goed houden. Je wilt niet degene zijn die ‘lastig’ is. Maar ondertussen betaal jij de prijs. Je lichaam geeft signalen af, je hoofd loopt vol en van binnen raak je uitgeput. 

Ik zie vaak dat deze schuld niet gaat over het moment zelf, maar over oude patronen. Over geleerd hebben dat jouw behoefte ondergeschikt is. Over het idee dat zorgen voor jezelf egoïstisch zou zijn. Terwijl het tegenovergestelde waar is. Eerder weggaan is geen afwijzing van de ander. Het is een erkenning van jezelf. Het is volwassen zelfzorg. En misschien nog wel belangrijker: het is eerlijker dan blijven terwijl je er eigenlijk al niet meer bent.

Onbegrip van de omgeving: hoe ga je ermee om?

Ik merk dat het onbegrip van de omgeving vaak zwaarder weegt dan de verplichting zelf. Niet het feestje, niet de verjaardag, maar de reacties eromheen. De verbaasde blikken. De opmerkingen. Het niet-snappen.

‘Ach, stel je niet zo aan.’ ‘Je kunt toch best even blijven.’ ‘Iedereen is moe, dat hoort erbij.’

Ik vind dat dit onbegrip diep kan raken. Zeker als het komt van mensen die dichtbij je staan. Familie. Vrienden. Collega’s. Mensen van wie je hoopt dat ze je zien en begrijpen. Maar dat niet doen.

Wat hier schuurt, is dat jouw innerlijke beleving onzichtbaar is voor de buitenwereld. Anderen zien een verjaardag. Jij ervaart een overvol systeem. Anderen zien gezelligheid. Jij voelt hoe je langzaam leegloopt. Dat verschil is moeilijk uit te leggen, en eerlijk gezegd: het hóéft ook niet altijd uitgelegd te worden.

Ik zie dat veel hoogsensitieve mensen zich gaan verdedigen. Uitleggen. Rechtvaardigen. Bewijzen dat ze echt niet aanstellen. Maar hoe meer je jezelf probeert uit te leggen, hoe groter soms de afstand wordt.

Wat helpend kan zijn, is accepteren dat niet iedereen jou zal begrijpen. Begrip vragen is iets anders dan toestemming vragen. Je hoeft geen draagvlak te creëren voor jouw grenzen. Ze zijn er al.

Het vraagt innerlijke stevigheid om bij jezelf te blijven terwijl een ander het niet snapt. Om te verdragen dat iemand teleurgesteld is, zonder dat jij jezelf daarvoor verantwoordelijk maakt. Dat is geen hardheid. Dat is volwassen zelfsturing.

Je hoeft niet harder te worden. Je hoeft alleen duidelijker te worden. Naar jezelf eerst. En van daaruit naar de ander.

Hoe blijf je bij jezelf zonder in verzet te gaan?

Ik noem dit geen tips, omdat het geen kunstjes zijn. Het gaat niet over wat je moet zeggen of hoe je het handig aanpakt. Het gaat over een innerlijke houding. Over hoe jij jezelf positioneert. En dat begint bij erkennen dat jouw beleving klopt. Ook als een ander die niet deelt. Ook als niemand in de kamer begrijpt wat er in jou gebeurt. Jij hoeft jouw innerlijke grens niet te bewijzen. Voelen is genoeg.

Vervolgens vraagt het dat je onderscheid maakt tussen verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Jij mag betrokken zijn bij anderen, zonder verantwoordelijk te worden voor hun gevoelens. Teleurstelling van de ander is vervelend, maar niet automatisch jouw schuld.

Wat ik vaak zie, is dat hoogsensitieve mensen te vroeg uitleggen. Nog voordat ze zelf innerlijk hebben gekozen. Dan wordt uitleg een vorm van twijfel. Terwijl duidelijkheid van binnen veel krachtiger is dan uitleg naar buiten.

Bij jezelf blijven betekent ook: verdragen dat het schuurt. Dat iemand het niet snapt. Dat er een stilte valt. Dat er iets onbeantwoord blijft. Dat is ongemakkelijk, maar het is geen teken dat je het verkeerd doet.

En misschien wel het belangrijkste: blijf niet langer aanwezig met je lijf als je innerlijk al vertrokken bent. Dat put uit, vervreemdt en maakt bitter. Eerlijk vertrekken is gezonder dan loyaal blijven ten koste van jezelf.

Dit is geen egoïsme. Dit is zelfrespect.

Veelgestelde vragen over verplichtingen en hoogsensitiviteit

Hierbij een aantal veelgestelde vragen:

Waarom heb ik zo’n hekel aan verplichtingen terwijl anderen er geen moeite mee lijken te hebben?

 Als hoogsensitief persoon verwerk je meer prikkels, emoties en signalen tegelijk. Wat voor een ander ‘gewoon gezellig’ is, kan voor jou energetisch leeglopend zijn. Dat verschil zit niet in karakter, maar in verwerking.

Is het normaal dat ik me uitgeput voel na sociale verplichtingen?

Ja, dat is heel herkenbaar. Verplichte bijeenkomsten leveren zelden echte verbinding op, terwijl ze wel veel energie vragen. Je staat aan, je vangt stemmingen op en je bent alert. Dat kost meer dan vaak zichtbaar is voor de buitenwereld.

Hoe leg ik aan anderen uit dat ik eerder weg moet zonder mezelf te verdedigen?

Ik vind dit een lastige, maar belangrijke vraag. Hoe minder jij innerlijk twijfelt aan je keuze, hoe minder uitleg nodig is. Vaak helpt het om het niet te groot te maken. Wil je hier dieper op ingaan, lees dan ook het artikel Maak van jouw verwachting niet mijn verplichting, waarin ik dit mechanisme verder uitdiep.

Wanneer wordt aanpassen ongezond voor mij?

Aanpassen wordt ongezond wanneer je structureel over je grenzen heen gaat en signalen van je lijf negeert. Als je merkt dat je steeds vaker leegloopt, prikkelbaar wordt of jezelf verliest, dan is dat geen zwakte maar een stopteken. In mijn werk zie ik hoe dit, als het te lang doorgaat, kan leiden tot uitputting of zelfs burn-out.

Hoe leer ik beter voelen wat ik wel en niet aankan?

Dat begint bij jezelf serieus nemen. Niet pas als je omvalt, maar eerder. Bewustwording van jouw willen, jouw grenzen en jouw energie is hierin essentieel. In het e-book Wanneer je jezelf ont-moet, wil je meer en moet je minder ga ik uitgebreid in op dit proces van ont-moeten en zelfregie.