home / carriere / loopbaan / persoonlijke drijfveren / normen

Jouw persoonlijke normen

Van wie heb je de normen meegekregen?

Normen krijg je in eerste instantie mee vanuit jouw opvoeding. Als kind heb je geleerd wat ‘goed’ of ‘kwaad’ is. Iedere ouder geeft zijn/haar eigen normen door aan het kind. Het maakt dus wel degelijk uit waar je bent opgegroeid en waar jouw wieg heeft gestaan. De omgeving waarin je bent grootgebracht speelden daarin een rol, zoals de school die je bezocht, de kerk of het geloof, de voetbalclub of de muziekles.

Normen zijn ook belangrijk. Ze zijn namelijk richtinggevend. Ze verstrekken je duidelijkheid over hoe je moet handelen, maar ook over hoe je niet moet handelen. Normen geven dus een veilig gevoel. Ze horen bij jouw comfortzone: je weet wat er van je wordt verwacht en je weet waar je aan toe bent.

Eigen grenzen: ga je er vaak overheen?

Jouw normen kunnen ervoor zorgen dat je regelmatig over eigen grenzen heen gaat. Het kan ervoor zorgen dat je jezelf overvraagt of dat je té veeleisend wordt voor jezelf. We duiden het met een voorbeeld: je vindt dat jouw huisje er netjes bij moet liggen, evenals de tuin. Je vindt dat jouw kinderen er altijd netjes bij moeten lopen. Je vindt dat je een representatieve auto moet hebben. Alles bij elkaar kost je dat een vermogen en geeft het je druk. Jij en jouw partner moeten een leven lang werken om dit arrangement in stand te houden.

Een ander voorbeeld: je vindt dat je moet werken, maar je moet er ook altijd voor jouw kinderen zijn. Bovendien moet je er goed uitzien, dus je moet ook naar de sportschool. Je vindt dat je jouw sociale contacten ook moet onderhouden. Zie je wat dit allemaal van jou vraagt?

Gevoelens

Wie zich niet aan eigen normen kan houden, krijgt gevoelens van schaamte, schuld, tekort schieten of falen. Je doet blijkbaar iets of je laat iets na wat tegen jouww eigen geschreven huishoudboekje ingaat. Het geeft je een rotgevoel wanneer je die email niet op tijd hebt beantwoord, wanneer je te laat reageert, wanneer je te weinig aandacht aan jouw vriendin hebt gegeven etc. Gevoelens kunnen dus iets zeggen over jouw normen.

> Lees ook mijn artikel over: het geweten.

Botsende normen

Normen kunnen een bron van stress veroorzaken.

• Je belooft iets aan een ander en je kunt het niet waarmaken.
• Een ander belooft je iets, maar maakt het niet waar.
• Je levert werk af wat niet aan jouw eigen norm voldoet.
• Een ander doet van alles voor jou, maar het voldoet niet aan jouw norm.
• Je krijgt onderlinge spanningen, omdat er verschillende normen zijn tussen joi en de ander.

Normen kunnen je ook spanningen en stress geven dus. We noemen twee voorbeelden:

• Stress omdat je niet aan jouw eigen norm voldoet

  • Je vindt dat je altijd op tijd moet komen, maar nu is er een dag waarop je dat niet lukt. Je voelt zich bezwaard omdat je te laat kwam.
  • Je vindt dat jouw huis altijd netjes moet zijn als er visite komt. Maar nu had je het zo druk en de visite stond onverwachts aan de bel. Je werd onzeker. Je ging je verontschuldigen en zei: ‘sorry dat het hier zo’n troep is’.
  • Je hebt jouw familie hulp toegezegd bij de verhuizing, maar door omstandigheden moet je verstek laten gaan. Het zit jou dwars. Je voelt je schuldig of je schaamt zich.

  Enerzijds zijn normen dus richtinggevend. Anderzijds kunnen ze je ook opbreken.

• Spanningen in relaties

  In relatie met de ander (zowel thuis op het werk) kunnen normen behoorlijk botsen. Sterker nog: je kunt jouw normen als de ware norm gaan zien. Normen kunnen dan heel wat botsingen veroorzaken.

  Wil je een voorbeeld? Je vindt dat het thuis altijd netjes moet zijn en jouw partner heeft daar heel andere opvattingen over. Op jouw werk vind je dat je eerst de klus moet klaren en daarna pas naar huis kunt terwijl jouw collega vindt dat hij/zij om 17.00 uur klaar is en daarmee basta. Dat kan dus botsen. Het is belangrijk in teams en organisaties om gezamenlijke teamnormen en teamwaarden te ontwikkelen.

Elkaar de maat nemen

Een valkuil in communicatie is om normatief te zijn voor de ander. Dat betekent dat je anderen de maat neemt. Normatief zijn betekent: de ander beoordelen of zelfs veroordelen op basis van jouw normen. Wie anderen voortdurend de maat neemt, zal betuttelend of belerend overkomen op anderen. Dat zal de relatie schaden.

Normen en waarden team en organisatie

Ieder teamlid binnen jouw organisatie heeft een pallet aan normen, waarden en dus overtuigingen bij zich. Om er meteen een overtuiging aan toe te voegen: ieder mens is eigenaar van zijn eigen normen- en waardenpatroon en ieder mens heeft recht op een eigen normen- en waardenpatroon.

• Een praktijkvoorbeeld van de waarde: oprechtheid

  Een team omschreef het als volgt:

  Wij zijn echt en oprecht. Dat betekent dat wij onze oprechte gevoelens durven tonen in alle situaties. Onze blijheid, onze boosheid, onze teleurstelling, ons enthousiasme. Maar WYSIWYG (what you see is what you get). We hebben een hekel aan diplomatie, opgesmukt gedoe, de zaken grootser voorstellen dan ze zijn. We houden niet van spelletjes, we hebben ze niet achter de ellebogen.
  
  We vinden het fijn als mensen ons in onze waarde laten en dat doen wij hun ook. Wanneer iemand boos op ons is, vinden we dat minder erg dan wanneer iemand zich niet uitspreekt. Dat typeert ons. En in die zin zijn we recht door zee! Ook bij echtheid hoort durf en moed. Je kunt ook afgewezen worden in je oprechtheid. Maar we worden liever afgewezen dan wanneer we onze échtheid tekort moeten doen.

  • Irritaties spreken we direct uit tegen diegene die het aangaat.
  • We praten met elkaar en niet over elkaar.
  • We spreken elkaar aan op gedrag en wachten niet tot de grote baas dat doet, maar we doen dat onderling als teamleden.
  • We geven ons gevoel terug aan klanten en collega’s.
     

• Welke normen horen bij de waarde oprechtheid?

  Het team in ons voorbeeld heeft er de volgende normen aan verbonden:

• Opgelegde normen en waarden

  In veel organisaties worden overtuigingen opgelegd. Papier is gewillig en geduldig. De meest voorkomende zijn: klantgericht, ondernemend, innovatief, integraal verantwoordelijk voor resultaten, vooruitstrevend, toonaangevend, continue verbetering, kwaliteit, open, communicatief, teamwerk, resultaatgericht, willen winnen, integer, altijd streven naar beter.

  Managers en leidinggevenden zijn er op zich wel achter dat het opleggen van overtuigingen niet werkt. Men beseft dat de omschrijving 'we zijn klantgericht of resultaatgericht' een leeg omhulsel is. Echter, de oplossing die men hiervoor bedacht heeft, blijkt niet te werken en dat is het omschrijven van overtuigingen op gedragsniveau.

• Overtuigingen op gedragsniveau

  Veel organisaties hebben normen en waarden omschreven op gedragsniveau. Onder klantgerichtheid verstaan wij dat de telefoon na maximaal 2x overgaan wordt opgenomen. Onder een loyale medewerker verstaan wij 'geen acht tot vijf uur mentaliteit' (overigens is dit een nieuwe overtuiging).
  
  En dus belden wij dat bedrijf om te zeggen dat wij een kandidaat hadden voor de vacature die in de krant stond, maar dat deze potentiële medewerker een vijf voor acht tot tien over vijf mentaliteit had.

• Einde committent en bezieling

  Wanneer overtuigingen op gedragsniveau opgelegd worden door het management verdwijnt de bezieling, commitment, betrokkenheid uit de organisatie. Men zal willen voldoen aan de gedragscriteria; maar het hart klopt er niet in.
  
  Het managen van overtuigingen vraagt een actieve betrokkenheid en inbreng van de teamleden. Als leidinggevende ben je niet de eigenaar van onze normen en waarden. Wij zijn de eigenaar van onze teamnormen en waarden. En wij is het team.