home / persoonlijke ontwikkeling / communicatie / weerstand / doodzwijgen

Doodzwijgen is ook een vorm van communicatie

Doodzwijgen is een wijze van communicatie die heel veel pijn kan doen. Het spreekwoord ‘spreken is zilver en zwijgen is goud’, gaat niet op voor de term doodzwijgen. In dit artikel ga ik in op de pijnlijke communicatievorm van iemand doodzwijgen.

Alice (32): ‘mijn broertje verongelukte en na de uitvaart werd er nooit weer over gepraat’

Ik denk aan Alice. Een aantal jaren geleden kwam ze bij mij voor een coachingssessie. Alice was in een diepe burn-out beland. En toen kwamen er emoties boven van vroeger. Ze was 7 jaar. En ze vertelde hoe haar broer van 12 jaar verongelukte, vlak voor de woning. Er was paniek, ontsteltenis, verwarring thuis. De dagen daarop was de verslagenheid enorm. Toen kwam de dag van de uitvaart. Ze zei: ‘en daarna is de naam van mijn broer nooit weer genoemd’. Ik vroeg: ‘mag ik de naam van jouw broer weten?’. Ze sprak zijn naam uit. En ze brak. De liefde voor haar broer trilde nog na in de ruimte en was verklonken in die ene naam.

Onvermogen

Nu die vraag: waarom werd haar broertje doodgezwegen? Alice zei: ‘ik denk dat ik het wel weet. Mijn moeder heeft met een schuldgevoel rondgelopen dat zijn weerga niet kent. Ze heeft zichzelf van alles verweten dat dit gebeurd is. Ze vindt dat ze onvoldoende heeft opgelet’.

Joop: ‘mijn broer pleegde zelfmoord’

Bij mij aan tafel zat Joop (49). Hij vertelde dat zijn broer 10 jaar geleden zelfmoord pleegde. Papa en mama hadden een bedrijf. Joop werkte in dat bedrijf en zijn broer ook. Het ging niet helemaal goed met de jongere broer. Dat wist iedereen wel. Er waren ook gesprekken met hem. En op een dag vond mama hem. Hij had zichzelf van het leven beroofd. Joop vertelde dat ze altijd trouw naar de kerk gingen. Maar opeens werden ze gemeden. Vanuit de kerk was er een oordeel over zelfdoding en dat werd pijnlijk genoeg ook nog gezegd. Papa en mama verlieten de kerk. Ze voelden zich niet gehoord en begrepen. En toen was het stil. Het gezin liet men links liggen. En zo zweeg men de zaak dood.

Taboe

Op zelfdoding zit een taboe. Dat is de tweede oorzaak van doodzwijgen. Dat is ongepast, dat hoort niet en dus doen we dat onderwerp in de smoorpot of doofpot.

Elaine: ‘mijn vader heeft gestolen’

Elaine (53) vertelde dat haar vader heeft gefraudeerd op het werk. Het blijkt dat hij 10 jaar lang geld achterovergedrukt heeft. Vader was boekhouder bij een groot concern. Op een dag kwam de recherche thuis en ze haalden vader op. Vader kreeg ontslag, de woning werd verkocht. Er kwamen financieel moeilijke jaren. En nu komt het: ‘en er werd nooit meer over gepraat’.

Schaamte

Op dit voorval zit het gevoel van schaamte. Dat is een mogelijk derde oorzaak van doodzwijgen. We schamen ons voor wat er is gebeurd. We hebben een vader die dingen heeft gedaan die niet door de beugel konden en daar schamen we ons voor. En daarom houden we onze mond. We zwijgen het voorval dood.

Uitgekotst

Ik denk ook even aan klokkenluider Henk. Henk was een ziener en doorzag veel. Hij legde vaak de vinger op de zere plek. En zo werd Henk klokkenluider binnen de organisatie waar hij werkte. Henk kreeg ontslag. Sterker nog: Henk kreeg onterecht ontslag. Hij belandde daarna in grote verwarring en teleurstelling. En dacht je dat die bevriende collega’s nog even langskwamen om te informeren hoe het met Henk ging? Echt niet! Ze hieven het glas en ze zongen ‘mijn naam is haas, ik weet van niks’. En al zingend werd Henk in de doofpot gedrukt.
Jaren en jaren later. Er werd fraude ontdekt in het bedrijf waar Henk werkte. Henk had het wel goed gezien. Maar ja. Het kwaad was al geschied. Hij voelde zich uitgekotst.  

De pijn van doodzwijgen

Doodzwijgen doet pijn. Dat zit al in hele kleine dingen. Alie verloor haar partner. En toen ze drie maand later naar de verjaardag van haar zus ging was er niemand die nog even stilstond bij wat er gebeurd is. Ze zei: ‘doen alsof het niet gebeurd is, is moeilijker dan er samen even bij stilstaan’.
Doodzwijgen doet pijn. Heel veel pijn. Je doet alsof iemand er niet is geweest, er niet meer is, geen bestaan heeft gehad of geen plek.

Ik citeer kort woorden van Kitty Kilian. Ze schrijft in haar boek: ‘Stijl’ iets wat mij enorm heeft geraakt.
“Tientallen brieven kregen we, toen onze oudste zoon overleed. Allemaal even lief”. Ze vertelt dat ze brieven kregen waarin stond: ‘woorden schieten te kort’.
En wat me raakte is dit. Kitty schrijft: ‘Als woorden ooit NIET tekortschieten, is het bij een condoleance’.

Doorbreek het zwijgen

Herken jij situaties waarin iemand wordt doodgezwegen? Doorbreek het! Vertel het! Zoals Alice de naam van haar overleden broer durfde te noemen. Het golfde door de ruimte. Er brak iets los. De tranen kwamen en heelden de rauwe wond.
Doorbreek de schaamte. Zoals de Hoogevener Frits Kappers een boek schreef over het NSB-verleden van zijn ouders. Een boek met als titel: ‘De schaduw van fout’.

Word je zelf doodgezwegen?

Merk je dat jijzelf wordt doodgezwegen? Dat doet heel veel pijn. Maar ook dan zeg ik: vertel jouw verhaal!