home / persoonlijke ontwikkeling / communicatie / luistervaardigheid / aanhoren

Aanhoren is wat anders dan luisteren

Je geeft de ander zodoende de gelegenheid om uitgebreid te praten en alles te zeggen of te vertellen wat hij/zij wil. Jij beïnvloedt het verhaal niet, je stuurt niet, je verdiept niet, je geeft geen wending, je licht niets uit. Je laat het geheel aan de ander.

Afwezig

In feite is het bij "aanhoren" helemaal niet duidelijk of je wel of niet tot je laat doordringen wat er gezegd wordt. Aanhoren is dus niet hetzelfde als horen. Als je een ander aanhoort zonder de moeite te nemen om ook echt te horen wat er gezegd wordt, dan:

• laat je de ander mooi praten maar je doet er niets mee
• laat je van je afglijden wat de ander zegt
• hou je jezelf erbuiten en blijf je buiten schot
• verbind je geen consequenties aan hetgeen de ander zegt
• schenk je geen aandacht aan de ander of aan hetgeen de ander vertelt

Op deze manier negeer je de ander min of meer. Je gaat het gesprek niet aan, maar dat zeg je niet hardop. Je bent er wel, maar je bent niet aanwezig bij de ander, dat wil zeggen: je wezen staat niet aan. Je sluit je af. Wat de ander je vertelt gaat je ene oor in en het andere weer uit, zoals dat wel wordt uitgedrukt. Het blijft niet hangen. Je hoort de ander niet.

Communicatie

Ik zei zojuist dat je bij aanhoren niet reageert op wat de ander zegt, maar strikt gesproken is dat niet helemaal waar. Je reageert alleen niet met woorden. En die non-verbale reactie laat duidelijk zien of je aanwezig of afwezig bent. Of je luistert naar de ander, of dat je de ander negeert. Bijvoorbeeld:

• Je maakt oogcontact
• Je wendt je naar de ander toe
• Waar je mee bezig was leg je aan de kant
• Je hebt een open houding
• Je gelaatsuitdrukking verandert met het verhaal mee
• Je schuift de ander misschien wel een doos tissues toe

of:

• Je maakt geen oogcontact
• Je kijkt niet op of om, of je kijkt juist weg
• Je wendt je lichaam van de ander af
• Je gaat door met waar je mee bezig was
• Je krijgt een frons op je gezicht
• Je houding is gespannen

Ik wil daar nog aan toevoegen: niet reageren is ook reageren. Als er iemand bij jouw tafel komt staan en begint te praten, en je geeft geen enkel teken dat je hem of haar hebt waargenomen, dan zeg je daar enorm veel mee. Of je moet wel stokdoof en stekeblind zijn. Dus zelfs als je probeert om niet te communiceren, communiceer je toch. En dan gaat het allemaal om lichaamstaal.

Afgesloten

Waarom hoor je de ander aan als je niet bereid bent om daadwerkelijk te luisteren? Dat heeft volgens mij veel kanten. Misschien heb je geleerd dat het onbeleefd is om duidelijk te maken dat je geen praatpaal bent. Je bent niet in de stemming, je hebt het druk met iets anders, je bent niet geïnteresseerd in het onderwerp of in de persoon, maar ja… Of je bent onzeker, je voelt je onveilig, je positie is ondergeschikt of onduidelijk, dus tsja…

Diep van binnen heb je er geen trek in, maar toch laat je je als praatpaal gebruiken. Daar kunnen allerlei behoeften, gevoelens, normen en waarden achter zitten, zoals bijvoorbeeld:

• Je wilt de ander niet voor het hoofd stoten
• Je wilt het de ander naar de zin maken
• Je wilt het wel gezellig houden
• Je voelt je klemgezet
• Je durft niet voor jezelf op te komen
• Je wilt je niet laten kennen
• Je bent bang om de relatie met de ander te beschadigen
• Je wilt meegaand, vriendelijk en toegankelijk overkomen
• Je wilt de ander niet het gevoel geven afgewezen te worden
• Je bent bang om de ander te kwetsen
• Je bent bang om het terug te krijgen en zelf gekwetst te worden

Dit kan heel diep gaan. En wellicht ben je je van dit soort overwegingen lang niet altijd bewust, maar ze spelen wel degelijk een grote rol in de manier waarop je met anderen omgaat. Wat je meestal wel merkt is dat zo'n situatie negatieve gevoelens bij je oproept. En die wijzen op een behoefte waar op dat moment niet aan wordt voldaan.

Merk je dat je je regelmatig ongewild als praatpaal laat gebruiken en wil je daar anders mee leren omgaan? Daar kunnen wij je bij helpen.

Aanwezig

Een vorm van luisterend aanhoren die ik hier voor de volledigheid wil noemen, komt voor in situaties waarbij jij van de ander iets wilt leren. Dat kan op school of in een opleiding zijn, of wanneer bijvoorbeeld een meer ervaren collega, of een expert op een bepaald gebied, kennis met je deelt. Hierbij draait het om kennisoverdracht, en niet om de relatie met de ander.

Waar ik vooral op doel is het luisterend aanhoren waarbij er wederzijds contact is tussen jou en de ander. Je hebt de situatie ingeschat, en je sluit aan bij de behoefte van de ander om zijn/haar verhaal te vertellen. Je hebt aangevoeld en begrepen dat er geen actieve inbreng van jou nodig is op dat moment. Toch gebeurt er iets in de relatie tussen jou en de ander. Door de ander tijd en ruimte te geven om te zeggen wat die vertellen wil en door daarbij welwillend en belangstellend aanwezig te zijn, creëer je een veilige omgeving waarin de ander zich gehoord en gezien voelt. Daarmee help je de ander:

• stoom af te blazen
• gedachten en emoties al pratend op een rijtje te krijgen
• de draad van eigen gedachten van begin tot eind af te spinnen
• woorden te geven aan een gebeurtenis of innerlijk proces
• al pratend te ontdekken waar het om gaat
• grenzen te verkennen
• nieuwe inzichten op te doen vanuit eigen gedachten en gevoelens

Door alleen maar aanwezig te zijn en de ander het verhaal te laten doen, gun je de ander zijn of haar eigen ontdekkingstocht. Dat kan bijzonder heilzaam zijn.