Plichtsbesef of plichtsgevoel: waarde of norm?
Plichtsbesef of plichtsgevoel kan zowel een waarde of norm zijn. Dit artikel gaat over een hoog plichtsbesef, maar ook over mensen met weinig plichtsgevoel. Wat voor gevolgen heeft een plichtsgevoel in ons dagelijks leven?
Wat betekent plichtsgetrouw?
Wat voor kenmerken horen bij plichtsgevoel? We noemen er een paar. Iemand die plichtsgetrouw is:
- Komt nauwgezet zijn verplichtingen na.
- Is consciëntieus en gewetensvol.
- Heeft een hoog verantwoordelijkheidsgevoel wanneer het gaat over zaken die ‘moeten’ gebeuren.
- Voelt zich verplicht om taken naar behoren uit te voeren.
- zal niet verzuimen om uit te voeren wat gedaan moet worden.
- Heeft gevoel voor hoe het hoort en wat de norm is.
- Is trouw en loyaal om zijn verplichtingen na te komen.
- Ziet het als een morele plicht om aangegane overeenkomsten uit te voeren en afspraken na te komen.
- Heeft een hoog verantwoordelijkheidsbesef.
- voelt zich schuldig wanneer verplichtingen niet nagekomen kunnen worden.
- Vaak een harde werker.
Plichtsgetrouw: norm of waarde?
Plichtsgevoel kan een norm zijn, maar ook een kernwaarde. Normen vertellen wat je moet of wat je niet mag. Het zou voor de hand liggen om plichtsgetrouwheid daaronder te rubriceren. Plicht gaat ook vooral over wat moet. Een verplichting is immers niet vrijblijvend en kan van buitenaf opgelegd zijn.
Plichtsbesef kan ook een waarde zijn. Een persoonlijke waarde is wat je belangrijk vindt en wellicht is plichtsgevoel zo’n waarde. Iedere waarde kent in feite ook plichten. Een belangrijke waarde kan zijn: vrijheid, vrijheid van meningsuiting. Dat gaat alleen lukken wanneer we de morele plicht kennen om de mening van anderen te respecteren.
Mensen met weinig plichtsgevoel
Mensen met weinig plichtsgevoel dartelen wellicht door het leven, maar een gebrek aan discipline, morele trouw, doorzettingsvermogen kan er voor zorgen dat het op de werkvloer niet zover zullen schoppen.
Extreem sterk of hoog plichtsbesef
Mensen met een extreem sterk of hoog plichtsbesef worden geregeerd door wat ze ‘moeten’. Een te hoog plichtsbesef kan je opbreken. Wat voor gedrag hoort bij een (té) hoog plichtsgevoel?
- Perfectionisme: alles moet goed.
- Altijd ‘wat moet’ voor laten gaan op ‘genieten en wat mag’.
- Verplichtingen ten koste van jezelf laten gaan.
- In de valkuil terecht komen van doorzettingsvermogen namelijk niet weer kunnen stoppen.
- Van alles moeten van zichzelf: te hoge verwachtingen van zichzelf.
- Te veeleisend.
- Naast het werk ook nog tal van sociale verplichtingen op je nemen.
- Hardnekkig doorgaan op de ingeslagen weg.
- Zich extreem verantwoordelijk voelen.
- Altijd je best doen en je tot het uiterste inzetten.
- Studie, werk of andere plichtplegingen belangrijker vinden dan rust, ontspanning en gezondheid.
Mensen met een hoog plichtsgevoel voelen zich enorm vervelend wanneer ze verplichtingen niet kunnen nakomen. Het leidt tot talloze negatieve gevoelens:
- Onmacht en machteloosheid.
- Schuldgevoel (ik heb gefaald of ik voldoe niet).
- Schaamte jegens andere mensen omdat ze niet voldoen aan de verplichting.
Opgebrand en burnout
We hebben plichtsbesef zelfs als één van de persoonskenmerken van de burn-out benoemd. Je kunt er compleet opgebrand van raken; vooral in combinatie met over-betrokkenheid, perfectionisme en een te groot verantwoordelijkheidsbesef.
- We zien dit veel in sleutelposities zoals bij leidinggevenden, artsen, verplegend personeel, leraren of politici. Hard werken, stug doorgaan, niet opgeven en discipline maakt dat plichtsbesef kan leiden tot uitputting. Zeker in combinatie met een behoorlijk portie verantwoordelijkheidsbesef.
- Dit komt ook voor wanneer plichtsbesef is ingegeven door idealisme (soms fanatisme), vanuit leefregels, religie etc. Het schuldgevoel bij het verzaken van plichten krijgt dan nog een extra dimensie en dat kan nog meer reden zijn om jezelf extreem veel druk op te leggen.
Voor de helderheid: niemand wordt burnout op één eigenschap. Vaak is er een combinatie.
Training en coaching: leerdoelen
Plichtsbesef en het omgaan met plichtsgetrouwheid kan een onderwerp zijn bij training en coaching. Wat dacht je van leerdoelen als:
- Waarom heb ik zulke hardnekkige overtuigingen?
- Waarom moet ik zoveel van mezelf?
- Waarom heb ik zoveel zelfverplichtingen?
- Waarom kan ik niet zonder schuldgevoel genieten?
Je verplicht voelen
Is plichtsbesef hetzelfde als verantwoordelijkheidsbesef? Nee, dat is niet geheel hetzelfde.
Je kunt je ook verantwoordelijk voelen voor iets wat je niet verplicht bent om te doen. Verantwoordelijkheidsbesef komt van binnen uit. Wanner je je verplicht voelt om iets te doen of na te laten, dan lijkt het weer bijzonder op verantwoordelijkheidsbesef. Je kunt je ook verplicht voelen om iets te doen terwijl niemand gezegd heeft dat dit een verplichting is. Je legt het jezelf op.
Je kunt je verplicht voelen:
- Om toch naar die verjaardag te gaan van jouw nicht, terwijl je er totaal geen zin in hebt.
- Om jouw tante een kaart te sturen met kerst (je moet toch wel een keer iets van je laten horen).
- Om jouw sociale verplichtingen na te komen (we moeten toch een keer bij die mensen op bezoek).
- Om jouw morele verplichtingen na te komen (we moeten toch eens een bedrag overmaken voor dat goede doel of we zijn moreel verplicht om die mensen financieel voort te helpen).
Wat zijn jouw persoonlijke waarden?
Wat zijn jouw persoonlijke waarden? Wat betekent dat voor jouw loopbaan?
Carrière en werk
Training en coaching gericht op carrière en werk o.a. loopbaancoaching.
