home / persoonlijke ontwikkeling / life coaching / systemisch coachen

Systemisch coachen

Systemisch coachen wint aan populariteit. Deze methode verdient inmiddels ook wetenschappelijke erkenning. Een goed voorbeeld van een systemische aanpak om patronen te doorbreken is de familieopstelling. Daarnaast kan systemisch coachen ook in teams en organisaties helpen bij het doorbreken van vastgeroeste patronen.

Systemisch coachen gaat ervan uit dat jij geen losstaand individu bent, maar dat je altijd in relatie staat tot anderen om jou heen. Dat kunnen goede relaties zijn of slechte, maar in elk geval zijn er relaties. De groep heeft invloed op jou, en jij hebt invloed op de groep. Om patronen te doorbreken is het dus belangrijk om niet alleen naar jouw eigen vraagstuk te kijken, maar ook om inzicht te ontwikkelen in de wijze waarop patronen binnen het systeem in stand zijn gehouden.
Je meest basale en oorspronkelijke systeem is je familie. Een groot deel van je overtuigingen, gedragspatronen, copingmechanismen en overlevingsstrategieën vinden hun oorsprong in jouw ervaringen binnen je familie. Daarom wordt bij systemisch coachen je familie vaak centraal gezet.

Voor wie?

Wanneer kan een systemisch coach jou helpen? Ik noem wat voorbeelden:

• Je voelt je vaak onzeker en je hebt een laag zelfbeeld.
• Je ervaart steeds dezelfde conflicten in relaties.
• Je hebt moeite met het stellen van grenzen.
• Je voelt je verantwoordelijk voor de problemen van anderen.
• Je hebt een diepgeworteld gevoel van schuld of schaamte.
• Je ervaart stress of burn-outklachten zonder duidelijke oorzaak.
• Je hebt moeite om beslissingen te nemen of voelt je vaak verlamd door twijfel.
• Je hebt het gevoel dat je niet echt jezelf kunt zijn.
• Je ervaart een onverklaarbare angst of onrust.
• Je voelt je vaak buitengesloten of niet gezien.
• Je hebt moeite met het aangaan van langdurige relaties.
• Je voelt je vaak leeg of zonder doel.
• Je hebt het gevoel altijd te moeten presteren om geaccepteerd te worden.
• Je ervaart steeds terugkerende gevoelens van verdriet of melancholie.
• Je hebt het idee dat je vastzit in oude patronen die je niet kunt doorbreken.
• Je voelt een sterke innerlijke weerstand tegen verandering.
• Je hebt vaak onverklaarbare lichamelijke klachten of spanningen.
• Je voelt je vaak machteloos of slachtoffer van de situatie.
• Je ervaart moeite met vertrouwen in anderen.
• Je hebt het gevoel dat je niet echt verbonden bent met je familie of je omgeving.

Dat ligt toch aan jezelf?

Ja, zeg je, maar die hele lijst die je hiervoor beschrijft: dat ligt toch echt aan jezelf? Je moet toch aan jezelf werken? Dat klopt. Maar jij was en bent ook onderdeel van een systeem: jouw leefomgeving, gezin, familie, vriendengroep, werk, organisatie of teams. Dus ja, je kunt van alles bij jezelf zoeken, maar er kunnen ook patronen en dan vooral verstoringen vanuit het systeem zijn waardoor je op een bepaalde manier reageert of getriggerd wordt.

Verstoring in het systeem: oorzaken?

Verstoringen in systemen ontstaan wanneer:

• Er geen goed afscheid wordt genomen van personen of situaties.
• Er een zondebok wordt aangewezen die buitengesloten wordt.
• Conflicten en geschillen onuitgesproken blijven.
• Bepaalde gebeurtenissen worden verdrongen of genegeerd.
• Emoties en gevoelens worden onderdrukt of weggestopt.
• Er sprake is van onuitgesproken verwachtingen of misverstanden.
• Familiegeheimen of onwaarheden in stand worden gehouden.
• Verantwoordelijkheden niet eerlijk worden verdeeld.
• Mensen zich niet gehoord of gezien voelen binnen het systeem.
• Loyaliteitsconflicten ontstaan tussen verschillende groepsleden.
• Er niet open wordt gecommuniceerd over belangrijke onderwerpen.
• Er sprake is van onopgeloste trauma’s of pijn uit het verleden.
• Er iemand wordt doodgezwegen binnen de familie of binnen het systeem.
• Er bepaalde taboes zijn waardoor we niet eerlijk en openhartig kunnen zijn.
• We gezamenlijk aan pijnvermijding doen en niet eerlijk bepaalde situaties onder ogen durven zien.

Deze verstoringen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren en zorgen voor wrijving in het systeem.

Voorbeelden?

Ik noem wat voorbeelden:

• Karel vertrok naar Argentinië toen hij 17 jaar was. Hij had maar één wens: hoe kom ik hier zo gauw mogelijk vandaan? Op school voelde hij zich niet thuis en in de familie voelde hij zich niet gezien. Karel liet nooit weer iets van zich horen. Vader en moeder vonden dit heel erg, maar ze spraken er nooit over. Ze schaamden zich, voelden zich schuldig, maar waren ook boos op Karel. En hoewel ze vier kinderen hadden, deden ze het voorkomen alsof het er drie waren. Karel werd doodgezwegen. Zijn zusje Katja kwam er mee in de problemen. Karel hoort in het systeem en bepaalt daarmee ook de identiteit van de anderen in het systeem, zoals van zusje Katja. Toen Karel zomaar verdween en zij geen afscheid had kunnen nemen, klopte het systeem niet meer. Ze voelde dat ze tekortschoot en betrok alles altijd op zichzelf. Voel je nu wat ik bedoel? Dit is het hoofdstuk: onvoltooid afscheid.
• Lars groeide op in een gezin waarin zijn vader Theo een alcoholverslaving had. Theo was vaak afwezig, zowel fysiek als emotioneel, door zijn drankprobleem. Lars’ moeder Sophie worstelde om de situatie te beheren, maar sprak nooit openlijk over de problemen die de verslaving met zich meebracht. Ze probeerde de façade van een normaal gezinsleven te behouden, ondanks de chaos thuis. Voor Lars had dit grote gevolgen. De constante aanwezigheid van alcohol leidde tot onbetrouwbaarheid en onveiligheid in zijn thuissituatie. Theo’s onberekenbare gedrag en emotionele afstand creëerden een constante staat van spanning en onzekerheid voor Lars. Hij voelde zich vaak verantwoordelijk voor het welzijn van zijn moeder en jongere zus Sara en nam onterecht de schuld van de problemen binnen het gezin op zich. Daarnaast was er een sfeer van geheimhouding en ontkenning binnen het gezin. Lars leerde zijn eigen gevoelens te onderdrukken en emoties te verbergen om conflicten te vermijden. Hij vond het moeilijk om gezonde grenzen te stellen en ontwikkelde een patroon van pleasen en overcompensatie in zijn relaties. Voel je nu wat ik bedoel? De alcoholverslaving van Theo en de manier waarop de familie de problemen vermeed, creëerden een schadelijk patroon dat Lars’ emotionele welzijn en relaties op lange termijn beïnvloedde. Het gebrek aan openheid en de constante stress door de alcoholproblemen zorgden voor diepe en blijvende effecten op zijn zelfbeeld en functioneren.

Wat is een gezond systeem?

Kenmerken van een gezond systeem:

• Je ervaart een natuurlijke flow en energie stroomt moeiteloos door het systeem.
• Activiteiten verlopen soepel en efficiënt.
• De beoogde doelen worden gehaald en er is vooruitgang.
• Er is een sterke samenwerking tussen leden of onderdelen van het systeem.
• Er is open en duidelijke communicatie binnen het systeem.
• Mensen voelen zich tevreden en gelukkig binnen het systeem.
• Het systeem kan goed omgaan met veranderingen en uitdagingen zonder uit balans te raken.
• Er zijn positieve en ondersteunende relaties tussen de leden van het systeem.
• De productiviteit en prestaties zijn hoog en consistent.
• Er is wederzijds vertrouwen en respect.
• Het systeem heeft een duidelijke richting en visie die door iedereen wordt gedeeld.
• Verwachtingen en doelen zijn haalbaar en realistisch.
• Het systeem kan problemen snel en effectief oplossen.
• Er is een gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij het succes van het systeem.

Wat zijn de voorwaarden van een systeem?

In elke groep, dus in elk systeem waar je deel van uitmaakt, is evenwicht het belangrijkste doel. Een systeem werkt goed als de delen elkaar beïnvloeden. Belangrijk is dat er een goede balans is tussen geven en ontvangen maar ook dat het zichzelf regelt. Ook is het belangrijk dat er een duidelijk doel is en dat duidelijk is wie erbij hoort.
Iedereen moet op de juiste plek zijn en iedereen hoort erbij.

Wat is systemisch kijken?

Systemisch kijken betekent het bekijken van een situatie, probleem of vraagstuk vanuit het bredere geheel waartoe het behoort. In plaats van alleen te focussen op individuele onderdelen of losse feiten, richt systemisch kijken zich op de relaties en dynamieken tussen die onderdelen. Het doel is om te begrijpen hoe de verschillende elementen van een systeem met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden. Bij systemisch kijken wordt er rekening gehouden met:

• Verbindingen en relaties
• Onderlinge afhankelijkheid
• Patronen en dynamieken
• Context en achtergrond

Wat is het resultaat van systemisch werken?

Dat wat buiten beeld is geweest, wordt door de interventie onder de aandacht gebracht. Het wordt gezien en erkend, waardoor patronen worden doorbroken en problemen opgelost. Er ontstaat nieuwe energie.