Verborgen narcisme: het masker dat je niet ziet
Heb jij ooit het gevoel gehad dat er iets niet klopte in je relatie, maar je kon je vinger er niet op leggen? Dat je leegliep, je klein voelde, verward raakte, zonder dat er ooit hard geschreeuwd werd of duidelijke agressie zichtbaar was? Dan is het goed mogelijk dat je te maken had met verborgen narcisme.
Wat is narcisme?
Narcisme is geen simpel etiket, maar een gedragspatroon dat diep kan ingrijpen in relaties. Waar openlijke narcisten zich vaak luidruchtig en dominant profileren, kiezen verborgen narcisten een veel subtielere route. Wil je meer weten over de werkwijze van een narcist?
Wat is verborgen narcisme?
Verborgen narcisme – ook wel covert narcisme genoemd – is een vorm van narcistisch gedrag die niet direct opvalt. Je hebt niet te maken met iemand die zich groots en meeslepend profileert. Integendeel: de ander lijkt juist bescheiden, slachtofferachtig, hulpeloos. Maar achter dat masker gaat een diepe behoefte aan bewondering, controle en aandacht schuil.
Kenmerken
Ik noem wat kenmerken van de verborgen narcist:
- Ze laten zich zelden echt kennen en houden hun ware aard zorgvuldig verborgen.
- Ze vertonen vaak passief-agressief gedrag, bijvoorbeeld door steken onder water of vage verwijten.
- Ze zijn wispelturig en onvoorspelbaar in hun gedrag.
- Ze kunnen zich wekenlang stilhouden of volledig terugtrekken.
- Ze gebruiken stiltes als machtsmiddel om controle uit te oefenen.
- Ze wekken doelbewust medelijden op om jouw aandacht vast te houden.
- Ze trekken je aandacht met slachtoffergedrag en emotionele manipulatie.
- Ze weten precies hoe ze schuldgevoel kunnen oproepen, vaak door subtiele opmerkingen of een gekwetste houding.
- Ze maken gebruik van morele chantage, bijvoorbeeld door te suggereren dat jij hun enige houvast bent.
- Ze spiegelen jouw emoties, maar zonder ze werkelijk te voelen, om je aan zich te binden.
Verschillen verborgen narcisme en niet-verborgen narcisme
Er zijn duidelijke verschillen tussen de openlijke (klassieke) narcist en de verborgen narcist. De openlijke narcist is vaak dominant, aanwezig, zoekt bewondering en status. Hij of zij laat zich zien, claimt ruimte, manipuleert zichtbaar. Denk aan mensen die altijd het hoogste woord voeren, zichzelf voortdurend op de borst kloppen, of graag in het middelpunt van de belangstelling staan.
De verborgen narcist daarentegen is subtieler. Die verschuilt zich juist achter bescheidenheid of slachtofferschap. Het gedrag is indirect: via stiltes, passieve agressie of morele chantage. Maar de uitwerking is niet minder schrijnend.
Waar een openlijke narcist je overschreeuwt en domineert, houdt de verborgen narcist je klein door stiltes, twijfels en morele druk. In beide gevallen draait het om controle, macht en het ontlopen van verantwoordelijkheid – alleen het toneelstuk ziet er anders uit.
Waarom trekt een narcist op jou aan?
Deze vraag leeft bij veel mensen die keer op keer in een destructieve relatie belanden. Het voelt soms alsof narcisten jou feilloos weten te vinden. Alsof je een magneet bent voor precies dat type mens dat je leegzuigt.
En nee – het betekent niet dat er iets mis is met jou. Maar het is wél zinvol om stil te staan bij je eigen patronen. Want als jij steeds opnieuw in dezelfde dynamiek terechtkomt, kan het helpen om te kijken: wat maakt dat ik hier vatbaar voor ben?
Misschien ben je iemand die sterk gericht is op harmonie. Je wilt zorgen. Je pleast. Je probeert ruzies te vermijden. Je bent loyaal, zelfs als het jou uitput. En ergens hoop je dat het ooit beter wordt – dat de ander zal veranderen, bijdraaien, groeien. Dat zijn stuk voor stuk mooie eigenschappen. Maar juist in de buurt van een narcist worden ze een valkuil. Want hoe meer jij geeft, hoe meer de ander neemt. En voor je het weet, ben jij jezelf kwijt.
Ik gebruik vaak de metafoor van een strooppot die open op tafel staat. Als jij je strooppot – jouw warmte, trouw, empathie – onbeperkt openzet, dan komen er vliegen op af. Je hoeft niet te veranderen wie je bent. Maar misschien is het tijd om het deksel te leren hanteren.
De les is dus niet: ‘Het ligt aan jou’. Maar ook niet: ‘Het ligt alleen aan de ander’. Het is: waar kan ik mezelf beter beschermen? Waar mag ik alert zijn op mijn behoefte aan bevestiging? En hoe leer ik onderscheid maken tussen mensen die oprecht zijn en mensen die misbruik maken van mijn goedheid? Nadenken over je eigen rol is geen zelfverwijt, maar een vorm van zelfzorg. Lees er meer over op: Waarom trekt een narcist op mij aan?
Hoe herken je verborgen narcisme?
Verborgen narcisme kan je besluipen als een wolf in schaapskleren. Je hebt het vaak niet door. Het gaat niet om zichtbare agressie of duidelijke manipulatie. Integendeel: het is subtiel, onderhuids en verwarrend. Juist daarom kun je lang twijfelen aan jezelf. Je hoeft jezelf niets te verwijten: het zijn meesters in het verhullen van hun werkelijke aard.
Sommige kenmerken van verborgen narcisme:
- Slachtofferrol. De ander is altijd het slachtoffer van onrecht, omstandigheden of jouw gedrag.
- Lage emotionele beschikbaarheid. Je krijgt geen contact, gesprekken blijven oppervlakkig of worden ontwijkend.
- Passief-agressief gedrag. Stiltes, steken onder water, vage verwijten.
- Gaslighting. Jij gaat twijfelen aan jezelf, aan je herinneringen, je gevoel, je waarheid.
- Wisselend gedrag. De ene keer aardig en voorkomend, de andere keer koud of afwezig.
Wat verborgen narcisten gemeen hebben, is dat je langzaam maar zeker de grip op jezelf verliest. Je past je aan. Je houdt rekening. Je loopt op eieren. Je probeert te begrijpen. En voor je het weet ben je de verbinding met jezelf kwijt. Het is een glijdende schaal.
Lees ook: gaslighting: hoe werkt het?
Heeft een narcist zelfreflectie?
Vaak niet. In elk geval niet in de zin zoals jij dat misschien gewend bent. Zelfreflectie vraagt openheid, kwetsbaarheid en verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag. En juist daar wringt het bij narcisme. Want dan moeten ze erkennen dat hun gedrag invloed heeft op een ander. En dat past niet in het plaatje van zelfverheerlijking of slachtofferschap.
Een narcist draait liever de rollen om. Als jij iets zegt over het gedrag, dan ben jij te gevoelig. Of te kritisch. Of je hebt het niet goed gezien. De aandacht moet weg bij hun gedrag en terug naar jouw tekortkomingen. Zo houden ze zichzelf uit de wind.
Verwacht dus geen echt zelfinzicht of berouw. En als het er wel lijkt te zijn, wees alert: het kan een nieuwe strategie zijn om jou weer te winnen of onder controle te houden.
Meer hierover lees je op: Heeft een narcist zelfreflectie?
De verbloemende werkwijze van een narcist
Een verborgen narcist doet zich vaak anders voor dan hij of zij werkelijk is. De buitenwereld ziet een charmant persoon, een betrokken collega of zorgzame partner. Iemand die sociaal vaardig lijkt, luisterend oor biedt, zich zelfs dienstbaar opstelt.
Maar achter gesloten deuren speelt zich een heel ander verhaal af. Daar word je langzaam afgebroken. Daar krijg jij de schuld. Daar verandert empathie in manipulatie. Wat eerst invoelend leek, blijkt berekenend. Wat eerst kwetsbaar leek, blijkt strategisch.
Het is deze dubbelheid die zoveel verwarring oproept. Je hebt geen bewijs. Er is geen schreeuw, geen klap, geen driftbui. Maar je voelt je klein, onzeker en steeds meer jezelf kwijt.
Daar lees je meer over op: De verbloemende werkwijze van een narcist.
De impact op jou
Leven met een verborgen narcist vreet aan je energie. Het is alsof je voortdurend op eieren loopt. Je voelt dat je aan het lijntje wordt gehouden. Er is verwarring, schuld, uitputting. Vaak hoor ik mensen zeggen: “Ik voelde me gek. Alsof het aan mij lag.”
En dat is precies de kracht van deze vorm van narcisme: het is niet zichtbaar voor de buitenwereld, maar voor degene die erin gevangen zit is het verstikkend.
José verwoordt het treffend: “Ik zag dat hij zich altijd belangrijker maakte dan hij was. Altijd periodes van stiltes, passief-agressief gedrag, slachtoffergedrag. Ik wist jaren dat er iets niet klopte. Nu weet ik dat ik het niet hoef op te lossen. Hij gaat niet veranderen.”
Wat kun je doen?
De eerste stap is erkennen dat er iets niet klopt. Je gevoel serieus nemen. Grenzen stellen. Afstand nemen. En soms: het contact verbreken. Niet uit wrok, maar uit zelfzorg. Want zolang jij blijft investeren in iets wat jou alleen maar leegzuigt, verlies je jezelf.
Heb je kinderen samen? Dan is het extra ingewikkeld. Overweeg dan begeleiding, zodat je leert omgaan met parallel ouderschap en jouw grenzen daarin kunt bewaken.
Het loslaten van een narcistische partner
Het loslaten van een narcist is geen gewone breuk. Het is geen kwestie van 'het uitmaken' en weer verder gaan. Je laat niet alleen een persoon los, maar ook een illusie. De hoop dat het ooit beter zou worden. De verwachting dat jouw liefde of geduld genoeg zou zijn om verandering te brengen.
Dat maakt het extra moeilijk. Want zelfs als je rationeel weet dat het niet goed zit, blijf je emotioneel vaak gebonden. Door schuldgevoel. Door angst. Door de verwarring die narcistisch gedrag met zich meebrengt. Je voelt je verantwoordelijk, je twijfelt of je het verkeerd ziet, je vraagt je af of je te hard bent. En ondertussen blijf jij geven, hopen, uitleggen, vechten.
Loslaten begint met erkennen wat er werkelijk speelt. Zonder masker. Zonder excuses. Vanuit liefde voor jezelf. Want jij verdient ruimte, adem en rust.
Lees meer: loslaten van een narcist.
Verborgen narcisme op de werkvloer
Verborgen narcisme komt niet alleen in partnerrelaties voor. Ook op de werkvloer kun je ermee te maken krijgen. Een leidinggevende die zich achter de schermen manipulerend gedraagt, maar naar boven toe het perfecte plaatje laat zien.
Lees ook: narcistisch leidinggevend gedrag.
Wat helpt?
- Erken je ervaring. Het ligt niet aan jou.
- Zoek steun. Praat met mensen die je vertrouwt.
- Lees en leer. Begrip helpt je om uit het web te stappen.
- Stel grenzen. Ook (of juist) als dat niet gewaardeerd wordt.
Afsluitend
Herken jij iets van wat je hier leest? Dan ben je niet alleen. Je hoeft je niet te verdedigen of te bewijzen. Het is al genoeg dat jij voelt: dit klopt niet. Gun jezelf de ruimte om los te komen, om op adem te komen en je eigen pad weer te gaan bewandelen.
Life coaching
Wil je werken aan jouw persoonlijke ontwikkeling? Loop je aan tegen bepaalde situaties in jouw leven waar je hulp bij nodig hebt?
Aarzel niet langer maar neem contact met ons op! Graag zetten wij met jou de mogelijkheden op de rij!
Relatieproblemen
Dit artikel is geschreven in de serie over relatieproblemen. Meer artikelen lezen?
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
