Er is één vraag die een narcist niet snel aan zichzelf stelt: "Ben ik echt een narcist?"
Je kunt 100 kenmerken van een narcist opnoemen en ik schreef ook al een artikel over de werkwijze van de narcist. Maar er is een kenmerk dat meestal niet genoemd wordt, maar dat een narcist ten voeten uit typeert. En dat is dat hij/zij zichzelf niet snel de vraag zal stellen: "Ben ik echt een narcist?" "Da’s toch bijzonder", zei Yvonne pas tegen me. Ze was gehuwd met Jaap die duidelijk narcistische trekken had. Het huwelijk is erop stukgelopen. Toch vroeg Jaap zich niet af of hij een narcist zou zijn. Juist niet! Integendeel! Yvonne ging zo aan zichzelf twijfelen dat zij dacht dat ze een narcist zou zijn. En dat is nu typisch een voorbeeld van gaslighting.
Zelfreflectie, zelfingenomenheid en beschuldigen
Drie kenmerken durf ik een narcist wel toe te dichten.
- Narcisten hebben weinig of doorgaans geen zelfreflecterend vermogen. Sterker nog: ze leggen de eigen vraagstukken graag bij een ander neer. Ze kijken niet kritisch naar zichzelf, maar ze projecteren hun eigen gedrag op de ander. En dat projecteren bestaat doorgaans uit de ander beschuldigen en de schuld geven.
- Een tweede kenmerk is een overweldigende zelfingenomenheid.
- Een derde kenmerk: Als een narcist zichzelf overtuigd heeft van de eigen juistheid, blijven problemen altijd de schuld van anderen. Narcisten beschouwen zichzelf als goed, en daarom moeten anderen wel fout zijn. Ze weigeren categorisch te erkennen dat ze zelf enige verantwoordelijkheid hebben in de interacties en problemen die ze ervaren. Daarom zijn narcisten vaak selectief in wat ze waarnemen. Ze zien alleen wat ze willen zien, horen wat ze willen horen, en kiezen alleen de informatie die past bij hun eigen overtuigingen. Op deze manier bevestigen ze voortdurend hun visie van anderen, zichzelf, en de wereld om hen heen.
Stelt een narcist dan geen vragen?
Stelt een narcist dan helemaal geen vragen? Jazeker wel! Maar hij stelt vragen om te horen hoe goed hij is. Het enige onderzoek dat een narcist ooit zal doen, is om bevestigd te zien wat hij al had gedacht. Hij maakt van zichzelf een self-fulfilling prophecy.
Daar zit iets achter. Een narcist heeft in zijn hoofd een werkelijkheid gecreëerd, en hij kan niet toelaten dat er nog andere werkelijkheden bestaan. Zijn beeld is het enige juiste. Als hij moet toegeven dat dat beeld niet klopt, dan stort zijn wereld in, dan weet hij niet meer hoe hij moet omgaan met andere mensen, met problemen, met de wereld, met het leven, met zichzelf. Dat is zo angstaanjagend voor een narcist dat hij er niet eens over durft na te denken. Dus dat bestaat niet. Het is zoals hij meent dat het is, en niet anders.
Er is een narcist dus veel aan gelegen om zijn werkelijkheid koste wat kost in stand te houden. Als een narcist zich zou afvragen of hij misschien een narcist is, bestaat de kans dat zijn fundamenten onder hem instorten. En dat risico zal hij nooit nemen.
Zelfonderzoek ontbreekt
Een narcist stelt dus hooguit vragen om bevestigd te worden in zijn ego. Hij ziet geen enkele aanleiding tot enig zelfonderzoek, sterker nog: hij weet niet wat dat is. Hij weet het immers allemaal al, hij weet alles beter en hij weet alles het beste. De uitdrukking 'kijk eens in de spiegel' zegt een narcist niets. Want wat zal hij dan zien? Dat wat hij al weet, of althans: wat hij denkt te weten.
Narcisten zullen er alles aan doen om hun zelfgemaakte realiteit in stand te houden. Het idee om zichzelf af te vragen of ze misschien narcistisch gedrag vertonen, is een risico dat ze nooit zullen nemen. Het zou betekenen dat ze hun hele wereldbeeld in twijfel moeten trekken, en dat is simpelweg te bedreigend voor hen.
Wat voor vragen stelt een narcist aan anderen?
Naast het feit dat narcisten zelden vragen aan zichzelf stellen, zijn ze ook niet bijzonder geïnteresseerd in anderen. Ze denken immers dat ze alles al weten over andere mensen. Wanneer ze wel vragen stellen, is het vaak om hun eigen overtuigingen te bevestigen of aan te vullen. Hun vragen dragen vaak al een zekere vooringenomenheid in zich. "Je houdt van die bloemen, toch?" "Nu ben je vast boos op haar, nietwaar?" "Vind je niet dat je te veel op je bord hebt?" "Je bent het met me eens, toch?" Het zijn vaak gesloten vragen, waarop alleen met 'ja' of 'nee' kan worden geantwoord.
Life coaching
Wil je werken aan jouw persoonlijke ontwikkeling? Loop je aan tegen bepaalde situaties in jouw leven waar je hulp bij nodig hebt?
Aarzel niet langer maar neem contact met ons op! Graag zetten wij met jou de mogelijkheden op de rij!
Relatieproblemen
Dit artikel is geschreven in de serie over relatieproblemen. Meer artikelen lezen?
