home / persoonlijke ontwikkeling / conflicthantering / geest letter

De geest en de letter van de wet- en regelgeving

De geest van de wet lijkt vaak strijdig met de letter van de wet. Dat geldt voor elke wet, elke regel en elke afspraak die is gemaakt zowel in ons landsbestuur, als op het niveau van bedrijven en organisaties.

Een voorbeeld

Tijdens de coronacrisis werd ons een leefregel geadviseerd. Ik pak als voorbeeld: maximaal 4 personen in huis. Naar de letter van de leefregel mogen er vier personen bij je op bezoek. En vier is geen vijf. Letterlijke tekst! Nu de geest van de leefregel: de regel was bedoeld uit veiligheid en om besmettingen te voorkomen. Nu woon ik in een huis van 350 m2. En ik meen dat ik bij zes of zeven personen volledig dezelfde veiligheid kan garanderen op dat woonoppervlak. Zou ik naar de letter van de wet handelen, dan zou dat een beetje overdreven zijn.

Het kromme was: 4 personen mochten naar de letterlijke tekst bij mij thuiskomen. Maar ik mocht niet met mijn gezin van 5 personen op bezoek bij die vier.

Strijdig

Dat spanningsveld heb ik nu proberen te duiden tussen geest en letter. En ze strijden altijd wel een beetje met elkaar. Ik ken de keerzijde wel. Wanneer je op zondagochtend om 6.00 uur op de autoweg rijdt, kom je weinig verkeer tegen. Dus je zou kunnen zeggen: ik trap het gaspedaal even wat steviger in. Stel ik word aangehouden door de politie. Zou ik dan wegkomen met de opmerking dat ik ‘in de geest van de wet heb gehandeld?’. Waarschijnlijk niet! De letter van de wet geeft duidelijkheid en ik heb me daaraan te houden.

Zwart, grijs en wit

Nu is mijn voorbeeld over snelheid op de autoweg redelijk zwart-wit. Maar er zijn soms van die grijze vlakken. Die zijn niet duidelijk. Denk aan de regels (de letter) over verzuim binnen de organisatie (grijs, wit, zwart verzuim). Zwart is helder omschreven: je mag niet net doen alsof je ziek bent en dan thuisblijven. Vroeger noemden ze dat spijbelen. Geen discussie! Zwart verzuim! Wanneer een medewerker met ernstige klachten op de ic ligt, is er sprake van wit verzuim. Geen discussie.
Maar nu het grijze gebied. Ik denk aan een mevrouw die uitviel omdat haar partner was overleden. Was ze ziek? Nee! Was ze in staat om te werken? Nee, niet volledig! Lees ook: rouw is geen ziekte, maar het kan wel leiden tot verzuim! Stel, je zou handelen naar de letter van de wet: dan zou aan deze mevrouw geen ziekteverlof toegekend worden! Is dat verstandig? Nee!

Geest en letter

Ik kom nog even terug op de letter van de wet- en regelgeving. Daar kun je niet zonder. Maar weet dat het een dode letter is. Je zou ook kunnen zeggen: de letter doodt, want de geest is eruit. Terwijl de geest wijst op leven. Een andere duiding vind ik nog mooier: de geest van de wet- of regelgeving duidt op de waarde die erachter zit. De letter duidt op de norm. (lees ook: normen en waarden in conflict). De geest van de wet dat je op de autoweg 120 mag rijden, vertegenwoordigt de waarde veiligheid. De letter duidt erop dat 120 precies 120 is en geen 130.

Rekkelijken en preciezen

Een goede vriend van me zei vroeger altijd: wanneer de rekkelijken te rekkelijk zijn, heb je de preciezen nodig. Maar wanneer de preciezen te precies zijn, heb je de rekkelijken nodig. Belangrijk is om het gesprek te voeren binnen jouw organisatie. Met respect, open, zonder elkaar te wijs af te willen zijn. Principieel zijn, is een kracht, roomser zijn dan de paus is overbodig.