Levenseinde: wanneer overlijden jouw vooruitzicht is
Als overlijden het enige vooruitzicht nog is. Wanneer er geen opties meer zijn. Wanneer er geen links en geen rechts meer is op de kruising. Wanneer je alleen maar rechtdoor kunt. Wanneer je weet dat het levenseinde nadert. Wanneer je alles en iedereen moet achterlaten. Wat gaat er dan door je heen?
Over het lijden heen
Wat er door je heen gaat als je weet dat het leven eindigt, weet ik niet. Je weet het pas denk ik als het zover is. Het zal voor ieder mens anders zijn. Het is voor niemand hetzelfde. Daarom laat ik maar wat mensen aan het woord die het hebben meegemaakt.
Ik denk aan een vriend van mij die overleed in 1999. Ik kwam bij hem en hij zei: ‘Ik heb kanker, ik ga sterven. Vergeet je niet af en toe bij me langs te komen?’. Een dag voor zijn overlijden had de familie me gebeld met de vraag of ik direct bij hem wilde komen. Hij zei: ‘Ik ga sterven, ik wil afscheid van je nemen, voor mij ben je een zoon geweest’.
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
Worsteling
Ik denk aan Sylvia. Ze vertelde me over haar worsteling. Ze zei: ‘Het is zo raar, het idee dat de wereld straks zonder mij doorgaat. Het is zo bijzonder dat er in dit leven geen toekomst meer is’. Ik denk ook aan Tylena. ‘Ik ben zo bang dat straks niemand meer aan mij denkt’, zei ze.
Tylena: ‘Angst om vergeten te worden, angst om niemand meer te zijn, angst om niks van herinnering na te laten. Het kan zomaar door je heengaan’.
Loslaten
Loslaten in de meeste diepe en existentiële zin speelt een rol bij het naderende levenseinde. Het is het loslaten van verwachtingen van het leven. Het is het loslaten van toekomstbeelden die je hebt, van dromen die je misschien nog had willen realiseren.
Loslaten is ook loslaten van vrienden, bekenden, en uiteindelijk van de meest dierbaren die je hebt. Je kinderen, je ouders of je partner.
Sylvia sprak over ‘de laatste keer’. Wie achterblijft zegt: ‘Weet je nog dat hij/zij er vorig jaar nog bij was?’. Maar wie weet dat het levenseinde nadert ervaart: ‘Het kan nu de laatste keer zijn dat ik nog kerst vier met mijn familie’.
Je leven overdenken
Mijn vader zei in de laatste weken van zijn leven: ‘Het hele leven passeert nog een keer. Alles gaat aan mijn oog voorbij. Ik overdenk het!’. Soms zijn er nog worstelingen zoals: heb je ergens spijt van? Wou je nog graag met iemand praten? Wil je nog iets uitspreken of bespreken? Wil je iets rechtzetten of goedmaken? Doe het dan nu! Beter een half jaar te vroeg dan een uur te laat.
Jouw laatste afscheid
Heb je nog zaken over de uitvaart die je wilt bespreken? Heb je speciale wensen? Bespreek jij jouw wensen wel? Of leg je ze vast? Heb je de praktische zaken geregeld?
Zie je ook hoe uiteenlopend de beleving is? Degene die achterblijft moet ook loslaten. En jij laat hen los! Maar het perspectief is totaal anders en het vraagt veel communicatie om dat aan elkaar duidelijk te maken.
Aanvaarden
Aanvaarden is een diepe vorm van loslaten. Ermee kunnen leven dat het ophoudt, dat het leven stopt! Daar is geen cursus voor te ontwikkelen gelukkig. Dat hoeft ook niet. Het is een proces. Aanvaarden is erin berusten dat jouw weg is, zoals het is. Aanvaarden is: overgave en de strijd opgeven.
Aanvaarden is onder ogen zien en weten. Je kwam alleen op deze wereld. En je zult de wereld ook alleen verlaten. Er is geen mens die met jou meegaat.
Rouw- en verlies
Bekijk de mogelijkheden voor rouw- en verliesverwerking.
Leerdoelen
Bekijk de leerdoelen voor de training omgaan met veranderingen.
