home / leiderschapsontwikkeling / resultaatgericht leidinggeven / wegduikgedrag team

Als je team zich verstopt: wegduikgedrag herkennen en doorbreken

Wat als je team zich verstopt? Als je het gevoel hebt dat niemand de verantwoordelijkheid pakt? Dat iedereen naar elkaar wijst, maar niemand opstaat? In dit artikel neem ik je mee in een veelvoorkomend fenomeen: wegduikgedrag binnen teams. Hoe herken je het? Wat zijn de oorzaken? En vooral: hoe kun jij als leidinggevende dit patroon doorbreken?

Hoe herken je wegduikgedrag in je team?

Wegduikgedrag herken je aan kleine en grote signalen. Vaak gaat het niet om een enkele persoon, maar om een patroon binnen het hele team:

• Niemand neemt het voortouw.
• Besluiten worden vooruitgeschoven.
• Problemen blijven liggen.
• Iedereen wijst naar elkaar.
• Vergaderingen blijven vaag.
• Initiatiefnemers haken af.
• Medewerkers zijn voorzichtig en afwachtend.

Soms lijkt het op passiviteit, maar het is vaak vermomde angst. Angst om het fout te doen, om afgerekend te worden, om buiten de groep te vallen. Of om de kop boven het maaiveld uit te steken.

Oorzaken van wegduikgedrag

Wegduikgedrag ontstaat niet zomaar. Vaak zijn er meerdere oorzaken tegelijk. Ik noem er een paar:

1. Onveiligheid in de onderstroom
In een team waar het sociaal onveilig voelt, duiken mensen onder. Je spreekt je niet uit als je bang bent voor sancties, uitsluiting of afwijzing. Hoe subtiel ook: het effect is groot.

2. Controle en micromanagement
Als leidinggevenden alles controleren, krijgen medewerkers het gevoel dat hun inbreng er toch niet toe doet. Ze haken af, stoppen met initiatief nemen en wachten af wat 'de baas' beslist.

3. Onheldere verantwoordelijkheden
Als niet duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is, schuift iedereen het naar elkaar. 'Dat is niet mijn taak' of 'Ik dacht dat jij dat zou doen' zijn logische uitingen in zo'n klimaat. Lees ook: verwachtingsmanagement!

4. Aangeleerde hulpeloosheid
Wanneer eerdere pogingen om verantwoordelijkheid te nemen zijn afgestraft of genegeerd, leren mensen dat het geen zin heeft. Na verloop van tijd nemen ze zelf geen initiatief meer.

5. Gebrek aan vertrouwen
Als je als medewerker denkt dat je toch niet serieus genomen wordt, waarom zou je dan verantwoordelijkheid nemen? Vertrouwen geven en krijgen is hier essentieel.

Wat kun jij als leidinggevende doen?

Je zou kunnen zeggen: het begint bij jou. Niet om de schuld bij jou neer te leggen, maar omdat jij de sleutel in handen hebt om het patroon te doorbreken. Hoe dan?

1. Maak verantwoordelijkheden expliciet
Wie is waarvoor verantwoordelijk? Spreek dat uit. Niet als controle, maar als duidelijkheid. Duidelijkheid geeft ruimte.

2. Stop met invullen, begin met luisteren
Invullen voor de ander ('hij zal het wel druk hebben') is een valkuil. Vraag het gewoon. Luister met een open houding. Maak ruimte voor hun verhaal.

3. Creëer psychologische veiligheid
Durven mensen iets te zeggen wat tegen jouw mening in gaat? Worden fouten gezien als leermoment of als faalervaring? Jij zet daarin de toon.

4. Geef vertrouwen en ruimte
Geef je mensen de ruimte om zelf keuzes te maken. Dat is iets anders dan ze in het diepe gooien. Het gaat om begeleiding zonder betutteling.

5. Benoem het gedrag, zonder oordeel
Zie je wegduikgedrag? Benoem het. Niet als verwijt, maar als observatie. Bijvoorbeeld: 'Ik merk dat we nu al drie keer geen besluit nemen. Wat maakt dat we zo blijven hangen?'

Voorbeeld uit de praktijk: het team van Mark

Mark is teamleider bij een zorginstelling. Zijn team bestaat uit acht mensen. De sfeer is goed, maar de resultaten blijven achter. Mark ervaart dat hij steeds aan het trekken is. Wanneer hij een besluit neemt, wordt het later betwist. Wanneer hij ruimte geeft, blijft het stil.

In een teamsessie benoemt hij eerlijk wat hij ziet: "Ik merk dat ik veel beslissingen neem, en dat jullie dat soms achteraf bekritiseren. Maar als ik jullie vraag om een voorstel te doen, blijft het vaak stil. Ik wil graag begrijpen waar dat vandaan komt."

Dat gesprek opent iets. Medewerkers geven aan dat ze bang zijn om iets verkeerds te zeggen. Dat ze zich niet vrij voelen om hun mening te geven. Mark besluit om stap voor stap verantwoordelijkheden te herverdelen. Hij maakt een overzicht met wie wat oppakt. In het begin stroef, maar na drie maanden ontstaat er meer initiatief. En vooral: meer energie.

Veelgestelde vragen - FAQ

Hier tref je enkele veelgestelde vragen.

Hoe weet ik of er sprake is van wegduikgedrag in mijn team?

Als je merkt dat niemand initiatief neemt, verantwoordelijkheden blijven liggen en er veel naar elkaar wordt gekeken, is dat een signaal.

Wat is het verschil tussen passiviteit en wegduikgedrag?

Passiviteit kan luiheid lijken, maar wegduikgedrag komt vaak voort uit angst, onzekerheid of negatieve ervaringen uit het verleden.

Hoe pak ik het gesprek hierover aan zonder te beschuldigen?

Benoem het gedrag dat je ziet in neutrale termen. Stel open vragen zoals: 'Wat maakt dat we dit steeds uitstellen?'

Wat als ik zelf verantwoordelijkheden ben blijven overnemen?

Dan is het krachtig om dat te erkennen en bespreekbaar te maken. Zo neem je de eerste stap in het doorbreken van het patroon.

Kun je dit ook veranderen zonder externe hulp?

Ja, vaak wel. Door kleine stapjes te zetten in openheid, structuur en vertrouwen kom je al een heel eind. Maar soms helpt externe begeleiding om patronen sneller te doorbreken.