Dienend leiderschap
De vraag naar dienend leiderschap wordt alom groter. Maar wat is het precies en hoe ontwikkel je dat binnen de organisatie? Daarover gaat dit artikel.
Wat is dienend leiderschap?
Dienend leiderschap is ten diepste dat je als leider ten dienste staat van de organisatie waar je werkt en van de mensen aan wie je leidinggeeft. Je overheerst niet maar je leidt.
Waar komt het vandaan?
Steeds groter wordt de roep om dienend leiderschap. De leider moet ten dienste staan van zijn medewerkers. In Nederland BV zijn we zo ondertussen zat van bazen, managers en hiërarchie. Aansturing vanuit macht en ivoren torens is niet meer gewenst. Spreadsheet management evenmin. We hebben behoefte aan leiderschap. Aan leiders die durven loslaten en die verantwoordelijkheden neerleggen bij medewerkers en teams. We hebben behoefte aan passie en bezieling op de werkvloer. We willen bevlogen medewerkers. De arbeidsmarkt verandert. De wereld verandert. Er is vraag om duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Maar dit vereist ook duurzaam leiderschap.
Wat is er nu nieuw?
Is dienend leiderschap wat nieuws onder de zon? Ik denk het niet. Een goede arbiter zie je niet tijdens de wedstrijd. Een slechte scheidsrechter staat voortdurend in het middelpunt, fluit de wedstrijd kapot en beslist met zijn fluitje de eindstand in sommige gevallen. Ik kan het ook anders stellen: als leiderschap niet dienend is, is het geen leiderschap. Toch is 'dienend leiderschap' voor veel organisaties een nieuw fenomeen. Er worden heidesessies georganiseerd, trainingen en workshops. Want we hebben een nieuw issue. Onlangs zei een leidinggevende: 'ik heb al diverse sessies gevolgd maar ik weet nog steeds niet waar het nu precies over gaat'.
Doe de leiderschapstest!
Wil je weten waar jouw individuele leiderschapskwaliteiten liggen? Wil je ontdekken wat jouw natuurlijke leiderschapsstijl is? Doe dan de gratis online test!
Training en coaching gericht op leiderschap
Wij verzorgen training & coaching voor leidinggevenden, managers en ondernemers. Zowel voor het middenkader als het hoger kader, voor de startende leidinggevende als de ervaren manager.
Kenmerken
Ik noem een aantal kenmerken:
-
Een dienend leider staat ten dienste van zijn medewerkers
Een dienend leider handelt niet vanuit eigen ego, hoeft niet in het middelpunt te staan of een formele leiderschapspositie te bekleden. Medewerkers en teams in de organisatie staan centraal. De leider helpt ze ontwikkelen.
-
Vertrouwen
De basis voor dienend leiderschap is vertrouwen. Hij/zij creëert een veilige en open cultuur waar mensen zich vrij voelen en waar ze zich ontwikkelen. Luisteren naar de werkelijke behoeften binnen de organisatie en inlevingsvermogen zijn belangrijke kenmerken die passen bij dit type leiderschap.
-
Talentontwikkeling
Belangrijk is de ontwikkeling van kwaliteiten en talenten van de individuele medewerker. Ieder moet doen waar hij/zij goed in is. Dat kan dus ook buiten de functie- en taakomschrijvingen vallen die de organisatie oorspronkelijk had gemaakt.
-
Verantwoordelijkheden
Een dienend leider legt verantwoordelijkheden neer bij medewerkers. Hij/zij stuurt op output. De taken moeten klaar zijn en de deadlines moeten worden gehaald. Maar er wordt niet voorgeschreven hoe mensen hun werk moeten doen. Dat bepalen ze zelf of dat spreken ze onderling met elkaar af.
-
Persoonlijk leiderschap is de basis
De basis is persoonlijk leiderschap. Openheid, oprecht zijn, transparantie zijn sleutelwoorden. Toegankelijkheid is belangrijk. Aanspreekbaar zijn. Delen van kennis en informatie.
Tien principes
Dienend leiderschap vraagt best wat van leidinggevenden. Leidinggevenden die dit beheersen zijn het niveau van discussiëren, gelijk hebben en gelijk krijgen ontstegen. Liever gaan ze de dialoog aan. En vergis je niet: het zijn geen watjes die overal mee instemmen, alles goed vinden en zich laten overrulen door hun medewerkers. Dat heeft niets met dienend leiderschap te maken. Sterker nog: dan ben je geen leider. Bovendien: een dienend leider kent zijn positie. Ik noem dat positie-sensitiviteit. Dat betekent dat je je plek kent als leider. Een dienend leider beheerst de 10 principes van dienend leiderschap.
Onderstaand heb ik een tiental principes uitgewerkt.
-
Doelstelling en visie
Ze kennen de doelstelling en visie van de organisatie en zoeken afstemming met de doelstelling die de medewerker in zijn of haar werk wil behalen.
-
Dialoog en luisteren
Om de afstemming te vinden hebben ze geleerd om vragen te stellen en te luisteren. Ze zoeken naar overeenstemming en nieuwe inzichten om het organisatiedoel te halen.
-
Eerlijk, open en waardig
Door elke medewerker open en eerlijk te benaderen laten ze medewerkers in hun waarde. Hierdoor ontstaat een veilige omgeving waarin mensen zich vrij voelen om te zeggen wat ze willen.
-
Transparant
Door de veilige omgeving en door af te stappen van vaste overtuigingen, ontstaat ruimte voor nieuwe ideeën.
-
Afspreken en aanspreken
Uit nieuwe ideeën ontstaan afspraken die breed gedragen worden doordat ze in dialoog tot stand komen. Met de afspraken wordt duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is en waar iemand op aangesproken kan en mag worden.
-
Individueel en collectief
Als een individu zijn/haar unieke bijdrage begrijpt aan het bereiken van de collectieve doelstelling, is aansturing overbodig.
-
Kiezen
Als elke medewerker het recht heeft om binnen de gestelde afspraken zijn werkzaamheden autonoom uit te voeren, heeft hij/zij keuzemogelijkheden.
-
Integriteit
Aan de basis van zijn keuzemogelijkheden liggen ethische en morele principes ten grondslag. Zie ook mijn artikel over: moreel leiderschap.
-
Reflectie en evaluatie
Op de autonome uitvoering van de taken vindt continu reflectie en feedback plaats. Steeds met als doel om te leren van het verleden en te verbeteren.
-
Decentralisatie
Als iedereen dit beheerst zit de kracht van de organisatie echt in de mensen die het werk doen.
Optimale prestaties
Eigenwijze collega’s worden vaak lastig gevonden. Ze doen niet wat gezegd wordt en hebben altijd een eigen mening. Leidinggevenden kunnen er soms niks mee. Maar eigenlijk zijn ze zeer waardevol. Gewaardeerd en geaccepteerd worden door je collega’s en leidinggevende door mee te hobbelen en je aan te passen levert comfort op. Op lange termijn veroorzaakt het echter geen optimale prestatie en ook geen werk plezier. Het herkennen en erkennen van je eigen authenticiteit en gestimuleerd worden om het te mogen inzetten voor organisatiedoeleinden is de beste voorwaarde voor bevlogenheid en prestaties.
Valkuilen
Modern leiderschap, gericht op zelforganisatie en zelfsturing, kent ook zijn valkuilen. Het is niet alleen euforie en roze wolken. Er zijn organisaties die de plank volledig misslaan op dit thema en hiërarchie veranderen in anarchie. Lees ook: valkuilen van zelforganisatie.
Leiderschapsontwikkeling
Bekijk al onze trainingen gericht op leiderschapsontwikkeling. Bekijk ook de Leerdoelen leiderschap.
