Gevoelens en emoties
Gevoelens en emoties wijzen je de weg in jouw leven en brengen je bij jouw behoeften, verlangens maar ook bij jouw grenzen. Toch vinden we gevoelens en emoties lastig. In onze cultuur hebben we de mentaliteit van ‘aanpakken’ en ‘niet zeuren maar poetsen’.
Gevoelens ervaren we als lastig, moeilijk en ingewikkeld. In dit artikel ga ik in op:
- de functie van gevoelens en emoties
- relatie behoeften en gevoelens: hoe werkt het?
- lijst en voorbeelden negatieve gevoelens
- lijst en voorbeelden positieve gevoelens
- gevoelens en emoties uiten en delen
- waarom gevoelens delen zo belangrijk is
Wat voor functie hebben ze?
Gevoelens hebben een functie. Zoals de maag, de lever en de nieren een functie hebben in het lichamelijk bestel, zo belangrijk zijn gevoelens in jouw leven. Je kunt er niet zonder. Gevoelens wijzen je de weg in veel opzichten en zijn een afspiegeling van jouw werkelijke behoeften. Zie ook de relatie tussen behoeften en gevoelens.
Basis-emoties: de 4 B's
Vaak wordt gesproken over de basisemoties (de 4 B's) zoals:
- boosheid
- bedroefd of verdriet
- bang of angst
- blij
Gevoelens
Dit artikel schreef ik in de serie over: voelen en gevoelens. Wat voel jij en welke gevoelens heb je?
Persoonlijk ontwikkeltraject
Wil je aan de slag met jouw leerdoelen? Volg een persoonlijk ontwikkeltraject. Meer informatie? Bel ons!
Hoe werkt het?
De relatie tussen behoeften en gevoelens duiden we graag met een eenvoudig voorbeeld. Het gevoel van ‘trek en honger’ geeft aan dat jouw lichaam behoefte hebt aan eten. Het gevoel van ‘dorst’ geeft aan dat je behoefte hebt aan drinken. Het wegdrukken van dit gevoel is het overschrijden van eigen grenzen. Daar begint het al.
In feite kun je zo al jouw gevoelens bij langs gaan. Ze vertellen iets over jouw behoeften en over jouw grenzen.
- Voel je je geïrriteerd? Dat geeft aan dat er iemand over jouw grenzen heen gaat of dat je zelf de eigen grenzen overschrijdt.
- Voel je afgunst? Blijkbaar mis je iets waar je toch behoefte aan hebt?
- Voel je je miskend? Dat spiegelt jouw behoefte aan waardering.
- Voel je je afgewezen? Dan wordt er ingebroken op jouw behoefte aan waardering en erkenning. Angst om te falen betekent ook vaak: het zo goed willen doen dat je die waardering krijgt van de ander die je nodig hebt.
Persoonlijke ontwikkeling
Een ontwikkeld mens durft zijn/haar gevoelens te onderkennen en kan zijn/haar gevoelens interpreteren. Ontwikkeld zijn heeft maar ten dele iets te maken met IQ en opleidingsniveau. Wie durft te luisteren naar eigen gevoelens, er niet aan voorbijgaat en wie gevoelens durft te bespreken en te uiten heeft behoorlijke stappen gemaakt qua ontwikkeling.
Twee soorten gevoelens
We hebben in ons taalgebruik tal van voorbeelden waarmee we positieve en negatieve gevoelens aanduiden. Altijd ligt er een relatie tussen jouw behoeften en jouw gevoelens.
- Je krijgt positieve gevoelens wanneer jouw behoeften vervuld worden.
- Negatieve gevoelens ontstaan wanneer jouw behoeften niet of overmatig worden vervuld.
Voorbeelden van negatieve gevoelens
Ik noem hierna een hele serie van gevoelens die als negatief worden ervaren.
- aangeslagen
- aarzelen of aarzeling
- achtergesteld
- alleen zijn of je alleen voelen
- angst of bang
- achterdocht en wantrouwen
- afgedankt
- afgunst
- afwijzing
- afgeserveerd
- apathie en wezenloos
- bedeesd en timide
- bedrogen en belazerd
- beklemmend gevoel
- beknot worden in je vrijheid
- beledigd
- berouw
- beschadigd vertrouwen
- bevroren en versteend
- bezwaard voelen
- blozen
- boosheid en woede
- buiten de boot vallen
- dal: gevoel dat je door een dal gaat
- depressie, depressief of dipje?
- dom en onnozel
- eenzaamheid
- ellendig
- er doorheen zitten
- falen en mislukking
- frustratie
- gedesillusioneerd en ontgoocheld
- gehaast en gejaagd
- gekleineerd
- gepasseerd
- geraakt of gekwetst
- geremd of belemmerd
- gereserveerd of terughoudend
- gespannen en gespannenheid
- gevangen en opgesloten
- hartstocht
- heimwee
- hulpeloos en machteloos
- in de steek gelaten
- innerlijke leegte
- innerlijke onvrede over jezelf
- irritatie en ergernis
- jaloezie
- levenspijn
- luiheid
- miskenning of miskend
- moe, vermoeid en oververmoeid
- moedeloos
- nerveus en zenuwachtig
- opstandig
- onbegrip en onbegrepen voelen
- ongeduldig
- ongedurig
- ongemakkelijk
- ongewenst
- onrust (innerlijke onrust)
- ontdaan of van slag
- ontevredenheid en onvrede
- ontredderd en ontreddering
- onverschillig
- onzeker en onzekerheid
- overbodig
- overprikkeld
- paniek, overstuur, radeloos
- rouwgevoelens
- schaamte
- schuldgevoelens of gevoel van falen
- sentimenteel
- somber of neerslachtig
- spijt
- tegenzin, weerzin of 'geen zin'
- tekortschieten
- teleurstelling
- teruggetrokken
- twijfel en vertwijfeld
- uitgeput, opgebrand of uitgeblust
- uitzichtloos
- vastgelopen in jouw leven?
- verantwoordelijkheidsgevoel
- verbeten
- verbitterd
- verdoofd
- verdriet
- verharding
- verlegen
- vernedering
- verontrust of ongerust
- verslagen en verslagenheid
- verveling
- verwarring of verward
- waardeloos
- wanhopig
- weemoed en weemoedig
- zelfmedelijden
- zelfverwijt
- zielig
- zinloos en doelloos of overbodig
- zwaarmoedig of zwaar van gemoed
De rol bij conflicten
Gevoelens en emoties spelen een grote rol bij conflicten.
Voorbeelden van postieve gevoelens
Ik noem hierna een hele serie van gevoelens die als positief worden ervaren.
- bemoedigd
- betrokken
- blijdschap en verheugd
- betrokken
- dankbaar
- enthousiast
- fit
- flow: zit je in de flow?
- geborgenheid en genegenheid
- gelukkig
- gerust (geruststelling)
- genieten
- gesterkt
- gestimuleerd
- hartstocht
- hoopvol
- innerlijke vrede en rust
- levendig
- levenslustig
- ontroering
- ontspannen
- ontvankelijk
- opgetogen
- opgewekt en vrolijk
- opluchting
- optimistisch
- rust
- sensatie
- tevreden
- thuis voelen
- uitbundig of uitgelaten
- verlangen
- verrast
- verrukt
- vertrouwen
- verwondering
- voldaan
- waardevol
- zelfverzekerd
- zin hebben
Gevoelens uiten en delen
Gevoelens uiten of delen is belangrijk. Het zorgt voor een doorstroming of doorbloeding van jouw innerlijk. In dit artikel gaan we in op het uiten of delen van gevoelens en een aantal mogelijke vormen die daarbij horen.
Veel mensen menen dat gevoelens delen altijd met praten te maken heeft. Maar praten over jouw gevoelens is slechts één manier om jouw gevoelens met de ander te delen of jouw gemoedstoestand te uiten.
Non-verbaal en zonder woorden
Gevoelens non-verbaal delen kan op tal van manieren:
- Je loopt met jouw partner op het strand en je bent ontroerd over de schoonheid van zee, strand en wind. Je pakt de hand van jouw partner nog iets steviger vast en je merkt dat zij hetzelfde gevoel heeft. Onwillekeurig kijk je elkaar even aan. Nu weet je dat je allebei hetzelfde voelt. Je ervaart verbinding omdat je hetzelfde gevoel deelt.
- Je luistert naar de schoonheid van een muziekstuk. Bij die ene zin in dat liedje kijk je met een schuin oog naar jouw moeder. Die ene zin, die ene passage. Jouw moeder kijkt je aan. Je weet nu dat je allebei hetzelfde voelt en denkt. Die ene zin doet aan vader denken die vijf jaar geleden overleden is. Je loopt even naar jouw moeder toe en je pakt haar hand. Je voelt verbinding zonder woorden. Of nog beter gezegd: er kunnen geen woorden tegenop wat je nu voelt. Zo sterk is het!
- Jouw zoon komt thuis met het geweldige nieuws dat hij is geslaagd voor zijn diploma. De vlag wordt uit de kast gehaald en ieder binnen jouw gezin heeft plezier. Er wordt gelachen, gesprongen, gek gedaan: je deelt samen de vreugde. Maar in dit geval ook zonder woorden.
-
Huilen
Huilen is een vorm van het uiten van emoties. Tranen stromen over jouw wangen. We hebben er tal van woorden voor zoals schreien, janken, gieren of grienen. Maar het is een gevoel wat geuit wordt. Dat kan verdriet zijn maar ook machteloosheid of onmacht. Jouw gevoel van pijn kun je uiten door te huilen maar ook huilen we wanneer we ontroerd zijn, blij of wanneer grote vreugde ons doorstroomt.
-
Lachen
Evenals huilen is lachen een emotionele uiting. Je schiet in de lach doorgaans bij plezierige, aangename, grappige of vermakelijke situaties. Mensen lachen wanneer ze blij zijn, opgelucht, verrukt, omdat ze een meevaller hebben of omdat iets grappig of humoristisch is. Ook daar hebben we tal van woorden voor zoals: gieren, giechelen, gniffelen, grijnzen, grinniken, proesten van het lachen of schateren. Lig je wel eens dubbel van het lachen?
-
Gevoelens bespreekbaar maken
Een manier is tot slot ook om jouw gevoelens bespreekbaar te maken. Je vertelt hoe je je voelt of hoe jouw gemoedstoestand is. De kunst is om het bij jezelf te houden. Je bent de eigenaar van jouw gevoelens. In het bespreken van gevoelens liggen tal van leerdoelen in de communicatie. Lees ook: uitspreken van gevoelens!
Tweestrijd
Tegenstrijdige gevoelens, gemengde gevoelens kunnen leiden tot een innerlijke tweestrijd. Dat geldt ook wanneer gevoel en verstand om de voorrang strijden. Lees meer over: innerlijke tweestrijd.
Waarom gevoelens delen zo belangrijk is!
Gevoelens delen is van bijzonder groot belang. In onze cultuur zijn we meer van de ratio dan van de gevoelens. Zo hebben we vanuit onze opvoeding sterk geleerd om te luisteren naar wat onze ouders zeggen (en op zich is daar niks mis mee), maar we hebben ook geleerd om onze emoties en gevoelens weg te drukken. Wellicht dat het uit de tijd van de Verlichting ontstaan is maar we argumenteren en redeneren in onze samenleving nu eenmaal gemakkelijker dan dat we voelen en ervaren. Toch leidt de mentaliteit van het wegmoffelen van gevoelens tot onbalans. We zien het in onze trainingen gericht op persoonlijke ontwikkeling. Maar we zien het ook in de samenleving bij het stijgend aantal burn-outgevallen, stressvormen en mensen die vastlopen omdat ze geen plaats en tijd hebben voor hun gevoelens. Gevoelens ervaren en gevoelens delen is dus belangrijk om een aantal redenen:
-
Behoeften en persoonlijke waarden ervaren
Door jouw gevoelens leer je om jouw behoeften te ervaren of om oog te krijgen voor jouw persoonlijke behoeften en waarden. Zie ook de relatie tussen jouw gevoelens en behoeften.
-
Grenzen
Grenzen stellen lukt alleen wanneer je weet waar jouw grenzen liggen. Wanneer je jouw gevoelens wegmoffelt, zul je de grens ook niet leren kennen. Dat blijkt ook vaak dat mensen moeite hebben om hun grenzen te voelen en te ervaren omdat ze hun gevoelens niet toestaan. Lees ook: grenzen leren aangeven.
-
Binnen teams en organisaties
Ook in organisaties is er weinig oog voor gevoelens. Dat vinden we soft of niet concreet! Maar als we een grootboekkaart zouden kunnen maken in de boekhouding waarop de kosten van negatieve gevoelens en weerstanden in de organisatie konden worden geboekt: we zouden schrikken. Dat geldt ook bij veranderingsprocessen, fusies, bedrijfsovernames, reorganisaties.
-
jezelf laten zien!
Wanneer je jouw gevoelens uit, laat je iets van jezelf zien. Dat betekent ook dat anderen gelegenheid krijgen om je beter te leren kennen of om je beter te leren begrijpen. Je creëert verbinding met anderen en er ontstaat wederkerigheid door herkenning. Wanneer je jouw gevoelens opkropt dan ontstaat die verbinding niet. Bovendien voelt dat niet goed. Gevoelens kunnen naar binnen slaan en je kunt er last van krijgen door bijvoorbeeld somber te worden qua stemming. Mensen verbergen hun gevoelens soms uit zelfbescherming. Meer weten over emotionele zelfbescherming?
Krop je jouw gevoelens op?
Vind je het moeilijk om jouw gevoelens te uiten? Krop je jouw gevoelens soms op? Lees dan ons artikel over het opkroppen van gevoelens.
Persoonlijk ontwikkeltraject
Wil je aan de slag met jouw leerdoelen? Volg een persoonlijk ontwikkeltraject. Meer informatie? Bel ons!
Gevoelens
Dit artikel schreef ik in de serie over: voelen en gevoelens. Wat voel jij en welke gevoelens heb je?
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
