Hoogbegaafdheid in de klas
Gemiddeld is 2 a 3 % van de leerlingen hoogbegaafd. Dit betekent dat ze een IQ hoger dan 130 hebben. Niet altijd wordt hoogbegaafdheid direct herkend.
Signaleren van begaafde leerlingen
Het signaleren van begaafde leerlingen is meer dan het kijken naar hoge scores. Hoge scores vallen op en we denken vaak dat leerlingen met hoge scores onze begaafde leerlingen zijn. Dit is echter niet het geval. Intelligente leerlingen kunnen hoge scores behalen maar zijn niet per definitie (hoog)begaafd. Leerlingen die onderpresteren signaleer je niet door te kijken naar de hoge resultaten maar bij hen kunnen lagere cijfers dan verwacht een signaal zijn. Signaleren van (hoog)begaafde leerlingen is dan ook zeker niet altijd gemakkelijk.
Het helpt als je weet wat de eigenschappen van begaafdheid zijn zodat je kunt onderzoeken of de leerling over deze eigenschappen beschikt. Het vraagt om met een andere blik naar leerlingen te kijken omdat ze op school niet altijd laten zien wie ze zijn en hoe ze denken. Ze laten op school vaak ander gedrag zien dan thuis. Dat maakt dat ouders en de leerling zelf jou kunnen helpen om te kijken of je te maken hebt met een begaafde leerling.
Daarnaast is het gebruik van een signaleringsinstrument zinvol.
Hoogbegaafdheid op school
Dit artikel is geschreven in de serie: hoogbegaafdheid op school.
Webinar
Wil je meer informatie? Volg dan onze webinar die wij verzorgen voor ouders van hoogbegaafde kinderen.
Training & coaching voor HB-ers
Bekijk al onze trainingen voor hoogbegaafde personen.
-
Signaleringsinstrument
Er zijn een aantal signaleringsinstrumenten te verkrijgen maar niet elk signaleringsinstrument biedt dezelfde mogelijkheden. Voor het signaleringsinstrument geldt dan ook dat er teambreed gekeken zal worden welk signaleringsinstrument het beste bij de wensen van de school past.
Wil je weten...
- Wat de specifieke leer- en persoonlijkheidseigenschappen van de begaafde leerling zijn;
- Hoe en op welke manier je deze eigenschappen kunt signaleren;
- Hoe je in gesprek gaat met ouders;
- Wat je kunt doen als de eigenschappen niet duidelijk zichtbaar zijn;
- Hoe een signaleringsinstrument hierbij kan helpen;
- Welk signaleringsinstrument het beste bij de wensen van het team past;
- Welke rol ouders hebben bij het signaleren?
Persoonlijkheidseigenschappen
Hieronder enkele persoonlijkheidseigenschappen en leereigenschappen die je kunt signaleren.
- De leerling probeert dingen uit in leersituaties en vindt het leuk om het onbekende te verkennen
- De leerling kan de indruk wekken geestelijk wat vroegrijp te zijn door zich bezig te houden met onderwerpen die je bij oudere kinderen vindt passen
- De leerling handelt graag autonoom en wil zelf dingen bepalen
- De leerling is perfectionistisch en legt de lat hoog voor zichzelf maar ook voor anderen
Leereigenschappen
- De leerling is verbaal sterk en beschikt over een grote woordenschat
- De leerling is analytisch door causale verbanden te kunnen leggen en is in staat om principes en denklijnen te herkennen
- De leerling heeft een onderzoekende houding en heeft een brede belangstelling
- De leerling heeft een creatief denkvermogen en komt met ongebruikelijke oplossingen, vragen en uitspraken
Plusklas of peergroep
Sommige scholen hebben een speciale plusklas of peergroep waarin leerlingen extra aandacht krijgen. Belangrijk is om het probleem te erkennen. Want hoogbegaafdheid is niet altijd leuk voor het kind. Het kan zich anders voelen en juist daardoor minder goed zijn of haar best gaan doen. Bespreekbaar maken met de klas is een eerste stap in de juiste richting.
Lessen in de klas aanpassen
Het huidige lesaanbod sluit niet volledig aan op de onderwijsbehoefte van het hoogbegaafde kind. Het is daarom belangrijk dat het kind hierin goed gestimuleerd wordt. Door de ouders te informeren en advies uit te brengen over de omgang met het kind kan er ook van huis uit een goede begeleiding ontstaan. Uiteraard werkt dit ook vice versa. Immers zijn de ouders de ervaringsdeskundigen als het hun kind aangaat.
Daarnaast kunnen de lessen in de klas aangepast worden en kun je verrijkend en uitdagend lesmateriaal bieden passend bij dat wat de leerling te leren heeft.
Wat betekent een lepeltje geluk voor de begaafde leerling.
Hoe vaak overkomt het je wel niet dat een leerling diep onderuitgezakt achter zijn schrijftafel zit? Hij of zij zet een verschrikkelijk nors of onverschillig gezicht op, en met het nodige gesteun en gekreun wordt het lesboek opengeslagen. Heel traag begint de leerling een nieuwe opdracht te maken. Iedere beweging en elk geluid uit de omgeving leidt hem af waardoor het uren lijkt te duren voordat het werk wordt afgrond. Als leerkracht zie je vaak op zo’n moment slechts de negatieve en zwakke kanten van de leerling.
-
Wat is jouw reactie als leerkracht?
Negatief? ‘Schiet eens op, wel even doorwerken anders moet je het in de pauze maar afmaken!’ Of benader je deze leerling positief en stel je jezelf de vraag: ‘Waar komt dit gedrag vandaan?' Probeer niet de zwakke, maar juist de positieve kanten van deze leerling te belichten en benut deze.
-
Tips
Ik heb een aantal tips die iedere leerkracht in de klas kan toepassen om de lepel van de (hoog) begaafde leerling met geluk te vullen.
- Ga op een geschikt moment, in een rustige omgeving met de leerling in gesprek en neem hiervoor de tijd.
- Stel jezelf open, eerlijk en ‘nieuwsgierig’ op.
- Heb geen oordeel of mening en ga niet uit van aannames. Als leerkracht heb je een onbevooroordeelde rol.
- De leerling moet zich prettig voelen en er moet een wederzijds vertrouwen zijn. De leerling mag zijn eigen gevoelens en gedachten vertellen.
- Het gesprek bevat warmte, respect en belangstelling. Pas dan voelt de leerling zich gehoord.
- Praat altijd vanuit de ik vorm. Bijvoorbeeld: Ik zie dat je het lastig vindt om………
- Stel open vragen. Het stellen van de juiste vragen kan je informatie geven zodat je samen met de leerling kan werken om zijn lepel met geluk te vullen.
- De leerling is ‘de deskundige’. De leerling weet zelf vaak heel goed te vertellen, hoe het probleem het beste opgelost kan worden.
- De leerling vertelt wat hij nodig heeft en wie hierbij kan helpen.
- De leerling is medeverantwoordelijk voor zijn plan van aanpak. Stel samen een plan van aanpak op.
Begaafde leerlingen motiveren
Motivatie is een belangrijke factor in de verstandelijke ontwikkeling. De school levert een belangrijke bijdrage aan de cognitieve ontwikkeling van de leerlingen in het algemeen. Want belangstelling en motivatie moeten worden gewekt en geprikkeld. Voor begaafde leerlingen is het belangrijk dat het onderwijs interessant en boeiend, veelzijdig en flexibel is. Hoe kun je nu als school hoogbegaafden onder de leerlingen het beste begeleiden om aan deze extra behoeften te voldoen?
Je kunt de begaafde leerlingen de kans geven om lesmateriaal, dat ze al beheersen of dat niet uitdagend genoeg is, niet te hoeven volgen. Daarvoor dien je lesmateriaal te schrappen. Maar daarnaast wil je de hoogbegaafden lesmateriaal aan kunnen bieden waar ze iets nieuws van leren en dat voor hen uitdagend is. Daarvoor kun je op zoek gaan naar lessen voor hoogbegaafdheid, zogeheten verrijkingsmateriaal.
Hiervoor kun je jezelf een aantal vragen stellen, zoals;
- Wat zou de leerling kunnen motiveren en welke leereigenschappen zie ik bij hem/haar terug?
- Welke leerstof daagt de leerling wel uit?
- Welke ondersteuning zou de leerling kunnen helpen?
- Sluit de huidige leerstof voldoende aan op het kennis- en vaardigheidsniveau van de leerling?
- Welke mogelijkheden voor leren met andere hoogbegaafde leerlingen zijn er in de schoolomgeving van de leerling?
Luister en zie mij (E-book in pdf)
Luister en zie mij is een stappenplan voor het voeren van een diagnostisch gesprek met (hoog)begaafde kinderen.
Gesprekskaarten over hoogbegaafdheid
Het doosje HB-gesprekskaarten helpt je kinderen, die mogelijk kunnen presteren op (hoog)begaafd niveau, te ontdekken.
Deze gesprekskaarten zijn ontwikkeld voor scholen, leerkrachten, ouders en iedereen die in gesprek wil gaan over het signaleren van hoogbegaafde kinderen.
