Fysiek leiderschap, weer iets nieuws?
Het houdt maar niet op met de verschillende vormen van leiderschap. We kenden al de baas en we hebben al sinds tijden managers. Tegenwoordig hoor je veel over verbindend leiderschap, coachend leiderschap en organisch leiderschap. En nu is er weer een andere vorm van leiderschap: fysiek leiderschap. Is dat iets nieuws of juist de meest basale noodzakelijke voorwaarde voor elke vorm van leiderschap?
Einde van het bazentijdperk
Vroeger was het makkelijk en kon worden volstaan met een baas die opdrachten gaf. Het werk was duidelijk, er waren heldere spelregels en iedereen wist wat zijn taak was. Ging het even niet zoals het moest dan was er een baas die corrigerend optrad. Toen het werk complexer werd kwamen er managers. Het werk werd opgedeeld in verschillende taken en doelstellingen. Om die taken goed uit te voeren werden taak-functiebeschrijvingen gemaakt en competentieprofielen. Met regelmatige beoordelingsgesprekken en verbeterplannen werd gemanaged dat elke medewerker deed wat van hem of haar verwacht werd. Dat werkte goed in een stabiele en voorspelbare wereld.
Nu de wereld erg snel verandert en het werk steeds dynamischer en complexer wordt is duidelijk dat deze wijze van aansturen niet meer voldoet. Het idee dat medewerkers volledig te managen zijn is achterhaald.
Doe de leiderschapstest!
Wil je weten waar jouw individuele leiderschapskwaliteiten liggen? Wil je ontdekken wat jouw natuurlijke leiderschapsstijl is? Doe dan de gratis online test!
Training en coaching gericht op leiderschap
Wij verzorgen training & coaching voor leidinggevenden, managers en ondernemers. Zowel voor het middenkader als het hoger kader, voor de startende leidinggevende als de ervaren manager.
Wat als directe aansturing niet werkt?
Als medewerkers niet te managen zijn en directe aansturing niet meer werkt, wat dan wel? Veel organisaties zoeken de oplossing in zelfsturende teams. Zelfsturing vereist zoals het woord al zegt, sturing van jezelf, ook wel persoonlijk leiderschap genoemd. Niet iedereen is daar direct goed in. Bij sommige bedrijven werkt zelfsturing fantastisch maar bij andere niet. Hoe kan dat? Hier komt het onderwerp fysiek leiderschap om de hoek kijken. Om dit onderwerp te kunnen plaatsen gaan we even te rade bij moderne organisatiekunde en neurowetenschappen.
Als het werk steeds complexer en dynamischer wordt en de toekomst steeds minder zeker en minder voorspelbaar, zijn veranderingen en aanpassingen nodig. Dit kan bij mensen leiden tot onzekerheid en angst. Onzekerheid en een gebrekkige strategie om op onzekerheid te reageren veroorzaakt stress. Langdurige stress vermindert de mentale capaciteit om met creatieve oplossingen de onzekere situaties te managen, wat weer leidt tot meer stress. Deze stress komt fysiek op verschillende plaatsen tot uiting; hartslagritme, ademhaling, transpiratie en op hormonaal niveau in een toename van cortisol, het stresshormoon. Op termijn kan langdurige stress verschillende ziektebeelden opleveren, onder andere allerlei fysieke klachten.
Einde vicieuze cirkel
Hoe uit deze vicieuze cirkel te komen en beter nog; hoe niet in deze staat van continue stress terecht te komen? Daarvoor gebruiken we een model dat onderscheid maakt in een fysieke en emotionele staat van zijn. Fysiek met 2 uitersten; inspanning en ontspanning, en emotie met als uiterste een negatieve en positieve staat.
Voorkomen moet worden dat mensen in een negatieve emotionele staat terecht komen. De kans daarop is vrij groot bij onzekerheid en veranderingen. Wat niet goed werkt om uit de negatieve staat te komen is een rationele, cognitieve benadering. Kennis is prettig, maar je hebt een positief emotionele staat nodig om onder stress die kennis te kunnen gebruiken.
Het grootse probleem bij negatieve gevoelens zoals angst, boosheid of bezorgdheid is dat het rationele systeem, zeg maar het denken, offline gaat. Bij ernstige bedreigingen is dat een fantastisch systeem want het denken is veel te traag om in geval van nood een oplossing te verzinnen. Bij problemen die niet levensbedreigend zijn is dit echter lastig. Dan heb je graag meer keuzemogelijkheden dan vechten of vluchten.
Wat dan wel werkt is fysiek leiderschap. Fysieke reacties zijn bij emoties sneller aanwezig dan gedachten en gevoelens over die emoties. Naast fysieke reacties kunnen fysieke acties (in tegenstelling tot gedachten) emoties wel beïnvloeden. Emoties roepen dus niet alleen fysieke reacties op. Fysieke acties kunnen tevens gebruikt worden om emoties te beïnvloeden. Met behulp van fysieke acties kan een positief emotionele staat worden opgeroepen. Het grote voordeel hiervan is dat het rationele systeem weer online gaat.
Hoe maak je er gebruik van?
In de eerste plaats moet je je bewust worden van je persoonlijke reactie op stressvolle gebeurtenissen. Dat kunnen gebeurtenissen zijn in het werk maar ook in het verkeer, privé, relaties enz. Vaak worden die gebeurtenissen genoemd als reden voor je reactie. Echter als je reactie alleen aan de gebeurtenissen ligt, ontneem je jezelf de mogelijkheid om controle te houden.
De gebeurtenissen kun je meestal niet veranderen, wel je manier om op de gebeurtenis te reageren. Om controle te krijgen is dus eerst bewustwording nodig. Zonder bewustwording is er geen controle en reageer je vanuit je persoonlijkheid.
Niet iedereen reageert hetzelfde op gebeurtenissen. Iedereen heeft zijn eigen persoonlijkheid. Die persoonlijkheid komt via scripts of denkpaden automatisch in actie bij een stressvolle gebeurtenis. Die scripts zijn aangeleerd aan de hand van ouderboodschappen en reacties op gebeurtenissen in het verleden. In die scripts zit een voorspelbaarheid hoe iemand op een gebeurtenis zal reageren. De scripts vormen de eigenheid van de persoon.
Scripts zijn uitermate handig, ze kosten weinig energie en voldoen prima om controle, veiligheid en bevestiging van de persoonlijkheid op te roepen. Tot de omstandigheden veranderen, het script niet meer voldoet en eigenlijk een andere reactie veel beter zou zijn. Scripts veranderen kan maar gaat heel moeizaam, meestal is er een goede coach voor nodig en heel lang en veel oefenen.
Een kortere route gaat via het bewust inzetten van fysieke acties.
De manier waarop je zit en staat, heeft invloed op wat je denkt en zegt. Je houding, een bewuste, regelmatige en soepele ademhaling dragen bij aan een positieve emotionele staat van zijn. Door tevens te focussen op mogelijkheden en je bewust te worden van je persoonlijke reacties op stressvolle gebeurtenissen krijg je de keuzemogelijkheden om te reageren, daarmee is zelfsturing of persoonlijk leiderschap mogelijk.
Toegepast op het werk
In een strak door management gestuurde organisatie zijn omstandigheden niet makkelijk te veranderen. Je moet het doen met wat voor je bedacht is. De enige optie die je hebt is het aanpassen van je reactie op de omstandigheden. Fysiek leiderschap is daarbij een goed hulpmiddel om stress te voorkomen. Er wordt echter geen gebruik gemaakt van de ideeën, oplossingen en initiatieven van medewerkers. In organisaties die snel moeten kunnen reageren op veranderingen is die input van medewerkers echter hard nodig.
Bij zelfsturing heb je wel invloed op de omstandigheden en kun je inspelen op het vergroten van je regelmogelijkheden. Door aandacht te besteden aan zinvolheid, sociale steun en duidelijkheid en autonomie ontstaat bevlogenheid, passie en een flexibele organisatie.
Een voorwaarde is dat iedereen leiding moet kunnen geven aan zijn eigen fysieke staat van zijn. Fysiek leiderschap is hiermee de meest basale vorm van leiderschap voor iedereen in de organisatie.
Iedereen kan fysiek leiderschap leren maar je hebt wel een goede coach nodig.
Leiderschapsontwikkeling
Bekijk al onze trainingen gericht op leiderschapsontwikkeling. Bekijk ook de Leerdoelen leiderschap.
