home / leerdoelen / persoonlijke leerdoelen / autonomie leerdoelen / hoofd hart handen / overlevingsmechanisme

Overlevingsmechanisme en overlevingsstrategie

Overlevingsmechanismen en overlevingsstrategieën ontwikkelen we vaak als we kind zijn. Het is een manier van overleven. Toen had u het nodig. Nu keert het zich wellicht tegen u.

Wanneer ontstaat het?

Overlevingsmechanismen ontstaan vaak wanneer er te weinig aandacht is voor de werkelijke behoeften van het kind. Gevoelens en emoties waren niet veilig of er was geen aandacht voor. Wat u als kind voelde deed er niet zoveel toe of werd afgedaan als zeuren en piepen. Maar ook gebeurtenissen met impact kunnen ervoor zorgen dat u niet de aandacht kreeg die u wel nodig had zoals:

• het overlijden van een broer of zus, vader of moeder
• echtscheiding van de ouders
• één van de ouders die verslavingsproblematieken had bijvoorbeeld drank
• fysiek of mentaal geweld
• financiële perikelen
• een faillissement van het bedrijf van uw ouders
• roept u maar……………… Uw verhaal…………

Hoe reageert een kind?

Wanneer een kind te weinig aandacht, liefde, erkenning of waardering krijgt ontstaan er een paar mogelijke reacties.

• Vechten of rebels zijn

  Het kind wordt rebels. Gedrag als stampvoetend en krijsend door de supermarkt gaan met moeder en zo de aandacht opeisen. Of heel brutaal gedrag dat weliswaar werd afgestraft maar waardoor het toch even de aandacht kreeg.

• Vluchten

  Het kind loopt er voor weg. Sluit zich af op de slaapkamer, trekt zich terug, wordt een beetje mensenschuw, verlegen, krijgt angst voor de buitenwereld. Een manier van vluchten of vermijden is ook de reactie om in je hoofd te gaan leven. Zogenaamd voelt je dan geen pijn immers.

• Conformeren of aanpassen

  Het kind gaat zich aanpassen en conformeren om en wringt zich in alle bochten om toch onder de aandacht te komen. Dit is het ruilhoekje: ‘ik doe alles wat je zegt, mits je mij maar aandacht geeft’. Pleasegedrag op en top.

Overleven

Wanneer u dit herkent dan hoeft u zichzelf niets te verwijten. Als kind had u geen keuze. U kon niet anders. Het is een vorm van onbewust gedrag ontwikkelen waar een kind moeilijk verantwoordelijk voor gehouden kan worden. En u had het nodig. Het was voor u de enige manier om te overleven.

Gevolgen voor het latere leven

Een overlevingsstrategie vanuit de jeugd heeft vaak gevolgen voor het latere leven. Het kan een rol spelen in uw relatie of op uw werk. Wat gebeurt er? Zodra het moeilijk wordt, spannend of zodra er een conflict of spanning optreedt vertoont u hetzelfde gedrag als vroeger. U krijgt terug op uw strategie die u als kind ook hanteerde en u gaat vermijden of vechten. Of u vertoont wederom een grote mate van aanpassingsgedrag. Leerdoelen in het kader van persoonlijke ontwikkeling hebben soms te maken met het overlevingsmechaniekje van vroeger. Voorbeelden:

• pleasegedrag
• conflictvermijdend gedrag
• te direct in de communicatie of juist niet tot de kern komen.

Kenmerk overlevingsmechaniek

Het kenmerk van een overlevingsmechaniek is: wat u vroeger nodig had om te overleven dat keert zich nu tegen u wanneer u dit gedrag voortzet. Eigenlijk moet u een stukje onbevangenheid die u als kind oorspronkelijk wel had terugwinnen.