home / persoonlijke ontwikkeling / hoogbegaafd coaching / kind hoogbegaafd / kenmerken hoogbegaafd kind

Hoogbegaafd kind: wat zijn de kenmerken?

Als ouder kun je weleens het gevoel hebben dat je kroost sneller is dan zijn/haar broers en zussen, of dan de vriendjes in de klas. Een alerte baby, een peuter die al met gemak legpuzzels in elkaar legt, een vlotte lezer in groep 2: eigenschappen van hoogbegaafdheid, of is je koter er gewoon vroeg bij? In dit artikel lees je de kenmerken van hoogbegaafde kinderen van jong tot oud.

Kenmerken hoogbegaafdheid bij baby’s

Het is belangrijk dat de eigenschappen van hoogbegaafdheid herkend worden, zodat een leerling zich niet aan gaat passen om niet op te vallen. Als het dat gaat doen wordt het veel lastiger om de diagnose nog te stellen. Bovendien is het vermoeiend en kan het leiden tot lusteloosheid of juist frustratie. Om hoogbegaafdheid vast te stellen is er een diagnosegesprek nodig, maar misschien herken je de kenmerken van hoogbegaafdheid al bij je eigen baby, peuter, kleuter of kind.
Eigenschappen van een hoogbegaafde in de babytijd uiten zich soms al vroeg. Zo kan een hoogbegaafde soms al met een week zijn hoofdje optillen en maakt een erg alerte indruk. Ze maken eerder oogcontact met hun ouders en beginnen eerder met echt lachen. Hierbij hebben we het niet over de stuipjes die baby’s vaak hebben. De baby’s willen vaak niet slapen omdat ze van alles willen ontdekken. Ze kunnen zich graag in een box willen terugtrekken, of juist niet graag in de box liggen. Deze baby’s zijn vaak intens blij, verdrietig of boos wanneer ze emoties beleven. Ze zijn vrij vroeg of juist laat met motorische ontwikkelingen en praten vaak al binnen 12 maanden met korte zinnetjes of woordjes.

Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong

Een van de eigenschappen van hoogbegaafdheid is dat het zich al op vroege leeftijd manifesteert. We spreken dan nog niet direct van een hoogbegaafde kleuter, maar eerder van een voorsprong op de ontwikkeling. Wel zien ouders van hoogbegaafde leerlingen die terugkijken op de kleutertijd, in dat hun kleuter welbespraakt was of bijvoorbeeld veel vragen stelde. Een ontwikkelingsvoorsprong houdt in dat hij of zij motorisch, cognitief, spraak- en taaltechnisch flink voorloopt op leeftijdsgenoten. Het is belangrijk om dit vroeg te herkennen, want binnen zes weken kan de kleuter zich aanpassen en kunnen er problemen ontstaan zoals werkhoudingsproblemen, perfectionisme, faalangst en ook problemen op sociaal-emotioneel gebied. Enige kenmerken die al vroeg op hoogbegaafdheid kunnen duiden zijn:

• Vroeg beginnen met praten, snelle ontwikkeling van correct taalgebruik
• Beschikt over een grote woordenschat
• Kan zichzelf goed verbaal uitdrukken en kan spelen met taal
• Heeft weinig herhaling nodig om zich iets eigen te maken
• Houdt van taken die aansturen op verwerven van inzicht
• Kan grote leerstappen maken
• Heeft weinig aanmoediging nodig om verder door te denken
• Al op jonge leeftijd verbanden kunnen leggen
• Helemaal opgaan in een werkje, waardoor het zich in ‘een eigen wereld’ bevindt
• Creatieve probleemoplossing toepassen
• Een uitstekend geheugen en zich kunnen concentreren op verschillende dingen tegelijk
• Zichzelf leren lezen en/of schrijven
• Niet naar school willen en niet willen spelen met leeftijdsgenoten
• Perfectionisme
• Onderneemt thuis op eigen initiatief allerlei activiteiten
• Onhandelbare buien
• Veel vragen stellen, om redenen voor alles vragen
• Interesse in klokken, kalenders, schema’s
• Liever leren dan spelen
• Heeft een onderzoekende houding; scherp waarnemingsvermogen, grote verkenningsdrang, stelt zich actief op en heeft een brede belangstelling
• Niet graag stilzitten, houdt van actie en stimulatie
• Verbeelding en werkelijkheid door elkaar gooien, wat leidt tot angsten
• Aan minder slaap behoefte hebben
• Gevoelige zintuigen, intens reageren op waarnemingen met de zintuigen
• Een sterk rechtvaardigheidsgevoel
• Is in staat informatie te vergelijken en overeenkomsten en verschillen nauwkeurig waar te nemen
• Kan informatie goed ordenen en classificeren
• Herkent causale verbanden (oorzaak - gevolg)
• Herkent principes en denklijnen

Hoogbegaafdheid bij oudere kinderen

Sociaal en emotioneel kunnen hoogbegaafde kinderen voorlopen op hun klasgenoten. Soms wordt dit juist als sociale achterstand geïnterpreteerd omdat ze niet begrepen worden. Ze kunnen zich gaan overschreeuwen of terugtrekken bij te veel prikkels. Ook houden hoogbegaafden zich vaak al vroeg bezig met serieuze zaken zoals geboorte, dood en ziekte en zijn gauw bezorgd. Hoogbegaafdheid uit zich in het creatief denken, originaliteit en het vermogen om buiten reguliere kaders te denken. Hoogbegaafden hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en accepteren regels en tradities niet zomaar. Er moet een reden voor gegeven worden. Hoogbegaafde leerlingen hebben een hoog leertempo.

Persoonlijke kenmerken

Hieronder kun je de persoonlijkheidseigenschappen terugvinden die vaak tot uiting komen bij kinderen die hoogbegaafd zijn.

Perfectionistische instelling

• Het kind legt voor zichzelf maar ook voor anderen de lat hoog
• Het kind is gevoelig wat anderen van hem/haar verwachten
• Het kind is kritisch op zichzelf maar ook op de prestaties van anderen

Verfijnd gevoel voor humor

• Het kind maakt woordgrappen en ziet door associaties humor die andere kinderen missen

Durft risico’s te nemen

• Het kind vindt het leuk om onbekende dingen te verkennen en probeert deze uit

Geestelijk vroegrijp

• Het kind kan onderwerpen boeiend vinden die meer passen bij oudere kinderen

Zelfstandig handelen

• Het kind vaart graag een eigen koers en wil graag zelf bepalen
• Het kind neemt graag de leiding op zich tijdens bijvoorbeeld het spelen met anderen

Gedreven

Het kind geeft niet snel op wanneer hij/zij een doel heeft en is hier geconcentreerd mee bezig

Reflectie van eigen gedrag

• Het kind kan zijn eigen rol zien in situaties
• Het kind kan het denken en hiernaar handelen verkennen
• Het kind is in staat zijn/haar gedrag aan te passen na overdenking

De omgeving

Bekende externe factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling en het tot uitdrukking komen van hoogbegaafde kinderen, zijn:

• Een stimulerende gezinssituatie
• De school
• De peergroep