home / persoonlijke ontwikkeling / hoogbegaafd coaching / hoogbegaafd perfectionistisch

Is een hoogbegaafde persoon perfectionist of ziet hij/zij altijd dat het beter kan?

Hoogbegaafden zijn niet per definitie perfectionisten hoewel dat wel vaak wordt gedacht. Vaak hebben ze een scherp oog voor detail en verbetering waardoor ze steeds zien hoe iets beter kan. Het verschil zit niet in de vraag of iets beter moet maar in de beleving ervan: voelt dat als verlammende druk of juist als een gezonde uitdaging?

Hoe het zich kan uiten in het dagelijkse leven

Een voorbeeld uit mijn coachingspraktijk:

Marjan vertelde hoe ze op haar werk vaak het gevoel had dat alles perfect moest. Ze kon een rapport urenlang blijven bijschaven uit angst dat collega’s fouten zouden ontdekken. Uiteindelijk liep ze vast omdat de druk verlammend werkte. Dit is perfectionisme in de ongezonde vorm omdat Marjan gedreven werd door angst.

Maar ik denk ook aan Anneke die als hoogsensitief en hoogbegaafd persoon voortdurend details opmerkt die anderen missen. Zelf vindt ze het heel vervelend: “Ik zie steeds wat beter kan en ik kan dat niet uitzetten.” Het illustreert hoe gevoeligheid en scherpte elkaar kunnen versterken en hoe de grens tussen gezonde verbetering en verlammend perfectionisme dun kan zijn.

De rol van mindset

Carol Dweck, bekend van de mindset-theorie, onderscheidt de fixed mindset en de growth mindset. Meer hierover lees je bij mindset en leren.

• Vanuit een fixed mindset voelt falen als bewijs dat je niet goed genoeg bent. Dan wordt perfectionisme een defensief schild.
• Vanuit een growth mindset is falen juist een leermoment. Dan voelt de drang naar verbetering als iets dat jou vooruithelpt.

Bij hoogbegaafden is dit verschil cruciaal. De een gebruikt perfectionisme om zichzelf te bewijzen de ander om te groeien.

Risico’s van perfectionisme

Zelfs positief perfectionisme kent risico’s. Hoge standaarden kunnen leiden tot stress, burn-out, angst of uitstelgedrag. Bij hoogbegaafden schuurt dat extra omdat talent en potentieel al een hoge lat neerleggen. Zodra eigenwaarde afhankelijk wordt van prestaties kan perfectionisme gevaarlijk worden. Lees ook: De lat hoog leggen.

In mijn e-book: Burn-out: error in je lijf beschrijf ik hoe mensen met perfectionistische neigingen vaak signalen negeren. Een klant van mij vertelde: “Ik voelde al maanden dat mijn lichaam protesteerde maar ik dacht: ik moet nog even volhouden. Het kan beter, ik moet beter.” Uiteindelijk stortte ze volledig in. Dat laat zien hoe perfectionisme kan bijdragen aan ernstige uitputting.

Ook hoogsensitieve mensen ervaren prikkels doorgaans veel intenser. Als je dat combineert met perfectionisme wordt de kans op overbelasting groter. Je ziet meer, voelt meer en stelt dus ook hogere eisen aan jezelf. Daardoor kan de stap naar burn-out sneller gezet zijn, juist omdat je niet op tijd de rem zet.

Herkenbare situaties

• In de klas: een leerling ziet fouten in de lesstof maar durft geen vragen te stellen uit angst dom gevonden te worden.
• Op het werk: een professional geeft werk steeds te laat af omdat het nooit “af” voelt.
• In relaties: iemand corrigeert voortdurend kleine dingen met als gevolg spanning in plaats van verbinding.

Het verschil zit telkens in de ervaring: verlamming of kracht.

Wat kun je ermee in de praktijk?

• Herken het patroon: geeft het energie of put het je uit?
• Onderzoek je mindset: is falen bewijs van tekortschieten of een kans om te leren?
• Verschuif van perfectie naar excellentie: goed genoeg is soms goed genoeg.
• Experimenteer met kleine stapjes: kies bewust momenten waarop je genoegen neemt met 80%.
• Werk aan zelfcompassie: wees mild voor jezelf wanneer iets niet lukt. Zie ook zelfcompassie ontwikkelen.

In mijn e-book Jezelf kwijtraken en hervinden staat het verhaal van iemand die jarenlang pleaser was en altijd probeerde de verwachtingen van anderen te overtreffen. Pas toen ze leerde genoegen te nemen met “goed genoeg” ervaarde ze meer rust en ruimte voor zichzelf.

Conclusie

Hoogbegaafden zijn niet per definitie perfectionisten. Vaak is het eerder een gezonde drang naar verbetering voortkomend uit hun scherpe blik en brede denkvermogen. De uitdaging is onderscheid maken: verbeter ik omdat ik wil groeien of breek ik mezelf omdat het nooit goed genoeg voelt? Daar zit het verschil.

Veelgestelde vragen – FAQ

Hier tref je enkele veelgestelde vragen.

Zijn hoogbegaafden altijd perfectionistisch?

Nee. Hoogbegaafden hebben vaak een scherp oog voor detail en verbetering maar dat is niet hetzelfde als perfectionisme. 

Wat is het verschil tussen perfectionisme en gedrevenheid?

Perfectionisme kan verlammend zijn en leiden tot angst. Streven naar excellentie geeft energie en plezier in beter worden. Zie ook wat is gedrevenheid?

Kun je perfectionisme afleren?

Je kunt leren je patronen te herkennen, je mindset te onderzoeken en jezelf mildheid toe te staan. Coaching kan daarbij helpen. 

Waarom hebben hoogbegaafden vaker last van perfectionisme?

Omdat hun potentieel en mogelijkheden groot zijn leggen ze de lat vaak hoger. Als prestaties bepalend worden voor eigenwaarde ontstaat perfectionisme. 

Welke tips zijn er om gezonder met perfectionisme om te gaan?

Experimenteer met “goed genoeg”, werk aan zelfcompassie en ontdek de schoonheid van imperfectie.