home / persoonlijke ontwikkeling / kernkwaliteiten / principieel

Principieel: ben jij dat?

Ben jij principieel? Dat noem ik een kernwaarde. Het vertelt iets over jouw pallet van overtuigingen. Principieel kun je ook duiden als een kernkwaliteit. Dat betekent dat je ergens voor staat, dat je niet kunt marchanderen met jouw overtuigingen en dat je niet tot schipperen bereid bent. In dit artikel ga ik in op de kracht van principieel en ik benoem ook de valkuil die erbij kan horen (té principieel).

Normen en waarden

Ik ga nu vooral in op de ethische kwesties. Principes raken altijd normen en waarden. Wanneer verkeersveiligheid een waarde is, is de norm dat jij je houdt aan de maximumsnelheid op de weg. Dat is dus een principe en het kan een principekwestie worden wanneer jij je niet aan de verkeersregels wilt houden. Wanneer integriteit een waarde is waar wij voor staan betekent dat in principe dat we niet voortdurend collega's zwart maken of beroddelen zonder dat ze erbij zijn. Ik noem zo wat voorbeelden, maar de vraag is: wat zijn jouw principes? In principe vind ik dat niemand dit artikel zo maar kan overnemen zonder de juiste bronvermelding of zonder te vragen of ik het wel goed vind dat jij iets uit dit artikel citeert.

Wat betekent principieel zijn?

Wanneer je principieel bent, ben je in mijn ogen consciëntieus en gewetensvol. Je handelt vanuit bepaalde overtuiging, wellicht gebaseerd op een bepaalde ideologie of geloofsovertuiging, en je bent beginselvast. Dat is krachtig, karaktersterk. Je bent niet tot schipperen bereid en je zult niet van jouw beginselen afwijken. Wat is de kracht van principieel zijn?

• Je durft best een afwijkende mening te hebben, ook al begrijp je dat daar soms moed voor nodig is.
• Je waait niet met alle winden mee.
• Je staat ergens voor en je draagt jouw overtuiging ook uit.
• Je hebt eigenschappen als:
  • Eerlijk
  • Oprecht
  • Zorgvuldig
  • Betrouwbaar: afspraak is afspraak
  • Accuraat, nauwkeurig en precies
  • Consciëntieus en gewetensvol

Voorbeelden van principes

Ik noem wat voorbeelden van principes in de wetenschap dat ze talrijk zijn. Voorbeelden zijn:

• Je wilt niet werken op zondag, in verband met de zondagsrust.
• Je bent vanuit geloofsovertuiging tegen abortus of euthanasie.
• Je eet uit principe geen vlees.
• Je wil geen producten kopen in de supermarkt van leveranciers waar ze onjuist met dieren omgaan.
• Je bent principieel tegen vaccinatie.
• Je drinkt uit principe geen alcohol.

Principeafspraken

Principeafspraken wil ik ook nog duiden als zijnde een afspraak die in beginsel is gemaakt. Het is geen afspraak over principes maar het gaat erover dat je in principe een afspraak hebt. Ik duid het met een voorbeeld:

Karel is eigenaar van het bedrijf en Wim is bedrijfsleider. In principe hebben ze de afspraak dat Wim het bedrijf overneemt, zodra Karel met pensioen gaat. Dat wil dus zeggen dat deze afspraak in beginsel is gemaakt maar niet formeel is vastgelegd.

Joanne is enig kind en zij woont in een mooi koopappartementje in de stad. Haar ouders wonen niet ver van haar vandaan in een vrijstaande woning. Ze hebben wel een principeafspraak gemaakt. Zodra een van beide ouders slecht ter been wordt, ruilen ze van woning. In principe gaan de ouders van Joanne dan in het appartementje waar een lift aanwezig is. En op dat moment betrekt Joanne de woning van haar ouders.

Zie je wat een principeafspraak is?

Tegenovergestelde van principieel: marchanderen

Jouw allergie is het tegenovergestelde van principieel. En dat is: losbandigheid, normloosheid of mensen die marchanderen en schipperen met principes. Want inderdaad die mensen zijn er ook. Die nemen het niet zo nauw met ethische kwesties of met afspraken die ze hebben gemaakt. Die kunnen rustig wieberen met hun principes en als ze ervan kunnen profiteren dan zijn ze de ene dag vegetariër en de andere dag geheelonthouder. Maar als de politieke wind uit een andere hoek komt dan kan morgen anders zijn.

Het lastige van principes

Principes kunnen soms ook lastig zijn in die zin dat je je onbegrepen voelt door anderen of dat je het gevoel hebben dat anderen heel snel voorbij gaan aan wat voor jou essentiële waarden zijn. Onbegrip kan het gevolg zijn. Op het moment dat het ernstiger vormen aanneemt kan afwijzing en afgewezen worden om principes jouw deel zijn. In ’t ergste geval maak ik zelfs vormen mee van pesten wegens geloofsovertuiging.

Uiteenlopende principes

Principes kunnen ook uiteenlopen. Sterker nog: het kan leiden tot conflicten. Je komt dan bij conflicten uit die ik omschrijf als uiteenlopende overtuigingen. En wanneer het een principekwestie is, kom je niet bij elkaar met een potje lijm.

Een principekwestie kan er ook voor zorgen dat je iets niet gaat doen, ergens van afziet of een relatie niet aangaat of beëindigd. Soms best wel lastig. Wat ook een punt is, is communicatie over uiteenlopende principes. Hoe ga je met elkaar om wanneer er uiteenlopende overtuigingen zijn? Hoe voer je het gesprek zonder elkaar iets aan te praten terwijl je wel naar elkaar luistert en de communicatie openblijft? Dat vraagt best veel communicatieve vaardigheden. Maar vooral ook: respect voor elkaar!

De valkuil: té principieel zijn

De valkuil van principieel zijn is dat je te principieel wordt. Wanneer je té principieel bent, ben je star in je overtuigingen. Waar ligt de grens tussen principieel en té principieel? Heel eenvoudig: wanneer je geen ruimte meer biedt aan mensen die anders tegen zaken aankijken of wanneer je onvoldoende ruimte of respect geeft aan mensen die een andere overtuiging zijn toegedaan.

Betekenis en definitie

Té principieel is de doorgeslagen variant van principieel zijn. Principieel zijn is een kracht. Maar de doorgeslagen variant noemen wij de valkuil. Dan is het geen kracht meer. Wie té principieel is:

• Is star en rigide.
• Houdt halsstarrig vast aan eigen standpunten, ideeën, normen en waarden.
• Communiceert alsof hij/zij de onbetwiste eigen waarheid kan opleggen aan andere mensen. Ik noem het wel de waarheidspachter.
• Is rechtlijnig qua denken.
• Is roomser dan de paus.

De kwaliteit is dus principieel zijn. Het betekent dat je ergens voor staat, onverzettelijk bent als het over jouw principes gaat en dat je niet met alle winden meewaait. Dat is de kracht! Wanneer je doorslaat, is het geen kracht meer.

Gevolgen van starheid in overtuiging

Meestal zijn de gevolgen van starheid in overtuiging dat er wat mis gaat in de relatie met de ander. Andere mensen vervreemden van jou en jij van hen. De openheid verdwijnt. Jouw zienswijze is de waarheid wanneer je té principieel bent en je staat niet meer open voor andermans perceptie.

Dogmatisch: verschil tussen de letter en de geest

Misschien is het goed dat je mijn artikel over ‘de geest van de wet en de letter van de wet’ ook nog leest. Dat heeft alles te maken met de valkuil van ‘te principieel zijn’. Altijd is er een spanningsveld geweest tussen de geest van de wet en de letter van de wet (of regelgeving). Ik zeg altijd: ‘wanneer je de letter van de wet te letterlijk neemt, krijg je letterlijken’. De letter doodt de geest.

Ik duid het met een voorbeeld. Verkeersveiligheid is een waarde en dat je 50 mag rijden in de bebouwde kom is een norm. De norm is er ten behoeve van de waarde. Het gaat er dus niet om dat je 50 mag rijden. Het gaat om verkeersveiligheid. Maar je kunt niet zonder normen.

Ben je té principieel? Dan vergeet je waarom het gaat en neem je de norm te precies.

Bewustwording

Principekwesties binnen teams en organisaties

Principes horen binnen bedrijven en organisaties vaak tot de categorie ongeschreven regels. Toch helpt het om ongeschreven regels een keer op te schrijven. Welke basisprincipes binnen jouw team of organisatie zijn leidend? Hoe zorg je ervoor dat medewerkers of collega's zich daaraan committeren? Hoe zorg je dat je dezelfde taal spreekt wanneer het over principes gaat? Bekijk ook onze trajecten gericht op team en organisatie.